Πανδημία: Η ανθρωπότητα μοιάζει με ζαλισμένο κοτόπουλο

Πανδημία: Βασίλης Παπαβασιλείου, ηθοποιός και σκηνοθέτης αναλύει και σχολιάζει, με ιστορικούς όρους, τις πρωτοφανείς συνθήκες που ζει και καλείται να διαχειριστεί ο πλανήτης και η διεθνής κοινότητα εν μέσω μιας καταιγιστικής πανδημίας. «Ο άνθρωπος καλείται να διαχειριστεί την αναίρεση ή και τη συμπύκνωση του χρόνου, το κενό και τον ίλιγγο της κάθε μέρας» εξηγεί, προσθέτοντας ωστόσο πως «η ανθρωπότητα μετά από τέτοιες καταστροφές έκανε μια διόρθωση πορείας». Μέσα από μία μεστή του συνέντευξη στη δημοσιογράφο Μανία Ζούση, μας θυμίζει πως ο λοιμός είναι χαρακτηριστική στιγμή της έναρξης του «Οιδίποδα» σχολιάζοντας: «Καλώς ή κακώς με έναν κορονοϊό αρχίζει κι ο Οιδίπους». Η συνέντευξή του ως έχει:

Ο λοιμός και ο Οιδίποδας

«Αυτό που ζούμε δεν γίνεται πρώτη φορά στον κόσμο. Αν σκεφτείς τις πανδημίες, επιδημίες, χολέρες, πανούκλες, όλα αυτά που έχουμε αφήσει πίσω μας και υποτίθεται ότι τα είχαμε αφήσει πίσω μας οριστικά. Ειδικά εμείς, οι άνθρωποι του 20ού και 21ου αιών, που κατά βάση διαπαιδαγωγηθήκαμε με την ιδέα της προόδου των πραγμάτων, αυτού του μονόδρομου, όπου υποτίθεται αφήνεις πίσω σου πράγματα που γνώρισαν οι παλιοί. Όμως δεν είναι έτσι. Είναι ένα ακραίο πράγμα. Έχει την ακρότητα του φαινομένου που λέγεται λοιμός, όπως τον αποκαλούσαν οι αρχαίοι.

Είναι η χαρακτηριστική στιγμή έναρξης του «Οιδίποδα». Καλώς ή καλώς με έναν κορονοϊό αρχίζει κι ο Οιδίπους. Κι οι άνθρωποι έρχονται κοντά, την ώρα που απαγορεύεται η προσέγγισή τους. Πρόκειται για την τραγική ειρωνεία αυτής της συνθήκης. Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να βρεθούν με τους άλλους την ώρα που κάτι τέτοιο απαγορεύεται. Οι άνθρωποι ζούμε πλέον ασκεπείς. Υπάρχει μια ματαίωση δομική, καθώς ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να ζει ασκεπής. Φαίνεται πως κάτι ήξεραν οι παλιοί που ολοκλήρωναν την αμφίεσή τους με ένα καπέλο. Αυτό ήταν η ολοκλήρωση της ανθρώπινης φιγούρας. Μάθαμε να ζούμε χωρίς καπέλο. Και δεν είναι εύκολο να ζει κανείς ασκεπής. Κάτι που τώρα το συνειδητοποιούμε! Ζούμε χωρίς προστασία και χωρίς χειρονομία. Ωστόσο η ανθρωπότητα μετά από τέτοιες καταστροφές έκανε μια διόρθωση πορείας».

«Μοιάζει με ζαλισμένο κοτόπουλο»

Για το ποιες είναι οι σκέψεις που τον απασχολούν σε σχέση με την πορεία της ανθρωπότητας μετά την πανδημία και το πώς βιώνει ο ίδιος αυτήν την πρωτοφανή κατάσταση του κατεπείγοντος, ο Βασίλης Παπαβασιλείου απαντά ευθέως: «Όποιος μπορεί να μιλήσει για την επόμενη μέρα, είναι άξιος συγχαρητηρίων. Όλοι μας αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια φάση μετεωρισμού, όπου μας απαγορεύεται οποιαδήποτε τελική κρίση και απόφανση. Μας δοκιμάζει όλους. Μας δοκιμάζει ως προς τον εκμηδενισμό της έννοιας του σχεδίου.

Γιατί ο άνθρωπος, καλώς ή κακώς, ακόμα κι εκείνος που δεν τον πιάνει το μάτι σου, έχει, στην ουσία, αυτήν την παράμετρο μέσα στον ψυχισμό του. Ένα σχέδιο για την επόμενη μέρα. Τώρα σου απαγορεύεται το σχέδιο. Είναι σαν μια εμπειρία ακύρωσης του ανθρώπου, μεταφορικά. Αν σκεφτείς ότι ο φιλόσοφος είχε πει ότι «θάνατος είναι η απουσία σχεδίου», καταλαβαίνεις ότι όλοι είμαστε εκτεθειμένοι σε αυτό. Και ο καθένας προσπαθεί να πιαστεί από συνήθειες, στοιχεία από τα οποία χαρακτήριζαν την κανονική ζωή του, υπό μορφή σωσιβίου. Ας πούμε, κάποιος ο οποίος δεν είχε πρόβλημα να διαβάζει, διαβάζει τώρα περισσότερο. Ενώ κάποιος που είχε να ανοίξει χρόνια βιβλίο, ανακαλύπτει την ύπαρξη τόσο του βιβλίου όσο και της ανάγνωσης. Γι' αυτό και η ανθρωπότητα μοιάζει με ζαλισμένο κοτόπουλο».

«Το θέατρο αναμένει»

Έχοντας διαταράξει βαθιά τη ζωή, ανατρέποντας συσχετισμούς, κανόνες και διαβεβαιώσεις, και πλήξει οικονομία και επαγγελματικές τάξεις, η πανδημία παρέσυρε στο καταστροφικό της διάβα την τέχνη, κλείνοντας θέατρα, σινεμά, μουσεία, ακυρώνοντας μεγάλες διοργανώσεις κι αφήνοντας τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς μετέωρους. Το θέατρο είναι εξ ορισμού μεταδοτική τέχνη, τέχνη που έχει τον θετικό λοιμό μέσα στο DNA της. Είναι μια εμπειρία μετάδοσης συγκίνησης και συμμερισμού. Και στις μέρες μας ζούμε την απαγόρευση οποιασδήποτε μετάδοσης και συμμερισμού. Επομένως αυτήν τη στιγμή το θέατρο αναστέλλει την ύπαρξή του όπως την ξέραμε σε κανονικούς καιρούς και αναμένει κι αυτό όπως αναμένουμε όλοι, με τον τρόπο του ο καθένας».

«Τα σπίτια μας έγιναν κελιά»

Αμφιταλαντευόμενος σε ποια μετάφραση θα ενδώσει, του Γκολντόνι ή του Μαριβώ, ο Βασίλης Παπαβασιλείου επιχειρεί, όπως λέει, «να διαχειριστεί το κενό και τον ίλιγγο της κάθε μέρας», παραμένοντας σπίτι.

«Καθένας σκέφτεται την προηγούμενη ζωή του, κάποιες εμμονές του, όπως το να βάζει προβλήματα στον εαυτό του και αναζητώντας πώς πρέπει να διαχειριστεί αυτό που στην ουσία είναι η αναίρεση, από μια άποψη, του χρόνου. Αναρωτήθηκα τι θα μπορούσα να κάνω. Μήπως να γράψω κάτι; Όχι. Τότε να μεταφράσω κάτι. Ναι, αυτό θα κάνω και χωρίς να μου το έχει αναθέσει κάποιος. Αλλά το αναθέτω εγώ στον εαυτό μου. Δηλαδή κατά κάποιο τρόπο γίνεται μια αυτοανάθεση. Πρόκειται για μια παλιά μου συνήθεια. Κάπως έτσι περνώ τις ώρες μου. Φαντάζομαι, άλλοι άνθρωποι θα περνούν με τον δικό τους τρόπο. Από την ώρα που για τον καθένα μας τα σπίτια μας έγιναν κελιά, τότε κι εγώ γίνομαι καλόγερος».