Η λογοτεχνία στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Το δεκάλεπτο της ανάγνωσης
Συνέντευξη της Χρύσας Κουράκη, η οποία είναι εκπαιδευτικός, Διδάκτωρ Παιδικής/Εφηβικής Λογοτεχνίας και Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττική. Έχει ασχοληθεί με την προώθηση του παιδικού βιβλίου μέσα από δράσεις φιλαναγνωσίας σε σχολεία, επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, τη δημιουργία ενός συστήματος κινητών βιβλιοθηκών, τη δημιουργία ανταλλακτικών βιβλιοθηκών στα σχολεία και τη σύσταση της Λέσχης Ανάγνωσης για εκπαιδευτικούς με βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας.
Είναι δημιουργός και διαχειρίστρια του blog της Λέσχης Ανάγνωσης και Φιλαναγνωσίας (lesxhanagnosis.blogspot.gr), το οποίο έχει βραβευτεί από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Έχει διδάξει στο Μεταπτυχιακό της «Λογοτεχνίας» του ΠΤΔΕ στο ΕΚΠΑ και έχει συμμετάσχει σε κριτικές επιτροπές βραβείων παιδικής/εφηβικής λογοτεχνίας, σε σεμινάρια και συνέδρια σχετικά με την παιδική λογοτεχνία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό (ως ομιλήτρια και ως μέλος της οργανωτικής και κριτικής επιτροπής), σε συγγραφικές ομάδες βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού και σε συλλογικούς τόμους συνεδρίων.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Μαρία Μαυρίδη, τακτικό μέλος του μη κερδοσκοπικού σωματείου Vision Network Athens
Vision Network Athens facebook @Flash.gr
Τι είναι για εσάς η λογοτεχνία και πως ξεκίνησε το λογοτεχνικό σας ταξίδι;
Η Λογοτεχνία είναι απόλυτα συνυφασμένη με ολόκληρη τη ζωή μου. Από μικρή διάβαζα βιβλία και με αυτά «ταξίδευα» στον χώρο και στον χρόνο, ενώ ταυτόχρονα μπορούσα να ζω διαφορετικές ζωές μέσα από τους λογοτεχνικούς ήρωες. Αγαπημένα μου βιβλία ήταν τα μυθιστορήματα της Ζωρζ Σαρή, γιατί ακολουθούσα την πορεία της ζωής της πρωταγωνίστριάς της, μέσα από διαφορετικά βιβλία. Η Σαρή έγραφε πάντα αυτοβιογραφικά, οπότε οι αναγνώστες της είχαν τη δυνατότητα να συνδέσουν διακειμενικά τους ήρωές της σαν ένα παιχνίδι αναζήτησης.
Αυτή η παιδική/εφηβική «ταύτισή» μου με τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες της Ζωρζ Σαρή με ώθησε να ασχοληθώ και στη διδακτορική διατριβή μου με τη Λογοτεχνία και ειδικά με τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες στα βιβλία της. Από εκεί και πέρα, με δεδομένη την αγάπη μου για την Παιδική και Εφηβική Λογοτεχνία, ως εκπαιδευτικός και αργότερα ως Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, έδωσα έμφαση και προτεραιότητα στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας τόσο σε μαθητές όσο και σε εκπαιδευτικούς.
Ως εκπαιδευτικός και Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων, θα θέλαμε να μας πείτε ποια είναι η θέση της λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Η θέση της Λογοτεχνίας τόσο στην Πρωτοβάθμια όσο και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θεωρώ πως είναι πολύ σημαντική. Δυστυχώς στη σχολική πραγματικότητα δεν έχει τη θέση που θα έπρεπε να έχει. Το βιβλίο ως ολοκληρωμένο έργο τέχνης δεν φτάνει στα παιδιά, καθώς η επαφή τους με αυτό περιορίζεται σε αποσπάσματα από το Ανθολόγιο. Έτσι δεν έχουν τη χαρά να διαβάσουν έλα ολόκληρο βιβλίο και να «βυθιστούν» σε αυτό. Γιατί αυτός είναι ο στόχος της Λογοτεχνίας. Δεν είναι ακόμη ένα μάθημα, αλλά μια εμπειρία αισθητικής απόλαυσης. Οι μαθητές, λοιπόν, θα έπρεπε να έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν διαφορετικά λογοτεχνικά είδη, να αποκτήσουν λογοτεχνικές «προτιμήσεις», να ανταλλάξουν απόψεις με τους συμμαθητές τους, να αποκτήσουν κριτική σκέψη και άποψη και να εξοικειωθούν με τη λογοτεχνική γραφή και τις συμβάσεις της.
Αυτό το έλλειμμα που υπάρχει στην Εκπαίδευση σχετικά με τη Λογοτεχνία, δεν οφείλεται βέβαια μόνο στη μορφή των υπαρχόντων Αναλυτικών Προγραμμάτων, αλλά και στην έλλειψη σχολικών βιβλιοθηκών. Λίγα είναι τα σχολεία που διαθέτουν ενημερωμένες βιβλιοθήκες που λειτουργούν συστηματικά. Και πώς να λειτουργήσουν βέβαια οι βιβλιοθήκες όταν δεν υπάρχουν χώροι, ετήσια κονδύλια για την αγορά βιβλίων και φυσικά βιβλιοθηκονόμοι; Όλα είναι ένας φαύλος κύκλος που βασίζεται στη βαθύτερη παγκόσμια κρίση ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος.
Ποιες ενέργειες θα ήταν ικανές να τοποθετήσουν το λογοτεχνικό βιβλίο στο επίκεντρο της διδακτικής διαδικασίας;
Όπως προείπα τη Λογοτεχνία δεν θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως μάθημα και επομένως η επαφή των παιδιών με αυτή δεν θα πρέπει να μπει στο πλαίσιο της διδασκαλίας. Ωστόσο, αν οι εκπαιδευτικοί ενδιαφέρονται και ενημερώνονται για τα νέα βιβλία που κυκλοφορούν (γιατί κυκλοφορούν πολλά και εξαιρετικά βιβλία όλων των ειδών) και αγαπούν και οι ίδιοι το βιβλίο, μπορούν να μεταδώσουν αυτή την αγάπη και στους μαθητές τους. Μια απλή, καθημερινή διαδικασία που δίνει ώθηση στην ουσιαστική και συστηματική παρουσία του βιβλίου στην τάξη, είναι το δεκάλεπτο της ανάγνωσης. Κάθε μέρα, δέκα λεπτά πριν την έναρξη του μαθήματος,
διαβάζουμε ένα βιβλίο που έχουμε επιλέξει μαζί με τα παιδιά, είτε ολόκληρο αν είναι μικρής έκτασης, είτε σταδιακά, μεγαλόφωνα μέσα στην τάξη. Αυτό αρκεί για να κινήσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών. Στη συνέχεια, όταν καλλιεργήσουμε αυτή την κουλτούρα, δέκα λεπτά κάθε μέρα ο κάθε μαθητής μπορεί να διαβάζει σιωπηρά το δικό του βιβλίο, όπως θα κάνει και ο εκπαιδευτικός. Φυσικά, από αυτή τη διαδικασία δεν αποκλείονται φιλαναγνωστικές δραστηριότητες που μπορεί να σχεδιάσει κάθε εκπαιδευτικός με αφορμή ένα βιβλίο, συναντήσεις με συγγραφείς, επισκέψεις στη σχολική βιβλιοθήκη κλπ.
Πώς η Λέσχη Ανάγνωσης και Φιλαναγνωσίας της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής μπορεί να ενισχύσει το παραπάνω όραμα;
Ο στόχος δημιουργίας της Λέσχης Ανάγνωσης για Εκπαιδευτικούς ήταν και είναι να γνωρίσουν οι εκπαιδευτικοί νέες κυκλοφορίες βιβλίων, να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για να κρίνουν και να επιλέγουν ένα βιβλίο, να έρθουν σε επαφή με συγγραφείς και εικονογράφους και τελικά να βοηθήσουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη Λογοτεχνία μέσα από μια διαδικασία που θα τα οδηγεί από τη μια ανάγνωση στην άλλη. Οι εκπαιδευτικοί που συμμετέχουν στη Λέσχη μοιράζονται το ίδιο όραμα για τη Λογοτεχνία και προσπαθούν να το κάνουν πράξη στις σχολικές τους μονάδες.
Πώς βλέπετε τον εαυτό σας στην εκπαίδευση σε λίγα χρόνια;
Πραγματικά δεν κάνω μακροπρόθεσμα σχέδια, ειδικά αυτή την εποχή που διανύουμε. Ωστόσο ένα είναι το σίγουρο. Ό,τι κι αν κάνω, απ’ όποια θέση κι αν είμαι, η Λογοτεχνία και η καλλιέργεια της αγάπης για το βιβλίο θα είναι πρωταρχικό μου μέλημα και παντοτινή επιδίωξη.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Μαρία Μαυρίδη, τακτικό μέλος του μη κερδοσκοπικού σωματείου Vision Network Athens
Vision Network Athens facebook @Flash.gr
