Θεόδωρος Τσίκας στο flash.gr: Το Δίκαιο της Θάλασσας δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη»

Λίγες ώρες μετά την πρώτη μουσουλμανική προσευχή έπειτα από 86 χρόνια στην Αγία Σοφία, και λίγες ημέρες μετά την κλιμάκωση της έντασης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία νότια του Καστελόριζου, ο πολιτικός επιστήμονας - διεθνολόγος, Θεόδωρος Τσίκας, σε συνέντευξή του στο Flash.gr, εκτιμά ότι η επίδειξη πυγμής σημαίνει πόλεμο, κάτι - που όπως σημειώνει - καμία από τις δυο χώρες δεν το επιθυμεί. Εκτιμά ότι «έτσι κι αλλιώς, κάποια στιγμή θα πάμε σε διάλογο με την Τουρκία», θέτοντας το ερώτημα εάν αυτό θα συμβεί πριν ή μετά από ένα «θερμό» επεισόδιο. Υπογραμμίζει, δε, ότι σε  μια διαπραγμάτευση «πάντα υπάρχει συμβιβασμός», καθώς «δεν μπορείς να καταλήξεις σε μια συζήτηση με βάση τις αρχικές μαξιμαλιστικές θέσεις σου, διότι υπάρχουν και τα δικαιώματα των άλλων».

Ο κ. Τσίκας εξηγεί τις έννοιες «εθνικά χωρικά ύδατα», «υφαλοκρηπίδα» και «ΑΟΖ». Μιλά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ μικρών νησιών όπως είναι το Καστελόριζο, εξηγεί τον όρο «αμφισβητούμενα ύδατα» που χρησιμοποίησε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Συνιστά ψυχραιμία λέγοντας ότι «δεν μιλάμε για εθνικά σύνορα», αλλά «για οριοθέτηση σε διεθνή ύδατα, με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση». Αναφέρεται στην ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού και σχολιάζει τις αντιδράσεις των συμμάχων μας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ. Επισημαίνει την ανάγκη επανεξέτασης της στρατηγικής επιλογής για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Ο διεθνολόγος στέλνει το μήνυμα ότι «ο επικίνδυνος εθνολαϊκισμός επί των ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής έχει στοιχίσει διαχρονικά στη χώρα πάρα πολύ».

Αναλυτικά η συνέντευξη του Θεόδωρου Τσίκα στο Flash.gr

-Ερώτηση: Όσο κλιμακώνεται η ένταση στην περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, τόσο πιο επιτακτική καθίσταται η ανάγκη διευκρίνισης εννοιών, όπως τα εθνικά χωρικά ύδατα, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ, ο εθνικός εναέριος χώρος . Έννοιες, οι οποίες έχουν εισχωρήσει για τα καλά στην καθημερινότητα μας. Τις ακούμε, τις διαβάζουμε, τις επικαλούμαστε, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι τις κατανοούμε πλήρως. Που αρχίζουν και που τελειώνουν, λοιπόν, τα «κυριαρχικά δικαιώματά» μας στο Αιγαίο; Πρόκειται για μια «ελληνική λίμνη»;

-Απάντηση: Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να ταξιδέψουμε στην Κρήτη. Αν είμαστε στην Αθήνα, κατεβαίνουμε στον Πειραιά. Παίρνουμε ένα πλοίο με προορισμό τα Χανιά ή το Ηράκλειο. Ξεκινάμε δηλαδή, από ένα ελληνικό λιμάνι και καταλήγουμε σε ένα άλλο ελληνικό λιμάνι. Ο επιβάτης του πλοίου, επειδή αυτό βρίσκεται συνεχώς στην θάλασσα, έχει την εντύπωση πως όλη η θάλασσα που διασχίζει είναι ελληνική. Δεν είναι όμως έτσι. Το μεγαλύτερο τμήμα θάλασσας που διασχίζει το πλοίο στο ταξίδι αυτό, είναι διεθνή ύδατα, όχι ελληνικά. Η κατανόηση του έχει μεγάλη σημασία, για να καταλάβουμε τι είδους διαμάχες και αμφισβητήσεις υπάρχουν. Τα νερά είναι ελληνικά έξι μίλια από την κάθε ακτή. Όταν τα ξεπερνά, τα νερά είναι διεθνή

Η κοινή γνώμη πρέπει να είναι ψύχραιμη. Γιατί δεν μιλάμε για εθνικά σύνορα, μιλάμε για οριοθέτηση σε διεθνή ύδατα, με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση. Είναι διαφορετικό φυσικά να υπάρχει συζήτηση και αμφισβήτηση για έδαφος και ύδατα που ανήκουν στην εθνική κυριαρχία, και εντελώς άλλο η αντιπαράθεση να γίνεται για την ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου, όσον αφορά την χρήση των διεθνών υδάτων ή και του διεθνούς εναέριου χώρου. Το Αιγαίο είναι ελληνικό κατά 35%. Είναι κυρίως διεθνές, κατά 56%, και τριτευόντως τουρκικό (9%). Το Δίκαιο της Θάλασσας δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», ως εάν η Ελλάδα να κατείχε και τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Έτσι, οι δύο χώρες διαφωνούν για το πώς μπορεί αυτό να εφαρμοστεί.

Η υφαλοκρηπίδα είναι ο βυθός κάτω από τα διεθνή ύδατα, που βρίσκονται σε συνέχεια των χωρικών υδάτων. Το θέμα είναι η οριοθέτηση της με όλες τις χώρες, όχι μόνο με την Τουρκία, αλλά και με Αλβανία, Αίγυπτο και Λιβύη. Εκτός της Ιταλίας, με την οποία υπογράψαμε συμφωνία προ ολίγου καιρού.

Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είναι το νερό που βρίσκεται πάνω από την υφαλοκρηπίδα. Η ΑΟΖ όπως και η υφαλοκρηπίδα, δεν βρίσκεται υπό την κρατική κυριαρχία καμίας χώρας. Είναι διεθνή ύδατα, στα οποία δίνεται μόνο δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης. Ο ορισμός των θαλασσίων ζωνών πέραν της κρατικής κυριαρχίας, γίνεται μόνο βάσει συμφωνίας μεταξύ χωρών, των οποίων τα ύδατα γειτονεύουν. Δεν υπάρχει μονομερής προσδιορισμός της ΑΟΖ. Η Ελλάδα δεν έχει αυτή την στιγμή ΑΟΖ, με κανένα γειτονικό κράτος, εκτός της Ιταλίας, με την οποία απέκτησε προσφάτως.

Από την άλλη, το εύρος των 10 ν. μιλίων του εναέριου χώρου της χώρας μας, που καθιερώθηκε μονομερώς με ένα απλό Προεδρικό Διάταγμα το 1931 για την «αστυνόμευση της πολιτικής αεροπορίας» αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία. Διότι τα ελληνικά χωρικά ύδατα εκτείνονται στα 6 ν. μίλια. Έχει ωριμάσει η διαπίστωση σε ευρύ φάσμα δυνάμεων στη χώρα μας πως, η αναντιστοιχία του εύρους του εναέριου χώρου με τον υποκείμενο θαλάσσιο, δημιουργεί περιπλοκές, αποτελεί μόνιμη πηγή έντασης στο Αιγαίο και δεν συγκεντρώνει τη διεθνή υποστήριξη.

Το Καστελόριζο και τα «αμφισβητούμενα νερά»

- Ερώτηση: Με φόντο τα γεγονότα του Καστελόριζου, η Αθήνα στο διάβημά της προς την Άγκυρα αναφέρει ότι η περιοχή που δέσμευσε για έρευνες η Τουρκία ανήκει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Το τουρκικό ΥΠΕΞ απάντησε κάνοντας λόγο για μαξιμαλιστική αξίωση και τονίζοντας ότι θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας. Το Στέητ Ντιπάρτμεντ έκανε λόγο στην ανακοίνωση του για «αμφισβητούμενα νερά». Που βρίσκεται η αλήθεια;

-Απάντηση: Κατ' αρχάς, με βάση αυτά που είπαμε προηγουμένως, εκεί είναι διεθνή ύδατα. Και θα παραμείνουν διεθνή, ακόμα και όταν οριοθετηθεί υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στην περιοχή. Απλώς τότε θα διευκρινιστεί ποιος και πού θα έχει δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης, χωρίς να του ανήκουν. Κατά δεύτερον, ως γνωστόν, δεν έχει ακόμα οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Και γι΄ αυτό υπάρχει η διαμάχη, καθώς οι δύο χώρες επικαλούνται διαφορετικούς τρόπους οριοθέτησης. Αν δεν υπάρξει οριοθέτηση, είτε με συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών, είτε με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, δεν θα γνωρίζουμε ακριβώς ποιος θα έχει δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης.

Η συγκεκριμένη περιοχή βρίσκεται τουλάχιστον 100 μίλια μακριά από το Καστελόριζο - στα νότια του, και 200 μίλια μακριά από την Κρήτη - στα ανατολικά της. Περιλαμβάνει τμήματα από όλες τις πραγματικές ή εικαζόμενες υφαλοκρηπίδες και ΑΟΖ της περιοχής: ελληνική, τουρκική, κυπριακή, αιγυπτιακή, λιβυκή. Ανάλογα φυσικά με τα κριτήρια που θα επικρατήσουν για την οριοθέτηση μεταξύ των χωρών αυτών. Πάντως, ισχυρισμός ότι ολόκληρη αυτή η περιοχή είναι «ελληνικών δικαιωμάτων», δεν μπορεί να τεκμηριωθεί. Γι αυτό, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών αποκάλεσε «αμφισβητούμενα ύδατα» την περιοχή.

-Ερώτηση: Πρόσφατα, μάλιστα, είχαν προκληθεί αντιδράσεις στην Αθήνα για την επισήμανση του κ. Ροζάκη ότι το Καστελόριζο είναι «απομονωμένο» και «κοντά στις τουρκικές ακτές»...

-Απάντηση: Ο καθηγητής Χρ. Ροζάκης είναι ο κορυφαίος του Διεθνούς Δικαίου στην Ελλάδα. Και ως πανεπιστημιακός, και ως υφυπουργός Εξωτερικών, και ως δικαστής-αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Στρασβούργου, έχει τιμηθεί και αναγνωριστεί διεθνώς. Θα έπρεπε να ακούμε με την μέγιστη προσοχή αυτά που λέει, διότι είναι έγκυρα και χρήσιμα. Ο κανιβαλισμός που υπέστη, επειδή εξειδίκευσε την επιστημονική θέση του, που παρέπεμπε στην επήρεια των νησιών, είναι απαράδεκτος. Ο επικίνδυνος εθνολαϊκισμός επί των ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής έχει στοιχίσει διαχρονικά στη χώρα πάρα πολύ και από αυτόν πρέπει να αποστούμε όλοι.

Ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης

Επί της ουσίας τώρα. Έχουμε διεθνείς δικαστικές αποφάσεις και συμφωνίες μεταξύ κρατών, που περιορίζουν την «επήρεια» των πολύ μικρών νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Έχουμε και ορισμένες, που δεν δίνουν καθόλου «επήρεια» σε πολύ μικρά νησιά. Διότι σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, το μήκος των ακτών παίζει μεγάλο ρόλο στην χάραξη της γραμμής. Ειδικά αν τα νησάκια είναι πολύ κοντά σε μεγάλες ηπειρωτικές ακτές, όπως της Τουρκίας, ή της Αφρικής (Αίγυπτος, Λιβύη), δεν μπορούν να ακυρώσουν τα δικαιώματα της απέναντι μεγάλης ακτής. Άρα, ενώ το Καστελόριζο έχει αναμφισβήτητα υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, δεν θα έχει 100% επήρεια. Δεν μπορεί να έχει ΑΟΖ 4.000 φορές μεγαλύτερη από την έκταση του και να «εμποδίσει» την έξοδο της Τουρκίας στα διεθνή ύδατα, όσον αφορά ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα.

Μια μελλοντική ελληνική ΑΟΖ δεν θα «συνορεύει» με την κυπριακή ΑΟΖ. Ανάμεσα τους θα παρεμβάλλεται ένα τμήμα της τουρκικής ΑΟΖ. Όχι τόσο σε μέγεθος, όσο «δίνει» το παράνομο σύμφωνο Τουρκίας - Λιβύης, αλλά θα υπάρχει.

Η στάση των συμμάχων και των «τριγώνων»

-Ερώτηση: Μπορεί οι πληροφορίες από τη Γερμανία να κάνουν λόγο για παρέμβαση της Μέρκελ για αποκλιμάκωση, αλλά σε κάθε περίπτωση η ένταση στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο δεν μπορεί να «απομονωθεί» από τη δράση της Τουρκίας σε Συρία και Λιβύη, και από την απόφαση Ερντογάν για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Στο ίδιο κάδρο μπαίνουν η εμπλοκή της Αιγύπτου στη Λιβύη, καθώς και η στάση της Γαλλίας και των υπολοίπων Ευρωπαίων, των Αμερικανών και των Ρώσων. Ένα σχόλιο για τις αντιδράσεις των συμμάχων (ΝΑΤΟ, ΕΕ) και κυρίως για τις «αντιδράσεις» των συμμάχων των λεγόμενων «τριγώνων», (δηλαδή τους Ισραηλινούς και τους Αιγύπτιους).

- Απάντηση: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πολλές φορές σταθεί στο πλευρό της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με δηλώσεις, επίσημα ανακοινωθέντα, παρεμβάσεις των αρμοδίων αξιωματούχων. Έχουν επίσης επιβληθεί και κάποιες κυρώσεις στην Τουρκία. Με αποτέλεσμα, η EE να κατηγορείται από την Τουρκία για μεροληπτική στάση σε βάρος της τελευταίας. Το τελευταίο διάστημα, φαίνεται πως η Γερμανία επιθυμεί να ωθήσει την ΕΕ σε πιο ενεργή στάση στην επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Το ΝΑΤΟ είναι ισχυρός παράγοντας στα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Αλλά η κινητήρια δύναμη του, οι ΗΠΑ, υπό την προεδρία Τραμπ, αποσύρονται κάπως από το διεθνές προσκήνιο και δεν επενδύουν στις πολυμερείς συνεργασίες. Αυτό το κενό προσπαθεί να καλύψει η Γερμανία με τις πρωτοβουλίες της, σε ένα βαθμό η Γαλλία, και ίσως προοπτικά η ΕΕ ως σύνολο. Από εκεί και πέρα, το θέμα είναι τι επιδιώκουμε εμείς. Ο στόχος μας είναι γενικά να αποκρούουμε την στάση της Τουρκίας, να την καταγγέλλουμε, να ζητάμε κυρώσεις, αφήνοντας τα προβλήματα άλυτα; Και να ζητάμε συνεχώς κάποιου είδους συμπαράσταση από την ΕΕ ή άλλους διεθνείς παράγοντες; Μα όλοι αυτοί αφού δηλώσουν την στήριξη τους, καταλήγουν να ζητούν διάλογο και επίλυση των προβλημάτων. Τόσο για τα ελληνοτουρκικά, όσο και για το Κυπριακό. Όταν βλέπουν από εμάς απροθυμία, είναι και αυτοί περισσότερο συγκρατημένοι.

Πρέπει να ξέρουμε ότι και οι εταίροι γνωρίζουν το εύρος των δικών μας δικαιωμάτων. Όταν εμείς λέμε ότι έχουμε δίκιο, δεν σημαίνει ότι όλοι ασπάζονται 100% την δική μας άποψη. Ενώ αναγνωρίζουν ορθότητα σε πολλές από τις δικές μας απόψεις, δεν παραγνωρίζουν ότι σε ορισμένα θέματα έχει και η Τουρκία νόμιμα δικαιώματα.

Η Αίγυπτος συμφωνεί ότι τα νησιά γενικά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αλλά, όπως και πολλές άλλες χώρες, δεν αποδέχεται πλήρως την επίσημη ελληνική ερμηνεία για την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας. Δεν δέχεται ότι τα πολύ μικρά νησιά, όπως το Καστελόριζο και η νησίδα Χρυσή στο Νομό Λασιθίου νοτίως της Κρήτης, είναι λογικό να έχουν πλήρη «επήρεια» στην χάραξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Γι΄ αυτό, τόσα χρόνια δεν κατορθώσαμε να συνάψουμε σχετική συμφωνία. Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε στις «τριμερείς συνεργασίες» που -μαζί με την Κύπρο- έχουμε με Αίγυπτο και Ισραήλ. Δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη συνεννόησης με την Τουρκία, ούτε - πολύ περισσότερο - πρέπει να αποσκοπούν ή να φαίνεται ότι αποσκοπούν στον αποκλεισμό της Τουρκίας. Εξάλλου κάποια στιγμή οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία θα εξομαλυνθούν και ήδη υπάρχουν προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση.

- Ερώτηση: Κάποιοι- κόντρα στο κυρίαρχο αφήγημα – υποστηρίζουν ότι πρέπει να ξανασκεφτούμε την ιστορία των υδρογονανθράκων, καθώς οι επενδύσεις στα πετρέλαια στην ευρύτερη περιοχή είχαν πάντοτε ανάγκη από στρατιωτική προστασία εγχώρια ή ξένη...

-Απάντηση: Το πρώτο που πρέπει να λάβουμε υπόψη, είναι πως στο Αιγαίο, και σε αρκετές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, δεν ξέρουμε αν υπάρχουν υδρογονάνθρακες. Και αν υπάρχουν, τι ποιότητας είναι, σε ποιο βάθος βρίσκονται, αν είναι αξιοποιήσιμοι και οικονομικά εκμεταλλεύσιμοι.

Το δεύτερο είναι ότι, οι τιμές του πετρελαίου έχουν πέσει πάρα πολύ. Άρα η επένδυση σε αυτό δεν φαίνεται να αποφέρει κέρδη.

Το τρίτο και σημαντικότερο, κατά την γνώμη μου, είναι αν θέλουμε να επιλέξουμε ένα τέτοιο μοντέλο ανάπτυξης. Η Ελλάδα αποκομίζει πόρους από τον Τουρισμό, και η προστασία του περιβάλλοντος έχει πολύ μεγάλη σημασία. Είμαστε έτοιμοι να επωμιστούμε τις καταστροφικές συνέπειες ενός ατυχήματος σε εγκαταστάσεις άντλησης, ή διαρροή από τάνκερ που θα μεταφέρουν το προϊόν των γεωτρήσεων, με πετρελαιοκηλίδες κλπ ; Όταν όλος ο κόσμος προχωράει σε απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, εμείς τώρα θα επενδύσουμε σε αυτούς; Η Ευρώπη, μέχρι το 2050 θα έχει πλήρως απεξαρτηθεί. Σε ποιον θα πωλείται το φυσικό αέριο ή το πετρέλαιο, το οποίο για να είναι αξιοποιήσιμο, θα περάσουν αρκετά χρόνια από τώρα; Πέραν αυτών, δεν έχουμε λόγο να εγκλωβιζόμαστε σε ανεφάρμοστα, φαραωνικά, κοστοβόρα και βλαπτικά για το περιβάλλον σχέδια, όπως ο μελετώμενος αγωγός EastMed.

«Όσο δεν επιλύεται το Κυπριακό...»

-Ερώτηση: Πρόσφατα έχετε αναφέρει ότι το πρόβλημα είναι πως «αντί να κάτσουν οι χώρες της περιοχής να οριοθετήσουν τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες τους από κοινού, αλλά και να επιλύσουν και τα άλλα προβλήματα μεταξύ τους, έχουν μπει σε έναν ανταγωνισμό χωρίς όρια». Ποια είναι τα σοβαρά προβλήματα, η επίλυση των οποίων θα βοηθούσε την αποκλιμάκωση της έντασης;

-Απάντηση: Πρώτα απ΄ όλα είναι το Κυπριακό. Η Κύπρος δεν μπορεί να «σπαταλά» αλόγιστα το διπλωματικό κεφάλαιο, που της προσέφερε η ένταξή της στην Ε.Ε. Καταγγελίες για την στάση της Τουρκίας σχετικά με γεωτρήσεις, δεν αρκούν. Απαιτείται ετοιμότητα από την ελληνοκυπριακή ηγεσία για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και σαφή δήλωση για επίλυση με βάση το Πλαίσιο του Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.

Όσο δεν επιλύεται το Κυπριακό, το πρόβλημα με τις γεωτρήσεις της Τουρκίας στα ανοιχτά της Κύπρου, θα συνεχιστεί. Διότι μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας, δεν υπάρχει ΑΟΖ, αφού δεν έχουν συμφωνήσει οι δύο χώρες. Ο ασφαλής τρόπος είναι να βρεθεί -συμβιβαστική βεβαίως- λύση στο Κυπριακό. Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, με βάση τη συμφωνημένη αρχή της πολιτικής ισότητας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Τόσο η απόρριψη του Σχεδίου Ανάν από την ελληνοκυπριακή πλευρά το 2004, όσο και η σημερινή στάση της, δημιουργούν καχυποψία στην διεθνή κοινότητα για την πραγματική επιθυμία της προς επίλυση του Κυπριακού. Μην μας διαφεύγει ότι ο ΟΗΕ στις εκθέσεις του, συμπεριλαμβάνει και την δική μας πλευρά, σε όσους έχουν ευθύνες για το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, το 2017 στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας. Το περιεχόμενο της λύσης έχει ήδη συμφωνηθεί κατά 99%. Απομένει η πολιτική βούληση και θάρρος, ώστε να διανύσουμε την μικρή απόσταση που απομένει για την τελική συμφωνία. Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.

Στο Αιγαίο τώρα. Όλοι οι σοβαροί αναλυτές γνωρίζουν ότι, το δικαίωμα που μας δίνει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, δεν θα μπορέσει να εφαρμοστεί. Όχι κυρίως λόγω του casus belli της Τουρκίας, αλλά λόγω αντίθεσης όλων των κρατών με ισχυρό διεθνή ρόλο, με ναυτιλιακά και στρατιωτικά συμφέροντα στην περιοχή, όπως η Ρωσία. Δεν είναι τυχαίο ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν το εφάρμοσε μέχρι τώρα. Λύση θα μπορούσε να είναι η εναρμόνιση του εναέριου και του θαλάσσιου χώρου μας. Αυτή θα ήταν δυνατό να εφαρμοστεί σε διαφορετικό εύρος κατά τόπους, ανάλογα με τη γεωφυσική διαμόρφωση των ακτών και των νησιωτικών συμπλεγμάτων (π.χ. 12 ν. μίλια στις ηπειρωτικές ακτές και 6 ν. μίλια στα νησιά, κλπ).

Θα μπορούσαν επίσης να υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία ελεύθερης διέλευσης (αεροδιάδρομοι) των τουρκικών αεροσκαφών προς τον διεθνή εναέριο χώρο, ώστε να μην πραγματοποιούνται επικίνδυνες και κοστοβόρες αερομαχίες. Εξάλλου, η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να πάρει την πρωτοβουλία να καταθέσει προτάσεις, των οποίων η υλοποίηση θα έθετε τέρμα σε ορισμένες εκκρεμότητες και θα βελτίωνε το κλίμα :

α) Να γίνει διάλογος, ώστε να χαραχθεί οριογραμμή στα θαλάσσια όρια Ελλάδας και Τουρκίας, βορείως των Δωδεκανήσων και μέχρι τον Έβρο, που δεν υπάρχει μέχρι σήμερα.

β) Να υπάρξει, καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, «μορατόριουμ» για μη πραγματοποίηση από τις δύο χώρες πολυδάπανων στρατιωτικών ασκήσεων μεγάλης κλίμακας.

γ) Να συναφθεί ελληνοτουρκική συμφωνία αποκλιμάκωσης των εξοπλισμών υπό διεθνείς εγγυήσεις.

δ) Να γίνει αμοιβαία αποστρατικοποίηση των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των απέναντι τουρκικών ακτών.

Μονόδρομος η διαπραγμάτευση

- Ερώτηση: Για να μη κρυβόμαστε, η ίδια ρητορική περί επιθετικότητας που ακούγεται στην χώρα μας για την Τουρκία, ακούγεται και στην Τουρκία για την Ελλάδα. Έχετε αναφέρει κατά καιρούς, ότι όπως η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία έχουν τις δικές τους θέσεις, έτσι και η άλλη πλευρά έχει τις απόψεις της, τις οποίες δεν μπορεί να αγνοούμε. Δηλαδή, η Άγκυρα θεωρεί ότι η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία κάνουν «μονομερείς» κινήσεις. Ότι μέσω των συνεργασιών με Αίγυπτο και Ισραήλ, προσπαθούν να την αποκλείσουν από την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Πώς μπορούμε να λύσουμε αυτό το «κουβάρι»; Με πυγμή ή με έναν συμβιβασμό;

- Απάντηση: Η λέξη «πυγμή» σημαίνει πόλεμος. Εγώ πιστεύω ότι καμία από τις δύο χώρες δεν το επιθυμεί. Ένα «ατύχημα» όμως ποτέ δεν μπορεί να αποκλειστεί, και κάτι τέτοιο πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο. Και αν ακόμα η Ελλάδα «νικήσει» σε ένα ολιγόωρο «θερμό» επεισόδιο, η Τουρκία δε θα το ανεχτεί και θα επιδιώξει δεύτερο γύρο.

Σε μια διαπραγμάτευση πάντα υπάρχει συμβιβασμός. Δεν μπορείς να καταλήξεις σε μια συζήτηση με βάση τις αρχικές μαξιμαλιστικές θέσεις σου, διότι υπάρχουν και τα δικαιώματα των άλλων. Έτσι κι αλλιώς, κάποια στιγμή θα πάμε σε διάλογο με την Τουρκία. Το ερώτημα είναι ένα: πριν ή μετά από ένα «θερμό» επεισόδιο; Το «μετά» εγκυμονεί πολλούς κινδύνους στη διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει.

Η καλύτερη λύση θα ήταν να πρωταγωνιστήσουμε σε μια Διάσκεψη των ενδιαφερομένων χωρών της Ανατολικής Μεσογείου για την από κοινού χάραξη των ΑΟΖ, σε συνδυασμό με την επίλυση του Κυπριακού, και να αποφεύγουμε να συμβάλλουμε σε αχρείαστες εντάσεις.

-Ερώτηση: Το θέμα της προσφυγής στην Χάγη ανακινήθηκε σοβαρά την περίοδο του Ελσίνκι, όταν στρατηγική επιλογή της Άγκυρας, ήταν η ένταξη στην ΕΕ. Αυτή η επιλογή, παραμένει ένα ισχυρό διπλωματικό όπλο;

-Απάντηση: Το να αφήνουμε τα θέματα άλυτα στο Αιγαίο κοστίζει βαρύτατα οικονομικά, σε εξοπλισμούς, αερομαχίες, αλλά και σε ανθρώπινες ζωές (πιλότοι που πέφτουν στη θάλασσα κ.λ.π.). Όλα τα διεθνή προβλήματα λύνονται με διάλογο, διαπραγμάτευση και διαμεσολάβηση. Και ό,τι δεν μπορεί να συμφωνηθεί, να διευθετηθεί με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Όποιος θεωρεί ότι οι θέσεις του είναι σύμφωνες με το Διεθνές Δίκαιο, όπως διακηρύσσει η Ελλάδα, δεν μπορεί να αρνείται προσφυγή στο βασικό όργανο ερμηνείας και εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου, που είναι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Αν δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία με τον διάλογο πάνω στα θέματα του Αιγαίου που αναφέραμε προηγουμένως, είναι σίγουρο ότι θα χρειαστεί ορισμένα από αυτά τα ζητήματα να παραπεμφθούν στη Χάγη, μαζί με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Διότι η επίλυση κάποιων από αυτά, είναι προϋπόθεση για επίλυση και των υπολοίπων. Στην κατεύθυνση αυτή θα διευκόλυνε ένα δεύτερο «Ελσίνκι». Όχι, δηλαδή, αποκλεισμός της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, αλλά το αντίθετο. Μια διαδικασία επανασύστασης των σχέσεων Ευρωπαϊκής Ένωση - Τουρκίας σε νέα βάση. Θα μπορούσε να είναι μια προνομιακή ενισχυμένη «ειδική σχέση», που δεν θα απέκλειε στο μέλλον μια προοπτική πλήρους ένταξης.