Κραυγή Μουνκ: Νέα δεδομένα για την αιτία φθοράς του διάσημου πίνακα [vids]

Νέα δεδομένα για τη συντήρηση των χρωμάτων σε παλιούς πίνακες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην επανέκθεση της περίφημης «Κραυγής» του Έντβαρντ Μουνκ για το κοινό. Ο Μουνκ δημιούργησε πολλές εκδοχές της «Κραυγής» με διαφορετικά μέσα και το ομώνυμο μουσείο στο Όσλο έχει μια από τις δύο ζωγραφικές εκδοχές (1910) και ένα παστέλ. Όμως η έκδοση του 1910 έχει εκτεθεί ελάχιστες φορές από το 2006 μέχρι σήμερα, επειδή η χρωστική θειούχου καδμίου που περιέχει είναι ιδιαιτέρως ευάλωτη στην παραμικρή μεταβολή.

Οι χαρακτηριστικές, κίτρινες πινελιές από κάδμιο στον ουρανό και στην κεντρική φιγούρα έχουν ήδη ξεθωριάσει προς το λευκό και το πηχτό χρώμα της λίμνης στην κυριολεξία ξεφλουδίζει. Για να ανακόψει την φθορά της «Κραυγής» το μουσείο στο Όσλο κρατά σχεδόν πάντα την κραυγή μακριά από τα βλέμματα των επισκεπτών, σε χώρο με ελεγχόμενο φως και 50% υγρασία. Τώρα, μια νέα χημική ανάλυση του πίνακα δείχνει πως για την αλλοίωση δεν ευθύνεται σχεδόν καθόλου το φυσικό φως, παρά μόνο η υγρασία, όπως εξηγεί η χημικός του Ιταλικού Ερευνητικού Συμβουλίου στην Περούτζια, Λετίτσια Μονικό.

https://www.youtube.com/watch?v=OxP5e_ghWfM

Οι ερευνητές ανέλυσαν μικροσκοπικές νιφάδες χρώματος από την Κραυγή, σε αντιπαραβολή με δείγματα από αντίστοιχα μείγματα που υπέστησαν τεχνητή παλαίωση στο εργαστήριο. Η σάρωση με ακτίνες Χ, αποκάλυψε ένα παραπροϊόν του θειούχου καδμίου, το θειικό κάδμιο στις νιφάδες από τον πίνακα. Η ίδια ουσία σχηματίστηκε και στα τεχνητά «γηρασμένα» χρώματα που εκτέθηκαν σε 95% υγρασία τόσο στο φως όσο και στο σκοτάδι.

Ωστόσο σε συνθήκες φωτός με 45% υγρασία δεν καταγράφηκε καμία φθορά. Αυτό καταδεικνύει πως η υγρασία είναι η βασική αιτία της φθοράς και, αν και ο πίνακας μπορεί να μην κινδυνεύει κάτω από φυσικό φωτισμό, θα πρέπει πάντα να παραμένει σε χώρους με ελεγχόμενη υγρασία κάτω από 45%. Η νέα παρατήρηση μπορεί να επηρεάσει την συντήρηση και άλλων πινάκων από σύγχρονους καλλιτέχνες του Μουνκ, όπως ο Ανρί Ματίς και ο Βαν Γκογκ, που σε πολλά έργα τους χρησιμοποίησαν «συνομήλικο» κάδμιο.

Ωστόσο η Μονικό προειδοποιεί ότι τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και κάθε πίνακας είναι μοναδικός, όχι μόνο ως προς το θέμα του αλλά και ως προς το χημικό του τοπίο, με αποτέλεσμα η στρατηγική συντήρησης να πρέπει να σχεδιάζεται από την αρχή και ξεχωριστά. Η παλιότερη ζωγραφική εκδοχή της Κραυγής, του 1893, βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας ενώ μια τέταρτη εκδοχή, σε παστέλ, έχει περάσει στην ιδιοκτησία του Νορβηγού δισεκατομμυριούχου Πέττερ Όλσεν.

https://www.youtube.com/watch?v=xOtTBKog_ko

Ο πίνακας έχει κλαπεί αρκετές φορές. Το 1994 είχε κλαπεί η εκδοχή της Εθνικής Πινακοθήκης και ανακτήθηκε αρκετούς μήνες αργότερα. Το 2004 κλάπηκαν από το Μουσείο Μουνκ η Κραυγή και η Μαντόννα, ένας άλλος πίνακας του Μουνκ. Και οι δύο πίνακες ανακτήθηκαν το 2006 έχοντας υποστεί φθορές.

Σε μια σελίδα στο ημερολόγιό του με την επικεφαλίδα Νίκαια 22.01.1892, ο Μουνκ περιγράφει πώς εμπνεύστηκε τον αρχικό πίνακα: «Περπατούσα σ' ένα μονοπάτι με δυο φίλους - ο ήλιος έπεφτε - ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα - σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχτηκα στο φράχτη - αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη - οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία - κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση».