Γιάννης Χρήστου: H σύντομη ζωή ενός πολύπλοκου μουσικού

Γιάννης Χρήστου - Βασικά στοιχεία της ζωής του, που αντλήθηκαν από το σπάνιο πλέον βιβλίο της Anna-Martine Lucciano «Γιάννης Χρήστου / Έργο και Προσωπικότητα ενός Έλληνα Συνθέτη της Εποχής μας».(Βιβλιοσυνεργατική, Αθήνα 1987)

Γεννήθηκε το 1926 στην Αίγυπτο από εύπορο εργοστασιάρχη πατέρα και ποιήτρια μητέρα. Η μητέρα βοήθησε το γιο της στην πραγματοποίηση των καλλιτεχνικών του σχεδίων και τον επηρέασε τόσο ώστε στη δεκαετία του 1960 είχε επιδοθεί στον υπερβατικό διαλογισμό.

Είχε πρωτοπόρους δασκάλους. Φοίτησε στο Αγγλικό κολέγιο Victoria της Αλεξάνδρειας, έκανε  μαθήματα πιάνου με την πιανίστα Τζίνα Μπαχάουερ. Συμπλήρωσε τη μόρφωσή του κυρίως στην Αγγλία, στο King's College, στο Κέμπριτζ: κάνοντας σπουδές φιλοσοφίας με τον  Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και τον Bertrand Russell. Eπίσης έκανε κάποιες στοιχειώδεις σπουδές οικονομικών επιστημών, μελετώντας παράλληλα αρμονία, αντίστιξη και σύνθεση με τον Hans Ferdinand Redlich (μαθητή και σχολιαστή του Alban Berg). Το καλοκαίρι του 1949 παρακολούθησε μαθήματα στην Accademia Chigiana της Σιένα. Και το καλοκαίρι του 1950 συνέχισε τα μαθήματά του στη Μουσική Ακαδημία. Ενδιαφέρθηκε για την ψυχολογία του βάθους και για το έργο του Καρλ Γιούνγκ.

Όταν επέστρεψε στην Αίγυπτο, οργάνωσε ένα στούντιο που του επέτρεψε να αφιερώσει όλο το χρόνο του στη σύνθεση.

https://www.youtube.com/watch?v=dMP0fhiu4gY

Το 1956 παντρεύεται την παιδική του φίλη Θηρεσία (Σία) Χωρέμη, ενώ τον ίδιο χρόνο ο αδελφός του σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Ο αδελφός του ασκούσε στον συνθέτη  μιαν επίδραση πολύ έντονη με αποτέλεσμα ο Χρήστου να συνέλθει δύσκολα από το γεγονός αυτό, που είχε ως συνέπεια μιαν αλλαγή στην εξέλιξη της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.

Το 1960 εγκαθίσταται οριστικά, με την οικογένειά του, στην Ελλάδα, πότε στην Αθήνα και άλλοτε στη νήσο Χίο. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του εγκαταλείπει σταδιακά τη Χίο για να ζήσει στην Αθήνα, εξαιτίας των όλων και περισσότερων επίσημων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων στις οποίες έπαιρνε μέρος.

Και το 1970, νύχτα της 8 προς 9 Ιανουαρίου σκοτώνεται και αυτός σε αυτοκινητικό δυστύχημα (σ.σ. στη Λεωφόρο Μεσογείων, στην Αθήνα) επιστρέφοντας από τη γιορτή που είχε οργανώσει για τα γενέθλιά του. Άφησε τρία παιδιά, ενώ δέκα μέρες αργότερα πέθανε και η γυναίκα του, θύμα του ίδιου δυστυχήματος.

Χαρακτηριστικά αναφέρει σε κείμενό του ο μουσικός Αλεξανδρος Αδαμόπουλος (πηγή: timenews.gr) «Ο Μάνος Χατζιδάκις, ολότελα ταυτισμένος με τον Γιάννη Χρήστου, μεταμορφωνόταν, εξαϋλωνόταν, πονούσε, γινόταν δάκρυ ο ίδιος· και ήθελε να το περάσει το αίσθημα αυτό, βασανιστικά, όσο γίνεται πιο έντονα, όσο γίνεται πιο ατόφιο, στη μεσόφωνο, στους μουσικούς, στα όργανα, στους τεχνικούς, στο σανίδι, στα παρασκήνια, στην αυλαία, στα φώτα, σ’ όλη την αίθουσα πέρα ως πέρα».

Ο επίσης μουσικός Κωστής Ζουλιάτης, μελετητής του έργου και της προσωπικότητας του Γιάννη Χρήστου, μέσα από τη βαθιά και πολύχρονη έρευνα, ξεδιπλώνει όλη η αδαμάντινη τέχνη και ιδιοσυγκρασία του Έλληνα της Αιγύπτου. Με ελάχιστα οικονομικά μέσα, ο Κ. Ζουλιάτης συγκέντρωσε υλικό, ερεύνησε αρχεία και «ανέκρινε» ανθρώπους που γνώρισαν τον πρόωρα χαμένο συνθέτη, ανακάλυψε ερασιτεχνικές κινηματογραφικές λήψεις, ξέθαψε τηλεοπτικά αρχεία και άλλα θαυμαστά ψηφιδωτά της ζωής και του έργου του Γιάννη Χρήστου, για να καταλήξει σε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Anaparastasis: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου».

https://youtu.be/4RI3Ab4lr6I

Όπως αναφέρει σε συνεντεύξεις του: «Η περιπέτεια της έρευνας στο σύμπαν του Γιάννη Χρήστου ξεκίνησε καθώς αναζητούσα το θέμα της πτυχιακής εργασίας μου. Πλήθος χειρόγραφα, απόκοσμες φωτογραφίες, σημειώματα από έναν άλλο κόσμο, ένας μυθολογικός βίος - ανολοκλήρωτος βίος. Όλα ασύνδετα μέχρι τότε, κρυμμένα από το φως και προσβάσιμα μόνο στους μύστες.

Και μετά -και πάνω απ’ όλα η μουσική. Αυτή η δαιμονισμένη έμπνευση, η μετουσίωση σε ήχους, η εξερεύνηση των πλέον συναρπαστικών περιοχών της βιωμένης μουσικής πράξης.  Τι μουσική έφτιαχνε ο Χρήστου, ρωτούν συχνά οι αμύητοι φίλοι. Την πιο ειλικρινή και άμεση μουσική που έχω βιώσει ποτέ, είτε ως ακροατής είτε ως μουσικός. Μια μουσική που, όσο κλειδωμένος ή απροετοίμαστος κι αν είσαι, πάντα θα σε βρίσκει κλειδωμένο και απροετοίμαστο. Και πάντα κάτι θα σου ξεκλειδώνει και θα σε ξαφνιάζει».

«Εμβαθύνοντας στην ιστορία αυτού του δημιουργού, προκειμένου να κατανοήσω το γοητευτικό μυστηριακό και μυστικό σύμπαν του, ανακάλυπτα τεκμήρια, κείμενα, πληροφορίες, ελλιπείς αναφορές, θολούς μύθους. Τα Διασκορπισμένα, ασύνδετα, σχεδόν κρυμμένα και σπάνια, τα θεώρησα ανεπαρκή να αφηγηθούν τη δύναμη αυτού του μύθου. Αποφάσισα ότι μπορούν να γίνουν ντοκιμαντέρ, πριν αποφασίσω ότι μπορώ να είμαι σκηνοθέτης. Ακολούθησα τη μουσική, το ρυθμό της, τις λέξεις του ίδιου του συνθέτη, τους ανθρώπους με τους οποίους μοιράστηκε αυτή την τόσο μοναδική έμπνευση και ιδιοφυΐα, τους φίλους του. Αφοσίωση, φιλία, αγάπη, επιμονή. Και η αίσθηση μιας μεγάλης αποστολής».

Σύμφωνα με τον μελετητή βασικός άξονας της φιλοσοφίας του Γιάννη Χρήστου είναι ο άνθρωπος. «Ο άνθρωπος στην ολότητά του: οι δυνάμεις του, τα ένστικτά του, η πορεία του μέσα στο χρόνο, στην Ιστορία, στο μέλλον, τα πάθη του, οι αδυναμίες του, οι επιθυμίες του, οι ανάγκες του. Οι μαρτυρίες και οι πληροφορίες συγκλίνουν πως η μεγάλη του αγωνία υπήρξε η εξερεύνηση των πιο δύσβατων περιοχών της σκέψης, της πράξης και των συναισθημάτων του ανθρώπου, του κάθε ανθρώπου, του ανθρώπου κάθε εποχής. Ο Χρήστου μέσα από την τέχνη του και την ίδια τη ζωή του, εξερευνούσε.»