«Ναύγιο» στις διαπραγματεύσεις για την άρση της πατέντας σε εμβόλια και φάρμακα για τον Covid-19

Άδοξο τέλος είχαν οι διαπραγματεύσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου με εταιρείες-κολοσσούς στο χώρο της υγείας, με στόχο την άρση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στα τεστ και τις θεραπείες για τον Covid-19.

Πρόκειται για μια εκστρατεία που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και διεκδικεί την δωρεάν πρόσβαση όλων των χωρών σε τεστ, εμβόλια και φάρμακα για τον κορονοϊό, χωρίς να χρειάζεται να καταβάλλονται χρήματα για τις πατέντες στις εταιρείες που τα εμπορεύονται. Μία κίνηση που αν πραγματοποιούταν θα ήταν εξαιρετικά ζωτικής σημασίας για τις πιο φτωχές χώρες του πλανήτη, που αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα στο να διασφαλίσουν μαζικά αυτά τα προϊόντα για το λαό τους.

Σύμφωνα με τον Guardian, μέλη του συμβουλίου του ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με το εμπόριο, δήλωσαν ότι δεν επιτεύχθηκε συναίνεση, μετά από χρόνια συζήτησης, παρά τις «σημαντικές» προσπάθειες των μελών.

Οι εκπρόσωποι της εκστρατείας για την άρση της πατέντας, χαρακτήρισαν την είδηση αυτή «χαστούκι στο πρόσωπο».

Την ίδια στιγμή, έρευνα που δημοσιεύτηκε πέρυσι διαπίστωσε ότι πάνω από το 50% των θανάτων από κορονοϊό σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν οι άνθρωποι είχαν την ίδια πρόσβαση στα εμβόλια με τα πιο εύπορα κράτη.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Ιανουάριο του 2023, το 75% των ανθρώπων που ζουν σε χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν εμβολιαστεί σε σύγκριση με λιγότερο από 25% στις χώρες χαμηλού εισοδήματος.

«Σαφώς, για τις κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών, η προστασία των μονοπωλιακών κερδών των φαρμακευτικών εταιρειών ήταν πιο σημαντική από το να σωθούν ζωές στον παγκόσμιο Νότο», δήλωσε ο Mohga Kamal-Yanni, εκπρόσωπος της «People’s Vaccine Alliance», μια οργάνωση που υποστηρίζει τη δίκαιη πρόσβαση στα φάρμακα σε όλο τον κόσμο.

«Επί τέσσερα χρόνια, τα κράτη μέλη του ΠΟΕ απέτυχαν να λάβουν ουσιαστική δράση για να ανταποκριθούν στον Covid-19 και τώρα φαίνεται ότι ο ΠΟΕ έχει εγκαταλείψει εντελώς», πρόσθεσε.

Το χρονικό της προσπάθειας

Τον Οκτώβριο του 2020, η Ινδία και η Νότια Αφρική κάλεσαν από κοινού τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου να αναστείλει προσωρινά τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και άλλα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για όλα τα υπάρχοντα και μελλοντικά εμβόλια, διαγνωστικά και θεραπείες κατά του Covid. Το κάλεσμα υποστηρίχθηκε από περισσότερες από 60 αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες δήλωσαν ότι η κίνηση θα διασφαλίσει ισότιμη παγκόσμια πρόσβαση στα φάρμακα και θα αποτρέψει τις πλούσιες χώρες από το να συσσωρεύουν πόρους.

Ωστόσο, η πρόταση αντιμετώπισε ισχυρή αντίσταση από τις φαρμακευτικές εταιρείες και πολλές χώρες υψηλού εισοδήματος, οι οποίες είπαν ότι μια τέτοια απόφαση θα καταπνίξει την καινοτομία.

Τον Ιούνιο του 2022, έγινε συμφωνία γύρω από μια σημαντικά απομειωμένη μορφή της αρχικής πρότασης, η οποία αίρει ορισμένους περιορισμούς στην εξαγωγή εμβολίων.

Από τότε, οι καμπάνιες ασκούν πιέσεις στον ΠΟΕ για την παράταση αυτής της συμφωνίας, αλλά η τελευταία αυτή απόφαση σημαίνει ότι δεν θα γίνουν περαιτέρω παραχωρήσεις σχετικά με τις τρέχουσες ή μελλοντικές δοκιμές ή θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για το σύνδρομο long-covid.

«Ποιων οι ζωές έχουν μεγαλύτερη σημασία»

Μετά την ανακοίνωση του «ναυαγίου» στις διαπραγματεύσεις, η Νοτιοαφρικανή Φατίμα Χασάν, δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδρύτρια της οργάνωσης Health Justice Initiative, έκανε λόγο για «πραγματικό χαστούκι στο πρόσωπο» και τόνισε: «Είναι απόδειξη αυτού που λέγαμε πάντα, ότι ο ΠΟΕ δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ασθενών στον παγκόσμιο Νότο, επειδή κυριαρχείται από τις χώρες υψηλού εισοδήματος. Αυτή η απόφαση είναι ένα σημάδι για το ποιων οι ζωές θεωρείται ότι έχουν μεγαλύτερη σημασία».