Τηλεσκόπια του Εθνικού Αστεροσκοπείου στη διαστημική αποστολή Psyche της NASA

Μια εντυπωσιακή αποστολή με σκοπό την, για πρώτη φορά, επίτευξη τηλεπικοινωνιών σε τεράστιες αποστάσεις, όχι μέσω ραδιοκυμάτων, όπως γίνεται σήμερα, αλλά με τη νέα τεχνολογία του οπτικού λέιζερ, ετοιμάζει η NASA σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA).

Η οπτική αυτή ζεύξη θα πραγματοποιηθεί με τη διαστημική συσκευή Psyche, η οποία εκτοξεύτηκε χθες το απόγευμα από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα. Τα μοναδικά ευρωπαϊκά τηλεσκόπια που συμμετέχουν στο πείραμα είναι του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Η διαστημική συσκευή θα ταξιδέψει στον αστεροειδή 16 Psyche, έναν αστεροειδή πλούσιο σε μέταλλα, που βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, δηλαδή περίπου όσο δύο φορές η απόσταση Γης-Ήλιου. Η μελέτη του αστεροειδούς μπορεί να δώσει χρήσιμες πληροφορίες για τη δημιουργία του πλανητικού μας συστήματος.

Στο πείραμα συμμετέχει το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με τα δύο αστεροσκοπεία που διαθέτει στην Πελοπόννησο, το Αστεροσκοπείο Χελμού, που είναι η μεγαλύτερη επίγεια ερευνητική υποδομή στη χώρα, και το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου.

Αυτά τα δύο είναι τα μοναδικά ευρωπαϊκά τηλεσκόπια που συμμετέχουν στην αποστολή. Το γεγονός αυτό, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ και αντιπρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Σπύρος Βασιλάκος, «δείχνει αφενός τη στρατηγική συνεργασία που έχει το ΙΑΑΔΕΤ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών με τον Ευρωπαϊκό και τον Αμερικάνικο Οργανισμό Διαστήματος και αφετέρου την ικανότητα που έχουν οι επιστήμονες μας στο να ανταποκρίνονται σε εμβληματικές αποστολές, όπως η συγκεκριμένη».

Στο τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» του Αστεροσκοπείου του Χελμού θα εγκατασταθεί ειδικός δέκτης, ο οποίος θα συλλέγει τη δέσμη λέιζερ που θα στέλνει η διαστημική συσκευή «Psyche». Το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο είναι το μεγαλύτερο των Βαλκανίων και από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια στην ηπειρωτική Ευρώπη, γεγονός που, όπως επισημαίνει, ο διευθυντής Ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ Μανώλης Ξυλούρης, «το καθιστά ικανό να ανιχνεύει αμυδρά σήματα που προέρχονται τόσο από μακρινά ουράνια αντικείμενα όσο και από τα λέιζερ των δορυφόρων που διαθέτουν αυτού του είδους την τεχνολογία». «Αυτό είναι σημαντικό για τις τηλεπικοινωνίες με διαστημικές συσκευές που αφορούν σε αποστολές του εγγύτερου διαστήματος, όπως στη Σελήνη, αλλά και του μακρινού διαστήματος, όπως η αποστολή που αναφερόμαστε», προσθέτει ο κ. Ξυλούρης.

Στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου θα εγκατασταθεί ειδικό λέιζερ που θα στέλνει τη δέσμη του στη διαστημική συσκευή Psyche. Στη συνέχεια μέσα στο 2024 θα τοποθετηθεί ειδικός εξοπλισμός στον Χελμό και το Κρυονέρι, ενώ οι οπτικές ζεύξεις με την απομακρυσμένη διαστημική συσκευή αναμένονται εντός του 2025.

Σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι τεχνολογίες που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο υλοποίησης του συγκεκριμένου προγράμματος «θα ενδυναμώσουν τις ευρωπαϊκές επιστημονικές και τεχνολογικές ικανότητες στην κυβερνοασφάλεια και τις οπτικές/κβαντικές τεχνολογίες, ενώ ανοίγουν μεγάλες αναπτυξιακές προοπτικές για το ΙΑΑΔΕΤ μέσω των συνεργασιών που έχουν ήδη αναπτυχθεί με σημαντικούς διαστημικούς οργανισμούς και εταιρείες αεροδιαστημικής», όπως υπογραμμίζει ο διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ, Σπύρος Βασιλάκος. Η συνεργασία αυτή ανοίγει προοπτικές και για επενδύσεις στο συγκεκριμένο τομέα. «Η ένταξη των τηλεσκοπίων Αρίσταρχου και Κρυονερίου στην αποστολή Psyche αποτελεί ποιοτικό άλμα στις αναπτυξιακές δράσεις του ΙΑΑΔΕΤ και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αναδεικνύοντας τις εθνικές μας υποδομές σε βασικούς ευρωπαϊκούς πυλώνες στη συγκεκριμένη θεματολογία. Η μεγάλη αυτή επιτυχία, σε συνδυασμό με την στρατηγική συνεργασία που έχουμε με την ESA, προσελκύει το ενδιαφέρον για επενδύσεις τόσο από ελληνικές όσο και από ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα», συμπληρώνει ο κ. Βασιλάκος.

Πριν την ένταξη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο πρόγραμμα Psyche, είχε προηγηθεί η επιτυχής αξιολόγηση του τηλεσκοπίου «Αρίσταρχος» τον Αύγουστο 2020 από κλιμάκιο της ESA για τη χρήση του ως τον πρώτο επίγειο σταθμό επικοινωνίας μέσω λέιζερ με τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους στο πλαίσιο του προγράμματος Scylight (Secure and Laser Communication Technology) της ESA. Αυτό είναι το βασικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την ανάπτυξη της καινοτόμας αυτής τεχνολογίας, με την οποία η επικοινωνία μεταξύ δορυφόρων και Γης θα γίνεται μέσω οπτικών λέιζερ, αυξάνοντας από δέκα μέχρι και 100 φορές την ταχύτητα μεταφοράς πληροφορίας σε σχέση με την υπάρχουσα τεχνολογία.

Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος ήδη από το 2021 το τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος» έχει πραγματοποιήσει επαναλαμβανόμενες συζεύξεις με τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο Alphasat δημιουργώντας νέα δεδομένα στο χώρο των νέων ευρωπαϊκών τεχνολογιών τηλεπικοινωνίας. Στην ουσία μέσω του «Αρίσταρχου» δημιουργήθηκε μια άυλη οπτική ίνα με τον δορυφόρο σε απόσταση περίπου 37.000 χιλιομέτρων από τη Γη, που μπορεί να μεταφέρει δεδομένα με απίστευτες ταχύτητες και με απόλυτα ασφαλή τρόπο.

Ο διευθυντής ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ, Μανώλης Ξυλούρης, εξηγεί ότι με την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής του δικτύου Scylight «θα ανοίξει ένας νέος ορίζοντας στον τομέα των επικοινωνιών», με υπηρεσίες όπως η ανάπτυξη τεχνολογιών για απόλυτα ασφαλείς τηλεπικοινωνίες, η κάλυψη απομακρυσμένων περιοχών με υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών υψηλών ταχυτήτων, η παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και σε έκτακτες περιπτώσεις, όπως φυσικές καταστροφές, και η διασύνδεση και ενοποίηση δορυφορικών συστημάτων στο πρότυπο της διασύνδεσης που επιτυγχάνεται σήμερα στα επίγεια δίκτυα σταθερών και κινητών επικοινωνιών.