Social Media Vs Donald Trump Υγιή αντανακλαστικά ή προληπτική λογοκρισία;

Σύμφωνα με αυτούς τους όρους χρήσης απαγορεύεται -μεταξύ άλλων- η υποκίνηση σε πράξεις βίας, οι φυλετικές διακρίσεις, το ακατάλληλο περιεχόμενο κ.α. Επίσης το τελευταίο διάστημα τα κοινωνικά δίκτυα προσπαθούν να περιορίσουν και την διάδοση των fake news, δηλαδή τις ψευδείς ειδήσεις που συχνά παραποιούν βάναυσα την αλήθεια και έχουν κατακλύσει τα newsfeed όλων μας.

Στο πλαίσιο αυτό, δηλαδή της παραβίασης των όρων χρήσης, το Facebook και το Twitter ανέστειλαν τον λογαριασμό (account)  του απερχόμενου Προέδρου των ΗΠΑ μετά τα πρωτοφανή επεισόδια στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον.

Συγκεκριμένα το twitter επικαλέστηκε τα παρακάτω δύο tweets του Αμερικανού Προέδρου από τις 8 Ιανουαρίου 2021:

“The 75,000,000 great American Patriots who voted for me, AMERICA FIRST, and MAKE AMERICA GREAT AGAIN, will have a GIANT VOICE long into the future. They will not be disrespected or treated unfairly in any way, shape or form!!!”

Και:

“To all of those who have asked, I will not be going to the Inauguration on January 20th.”

Στην επίσημη, δε, ανακοίνωσή του, το Twitter θεώρησε ότι τα παραπάνω tweets παραβίασαν του όρους χρήσης περί υποκίνησης βίας διότι:

α) Η δήλωση του Προέδρου Trump ότι δεν παραστεί στην ορκωμοσία του νέου Προέδρου ερμηνεύτηκε από κάποιους υποστηρικτές του ως μία επιβεβαίωση πως οι εκλογές δεν ήταν νόμιμες.

β) Το δεύτερο tweet ενθάρρυνε όσους εν δυνάμει ήθελαν να προβούν σε βίαιες πράξεις στην ορκωμοσία, καθώς αυτή θα ήταν ασφαλής στόχος, αφού ο Trump δεν θα ήταν παρών.

γ) Η αναφορά περί «γιγαντιαίας φωνής στο μέλλον» και ότι «δεν θα ανεχθούν να μη τους σεβαστούν και να τους φερθούν άδικα με οποιοδήποτε τρόπο» ερμηνεύτηκε από τους υποστηρικτές του ως ότι o Trump δεν πρόκειται να συμμετέχει σε ομαλή μετάβαση της εξουσίας και ότι πρόκειται να ενθαρρύνει και να προστατεύει όσους πιστεύουν ότι κέρδισε τις εκλογές.

δ) Στο Twitter έχουν εμφανιστεί αναρτήσεις για μία δεύτερη επίθεση στο Καπιτώλιο στις 17-1-2021.

Κατόπιν τούτων το Twitter λαμβάνοντας υπόψη και το κλίμα έντασης που επικρατεί στις ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, καθώς και τον γενικότερο τρόπο που ο Donald Trump διαχειρίζεται τον λογαριασμό του (account) τις τελευταίες εβδομάδες, αποφάσισε να αναστείλει τον λογαριασμό του.

Διαβάζοντας κανείς την ανακοίνωση του Twitter δεν μπορεί παρά να προβληματιστεί:

Διότι ναι μεν οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ως υπαίτιο τον Trump για την πρωτοφανή πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ, πλην όμως το ερώτημα είναι εάν αυτό δίνει το δικαίωμα στο Twitter να αναστείλει τον λογαριασμό του. Το λέω αυτό, διότι κατά τη γνώμη μου τα συγκεκριμένα tweet του Trump ουδόλως περιέχουν άμεση ή έμμεση υποκίνηση βίας. Τούτο προκύπτει άλλωστε και από την ίδια την ανακοίνωση του twitter, που προκειμένου να στοιχειοθετήσει την απόφασή του καταφεύγει σε ερμηνείες και υποθέσεις, που δύσκολα πείθουν και που περισσότερο αποτελούν προσωπική γνώμη παρά αντικειμενική κρίση.

Με άλλα λόγια, κατά την γνώμη του γράφοντος,  το γεγονός ότι ο Trump δήλωσε ότι δεν θα παραστεί στην ορκωμοσία του Biden, ή ότι αποκαλεί τους ψηφοφόρους του «πατριώτες» ή ότι «δεν θα ανεχθεί να αδικηθούν», σε καμία περίπτωση και κατά καμία γλωσσική ερμηνεία δεν συνιστά καθεαυτή υποκίνηση σε βίαιες ενέργειες και επεισόδια. Έλλειψη πολιτικού πολιτισμού ναι, δημοκρατικό έλλειμμα ναι, αλλά όχι υποκίνηση σε πράξεις βίας. Κατά συνέπεια το εάν ο Trump είναι υπαίτιος για την κατάσταση στις ΗΠΑ (που πιθανότητα έτσι είναι) είναι πάντως κάτι έξω και πέρα από το Twitter. Αφορά την αμερικάνικη Γερουσία, ή το Κογκρέσο ή την Αμερικάνικη Δικαιοσύνη και όχι τα κοινωνικά δίκτυα.

Τυπικά βέβαια, από καθαρά νομική σκοπιά, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ιδιωτικές εταιρίες και ως εκ τούτου μπορούν να καθορίζουν τους δικούς τους κανόνες και όρους λειτουργίας. Εν τούτοις ακόμη και έτσι, υπάγονται στο γενικότερο νομοθετικό πλέγμα κάθε χώρας, και ειδικότερα στις γενικές αρχές (συνήθως Συνταγματικής ισχύος) που καθιερώνουν και προστατεύουν το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση. Υπ’αυτή την έννοια, θεωρώ ότι σήμερα, στον κόσμο που έχει διαμορφωθεί -και μάλιστα ανεπιστρεπτί- μετά την ευρύτατη διάδοση των Social Media, ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συμμετέχει και να εκφράζεται μέσα από αυτά, τηρώντας, όπως είπαμε, τους όρους χρήσης. Ως εκ τούτου η απαγόρευση-αναστολή του λογαριασμού (account) του οποιοδήποτε χρήστη θα πρέπει να γίνεται με φειδώ και σύνεση, καθώς σίγουρα συνιστά προσβολή δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση.

Εκτός όμως από την νομική της διάσταση, η αναστολή του λογαριασμού (account) από τα Social Media, έχει την καθαρά πολιτική της διάσταση. Πόθεν αντλούν τα μέσα αυτά το δικαίωμα να «παύουν» έναν πολιτικό που ψήφισαν 70.000.000 άνθρωποι κάνοντας ερμηνεία των αναρτήσεών του; Και πως άραγε αισθάνονται αυτοί οι 70.000.000 άνθρωποι όταν βλέπουν ότι ο άνθρωπο που ψήφισαν για να τους εκπροσωπήσει, εμποδίζεται να εκφραστεί και μάλιστα με τέτοιο τρόπο; Αναρωτιέμαι μάλιστα εάν ο Trump προσέφευγε κατά του Twitter δικαστικώς, τι θα αποφάσιζαν τα Αμερικανικά Δικαστήρια.

Κατόπιν όλων αυτών, μοιραία τίθεται το ερώτημα:

Έχουν τα κοινωνικά δίκτυα το δικαίωμα ή και την ισχύ να «φιμώνουν» τους χρήστες τους ή ακόμη και τον Πρόεδρο μιας υπερδύναμης κάνοντας μάλιστα «ερμηνεία» των αναρτήσεών τους;

Ποιος είναι αυτός που θα κρίνει τις δηλώσεις, τους ισχυρισμούς και τις θέσεις των χρηστών και με ποια ακριβώς εξουσία και αρμοδιότητα; Ας μη ξεχνούμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι δικαστήρια, ούτε κάποιας μορφής δικαιοδοτικά όργανα προκειμένου να διακρίνουν το ορθό ή να απονέμουν δικαιοσύνη, ούτε φυσικά παρέχουν τις θεσμικές εγγυήσεις για δίκαιη κρίση. Πρόκειται λοιπόν για μία αυθαίρετη λογοκρισία με τρομακτική ισχύ που μπορεί να φτάσει ακόμη και στο επίπεδο του Προέδρου των ΗΠΑ; Και που σταματάει αυτή η λογοκρισία; Αύριο το Twitter  ή το Facebook ή οποιοδήποτε άλλο δίκτυο θα μπορεί να παύει όποιον λογαριασμό δεν του αρέσει ή δεν συμφωνεί μαζί του;

Ή από την άλλη πλευρά είναι τα Social Media θεματοφύλακες της δημοκρατίας και της πολιτικής νομιμότητας; Όμως εάν είναι έτσι ποιος τους ανέθεσε αυτόν το ρόλο; Και δεν πρέπει ο ρόλος αυτός να θωρακίζεται με διαφάνεια, θεσμικές διαδικασίες και δικλείδες; Υπάρχει άραγε στο Twitter κάποιο συμβούλιο που αποφασίζει για την αναστολή των λογαριασμών και κυρίως με ποια εχέγγυα και εγγυήσεις;

Ή μήπως τα Social Media είναι τελικά η νέα «4η εξουσία», που έχει σκοπό να ελέγχει τις τρεις συνταγματικά κατοχυρωμένες εξουσίες, αντικαθιστώντας έτσι τον παραδοσιακό Τύπο; Ήρθε άραγε η στιγμή που τα ΜΜΕ θα αντικατασταθούν από τα κοινωνικά δίκτυα;

Ό,τι από τα παραπάνω και να ισχύει, ο προβληματισμός είναι προφανής:

Αυτή τη στιγμή τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αποκτήσει τέτοια υπερεθνική ισχύ και τρομακτική δύναμη, που είναι σε θέση να «φιμώνουν» ακόμη και τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτόν που μέχρι σήμερα καλούσαμε Πλανητάρχη.

Μήπως όμως έφτασε η εποχή που στον πλανήτη άρχουν πια τα Social Media;

* Ο Μιχάλης Νταλαμπίρας είναι νομικός και συγγραφέας