Γιάννης Ρίτσος: Ένα πακέτο τσιγάρα - καμβά του σπουδαίου ποιητή δημοσίευσε η Σεμίνα Διγενή [pic]
Πως η ιστορία και ο πολιτισμός μπορούν να συναντηθούν στην επιφάνεια ενός πακέτου τσιγάρων; Η Σεμίνα Διγενή κόσμησε τον λογαριασμό της στο Instagram με μία φωτογραφία από ένα πακέτο του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου, το οποίο είχε γεμίσει με προσωπικές του σημειώσεις. Ονόματα, αριθμοί, ραντεβού για συνεντεύξεις, λογαριασμοί. Ένα σημειωματάριο σαν και αυτά που χρησιμοποιούσε σχεδόν όλος ο κόσμος, μέχρι πριν από 20 χρόνια.
Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν φανατικός καπνιστής από πολύ νέος, παρά την ασθένεια των πνευμόνων του. Σε ολόκληρη τη ζωή του, το τσιγάρο τού κρατά συντροφιά, τον εμπνέει από τα χρόνια της Μονεμβασιάς για να γράφει τα αριστουργήματα του:
Κείνες τις ώρες, σφίγγεις το χέρι του συντρόφου σου,
γίνεται μια σιωπή γεμάτη δέντρα,
το τσιγάρο κομμένο στη μέση, γυρίζει από στόμα σε στόμα,
όπως ένα φανάρι που ψάχνει το δάσος, βρίσκουμε τη φλέβα,
που φτάνει στην καρδιά της άνοιξης.
Χαμογελάμε. (…)
Όλοι εδώ πέρα έχουμε έναν ουρανό και το ίδιο χαμόγελο.
Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν.
Αυτό το χαμόγελο κι αυτόν τον ουρανό,
δεν μπορούν να μας τα πάρουν.
(από το Καπνισμένο τσουκάλι)
Ο καμβάς του Ρίτσου, ένα πακέτο Άσσος σκέτο
Ένα πακέτο τσιγάρα, ένα απλό τέτοιο πακέτο, μπορεί να αποτελέσει, τελικά, ένα καμβά ζωγραφικής, έκφρασης ιδεών και σκέψεων, καθημερινών ή στοχαστικών. Για τον σπουδαίο Γιάννη Ρίτσο, ένα πακέτο Άσσος σκέτο, ήταν μια συντροφιά, ένας αόρατος συνομιλητής. Πάντοτε μ' ένα τσιγάρο στο χέρι, παρά τις οδηγίες των γιατρών, σε κάθε ταξίδι, σε κάθε ώρα δουλειάς, δημιουργίας και περισυλλογής.
Αυτοί οι μικροί θησαυροί των αυτόγραφων έργων του ποιητή, κατατέθηκαν από την οικογένειά του, Γαρυφαλιώ Ρίτσου και την κόρη τους, Έρη, στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, δίνοντας την ευκαιρία στον επισκέπτη να ταξιδέψει μαζί με τις σημειώσεις του, για πεζά, για στίχους, ακόμη και για τηλέφωνα φίλων και υποχρεώσεις, αλλά και, προς ευχάριστη έκπληξη όλων, με τα σχέδια ζωγραφικής του.
Ο ποιητής διεθνούς ακτινοβολίας, κατάφερνε να συρρικνώνει ολόκληρους πίνακες σε μικρά πακέτα τσιγάρων, εικόνες με χρώματα ζωηρά και λεπτομέρειες, ορισμένα εκ των οποίων, έχουν μπει σε εξώφυλλα πεζογραφημάτων του από τη σειρά ''Εικονοστάσιο ανωνύμων αγίων''.
«Ζωγράφιζα από μικρό παιδί, τα σχολικά μου τετράδια ήταν γεμάτα από εικόνες με ζώα, δέντρα, φυτά και κάθε λογής ομορφιές της φύσης», εξομολογείται ο σπουδαίος ποιητής, ο οποίος, άλλωστε, θεωρούσε τη ζωγραφική ως ''έναν άλλον τρόπο άσκησης της ποίησης''.
«Τη ζωγραφική την αντιμετωπίζω σαν έναν άλλο τρόπο άσκησης της ποίησης. Βέβαια, το υλικό των δύο τεχνών είναι διαφορετικό, όμως η έκφρασή τους ξεκινάει από το ίδιο κέντρο… Το συγκλονιστικό στοιχείο της ζωγραφικής είναι η δυνατότητά της να αποτυπώνει και να στερεοποιεί εικόνες που από τη φύση τους είναι ρευστές, για να τις ρευστοποιεί κατόπιν με το δικό της τρόπο. Όπως στην ποίηση η μια λέξη βοηθάει την άλλη και η μείξη τους οδηγεί σε μια ανακάλυψη, έτσι και η ζωγραφική λειτουργεί απρόβλεπτα ξεπερνώντας πολλές φορές κάθε προσχέδιο».
Και κάπως έτσι ένα πακέτο τσιγάρα γίνεται μέρος ενός πολύτιμου θησαυρού, με τη σφραγίδα ενός ευαίσθητου ποιητή.
Ο πολυδιάστατος Γιάννης Ρίτσος
Ο Γιάννης Ρίτσος, ποιητής διεθνούς φήμης και επιρροής, γεννήθηκε την 1η Μαϊου 1909 στη Μονεμβάσια. Στη διάρκεια της ζωής του, δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα ποιήματα, αλλά και τέσσερα θεατρικά έργα. Το έργο του, φυσικά, δε σταματά εκεί, με τον πολυπράγμων ποιητή να πραγματοποιεί μελέτες, μεταφράσεις, χρονογραφήματα και άλλα δημοσιεύματα, με πολλά από τα έργα του να μεταφράζονται σε ξένες γλώσσες.
Ο Ρίτσος κατάφερε να ξεπεράσει την φυματίωση, σε μια εποχή όπου φάνταζε απίθανο. Νοσηλεύτηκε στο σανατόριο του ''Σωτηρία'', σημείο - σταθμό για τη ζωή του, καθώς εκεί ήρθε η στιγμή της πολιτικής του αφύπνισης. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον μαρξισμό και την Αριστερά, ασκώντας του τεράστια επιρροή στο μετέπειτα έργο, αλλά και τρόπο ζωής. Μετά από διάφορα σανατόρια, εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα, και εργάστηκε ως αυτοδίδακτος σκηνοθέτης στην Εργατική Λέσχη, αλλά και ως ηθοποιός και χορευτής σε επιθεωρήσεις.
Έλαβε μέρος στο κίνημα των ''Πρωτοπόρων'', αλλά και στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο το 1942, επιβεβαιώνοντας την επαναστατική του φύση και αγωνιστική έφεση. Κατόπιν ξεκίνησαν οι εξορίες σε Λήμνο, Μακρόνησο και Άγιο Ευστράτιο, αλλά και αργότερα στη Λέρο και στη Γυάρο.
Ο Γιάννης Ρίτσος έχει βραβευτεί πολλάκις, όπου μεταξύ των εν λόγω τιμητικών διακρίσεων, βρίσκεται και το κρατικό βραβείο ποίησης και το βραβείο Λένιν.