Η απομόνωση του "Μένουμε Σπίτι" δοκιμάζει την φύση του ανθρώπου

• του Μάνθου Μυριούνη*
• manthosmiriounis@gmail.com

Ο άνθρωπος από την φύση του είναι κοινωνικό ον και δύσκολα μπορεί να ευδοκιμήσει και να επιβιώσει μόνος του για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχει δηλαδή την έμφυτη, την εγγενή ανάγκη να συνυπάρχει και να συνεργάζεται με τους άλλους ανθρώπους τόσο για την εξέλιξη του όσο και για την επιβίωση του.

Πάντοτε οφείλουμε να σκεφτόμαστε ότι είμαστε άνθρωποι κι ότι χρειαζόμαστε τους συνανθρώπους μας για να επιβιώσουμε,όπως δεικτικά μας τονίζει ο Αριστοτέλης:

«Ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό κι αν μπορεί να μείνει μόνος του, τότε δεν είναι άνθρωπος, αλλά ζώο ή θεός».

Σαφέστατα όταν αυτό δεν μπορεί να συμβεί και σε μια τέτοια συνθήκη όπως η σημερινή κατά την οποία τα άτομα δεν βιώνουν την αίσθηση του συν«ανήκειν», δεν δεσμεύονται με τους άλλους ανθρώπους, τότε στερούνται κάθε αλληλεγγύη, δεν αλληλεπιδρούν κοινωνικά με άλλα άτομα και καθίστανται ανεπαρκή στην εκπλήρωση ποιοτικών σχέσεων καθώς δεν συμμετέχουν στα κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα.

Παρόλα αυτά, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι όποιοι κι αν είναι οι λόγοι που ωθούν ή αναγκάζουν τα άτομα σε κοινωνική απομόνωση, είτε αυτοί είναι προσωπικοί, είτε εσωτερικοί λόγοι, είτε εξαιτίας εξωτερικών παραγόντων δεν παύει να αποτελεί μια συναισθηματικά, σωματικά και ψυχικά επώδυνη για τον κάθε άνθρωπο.

Μεγάλος αριθμός ερευνών έχουν δείξει, ότι η κοινωνική απομόνωση σχετίζεται άμεσα και σημαντικά με την επιδείνωση της πορείας σωματικών και ψυχικών νοσημάτων αλλά και την μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης.

 

Στην αντίθετη περίπτωση η αξία και τα οφέλη της κοινωνικής διαντίδρασης και των κοινωνικών σχέσεων είναι αδιαμφισβήτητα και εξόχως σημαντικά τόσο για την σωματική όσο και για την ψυχοσυναισθηματική υγεία και ανάπτυξη των ατόμων.

Έρχονται όμως συγκυρίες όπως η σημερινή με την πανδημία του κορονοϊού, COVID 19 και για λόγους κοινωνικής και υγειονομικής προστασίας κάτι τέτοιο επιβάλλεται σαν απαραίτητο μέτρο για την υγεία και την προστασία όλης της κοινότητας και στην παρούσα περίπτωση αφορά την παγκόσμια κοινότητα.

Εδώ κάνει αισθητή την παρουσία της η τόσο αντιφατική όσο και παράδοξα εναντιωματικη με την ανθρώπινη φύση συμπεριφορά που πρέπει να επιδείξουμε για να προστατευτούμε.

Κι ενώ σαν είδος έχουμε αναπτύξει εκείνους τους αυτοματοποιημένους μηχανισμούς που μας προτρέπουν στην από κοινού προσπάθεια για την αντιμετώπιση των εκάστοτε κινδύνων, η παρούσα δοκιμασία όχι μόνο αναστέλλει τις ανακουφιστικες προσεγγίσεις που όλοι γνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε  αλλά και τις σηματοδοτεί και σαν τις κύριες πηγές κινδύνου!

Από την Θεωρία του John Bowlby η οποία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο για την σύγχρονη ψυχολογία, την Θεωρία της Προσκόλλησης η οποία μας επισημαίνει σχετικά με τον συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και τον κύριο φροντιστή του και τον πρωταρχικό τροφο του, η οποία συνήθως είναι η μαμά του και αυτός ο δεσμός καθορίζει πολλά για τις μετέπειτα διαπροσωπικές του σχέσεις αλλά και την ποιότητά τους στην ικανοποίηση κάλυψης των συναισθηματικών του αναγκών οι οποίες θα συνδράμουν στην επιβίωσή του

Σαν γεννιέται από μωρό ο κάθε άνθρωπος έχει έμφυτη την ανάγκη ανάπτυξης ικανοποητικων δεσμών στην αρχή με ένα άτομο κι αργότερα με περισσότερα άτομα, για να καλυφθούν οι ανάγκες του για ασφάλεια, προστασία και συναισθηματική εγγύτητα.

Τι την καθιστά όμως ιδιαιτέρως σημαντική για κάθε άνθρωπο; Το γεγονός πως η φύση της πρωταρχικής και καθοριστικοτερης σχέσης του ατόμου έχει αντίκτυπο κι επηρεάζει αποφασιστικά όλες τις επόμενες σχέσεις του. Καθορίζει την αυτοεικόνα, την αυτοαντίληψη του, την κριτική του ικανότητα και υγιή συναισθηματική του αντίληψη που θα του επιτρέψει να ξεχωρίζει με εύστοχα δεδομένα εκείνους με τους οποίους θα νιώθει ασφαλής και θα εμπιστεύεται στις δυσκολίες του.

Τώρα όμως στην παρούσα επικίνδυνη συνθήκη με τον κορονοϊό , COVID 19 αυτό που θα μας προστατεύσει είναι να απομακρυνθούμε από εκείνους που σε άλλες περιπτώσεις θα μας συνέδραμαν στην αντιμετώπιση των κινδύνων που θα αντιμετωπιζαμε και θα νιώθαμε ασφαλείς κοντά τους.

Ερχόμαστε δηλαδή αντιμέτωποι με το να αντικαταστήσουμε έμφυτες και αντανακλαστικά δημιουργημένες μέσα στις χιλιετηρίδες ύπαρξής μας συμπεριφορές που ευνόησαν καθοριστικά την εξέλιξη μας να τις ακυρώσουμε προκειμένου να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα σε αυτήν την δοκιμασία.

Ενάντια σε όσα εσωτερικά αναπαριστούμε και απέναντι σε  έμφυτες μας τάσεις που υπάρχουν  μέσα μας και διασφαλίζουν σε μεγάλο ποσοστό την επιβίωσή μας, τώρα  πρέπει να τα τροποποιήσουμε και να κάνουμε κάτι εντελώς αντίθετο προς την ανθρώπινη μας φύση.

Η προσπάθειά μας στην συγκεκριμένη περίπτωση για να μην υπάρξει  κίνδυνος εξάπλωσης του κορονοϊού μας επιβάλλει μια εντελώς ξένη, βίαιη κι έξω από κάθε εγγενή μας συμπεριφορά αλλαγή της σκέψης μας και του τρόπου δράσης μας.

Και καθετί που αλλάζει βίαια και σχεδόν αφύσικα με βάση τις εδραιωμένες ανακουφιστικες συμπεριφορές μας, είναι λογικό να μας δημιουργεί αγχωτικές σκέψεις, να νιώθουμε μόνοι,με συνοδά τα αρνητικά συναισθήματα του αποχωρισμού, της εγκατάλειψης και της  απώλειας,δυστυχώς ενίοτε και της παραίτησης.

Κι είναι αναμενόμενο σε πολλούς από εμάς να δημιουργηθούν αναταράξεις και κλειδωνισμοι στην ψυχική μας υγεία με εκδηλώσεις άγχους, κατάθλιψης, πανικων, να βιώσουμε ακραίες μορφές αποξένωσης ,εγκατάλειψης , αφόρητης μοναξιάς, παράλυσης, που θα πυροδοτήσουν με την σειρά τους μια σειρά από απευφκταιες συμπεριφορές ευερεθιστικοτητας, επιθετικότητας, ενδοοικογενειακής βίας αλλά και περιστατικών ψυχικής αποδιοργάνωσης.

Κι όλα αυτά γιατί ο κίνδυνος εξάπλωσης του κορονοϊού μας αναγκάζει να έρθουμε αντιμέτωποι με εσωτερικές μας συγκρούσεις κι ενώπιον δύο απειλών!

Είτε θα αναγκαστούμε να τον αντιμετωπίσουμε δίχως το σύνηθες υποστηρικτικό μας δίκτυο,κάτι που θα μας πληγώσει ψυχικά και θα κλονίσει τις αντοχές μας, είτε θα  επαναλάβουμε τα μοντέλα συμπεριφορών που σε τέτοιες απειλές υιοθετούμε σχεδόν έμφυτα και θα αναζητήσουμε την συνδρομή των δικών μας προσώπων από τα οποία λαμβάνουμε συνήθως βοήθεια και  ασφάλεια, κινδυνεύοντας όμως σε μια τέτοια περίπτωση να μολυνθουμε ή εμείς να μολύνουμε οικείους μας ανθρώπους από τον κορονοϊό .

Αντιμέτωποι με μια σύγκρουση στην οποία ότι μας μετριαζε την απειλή και τον φόβο τώρα ακριβώς αυτό είναι το απειλητικό για εμας!!

Έτσι μπροστά στις δεδομένες συνθήκες το άτομο καλείτε να διαλέξει ανάμεσα σε δύο απειλητικές εκδοχές!

Που η καθεμία της εμπεριέχει αρνητικές, ψυχοπιεστικες, αγχογονες και διαταρακτικες για την ευημερία του  και την ψυχική του ισορροπία πλευρές.

Δεν έχει να ανασύρει κανένα αξιόπιστο, αποθηκευμένο και δοκιμασμένο σχέδιο έτσι ώστε να μην νιώθει απειλή και φόβο.

Τα φαινόμενα ψυχικής αποδιοργάνωσης ή και παραίτησης θα ανακυκλώνονται στις σκέψεις μερικών και οι δυσάρεστες ψυχοδιαταρακτικες εκφάνσεις θα πληθαίνουν όσο περνούν οι μέρες και τα αποθέματα προσαρμοστικότητας και αυτοκυριαρχίας ολοένα και θα χάνουν την ισχύ τους.

Το σίγουρο είναι ότι ο καθένας μας θα αναμετρηθεί με τον εαυτό του και τις ψυχικές του αντοχές και οι δυνάμεις της εσωτερικής μας ισορροπίας και αυτοδυναμίας του θα δοκιμαστούν.

Κάθε προσωπικό σχέδιο ή μέθοδος χαλάρωσης που φέρνει αποτελέσματα στον ίδιο είναι θετικό και γιαυτόν και θεμιτό για τους ανθρώπους με τους οποίους συμβιώνει.

 

Σε κάθε περίπτωση τα δίκτυα κοινωνικής πρόνοιας και υποστήριξης οφείλουν να τελούν υπό εγρήγορση και διαρκή ετοιμότητα!

Είναι πρωτόγνωρη αυτή η δοκιμασία για κάθε πολίτη ξεχωριστά και τα αντανακλαστικά των υπηρεσιών ας είναι ανά πάσα στιγμή διαθεσιμα.

• Μάνθος Μυριούνης | Σύμβουλος ψυχικής υγείας - Ψυχοθεραπευτής - Ψυχολόγος email: manthosmiriounis@gmail.com