Σύνοδος Κορυφής: Θρίλερ με τις διαπραγματεύσεις για κυρώσεις στην Τουρκία
Σε συμφωνία για την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία κατέληξε τις πρώτες πρωϊνές ώρες της Παρασκευής 11 Δεκεμβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπως δήλωσαν ευρωπαίοι διπλωμάτες στο Γαλλικό Πρακτορείο. Οι κυρώσεις αυτές έχουν σκοπό να τιμωρηθεί η Άγκυρα για τις «παράνομες και επιθετικές» ενέργειές της στη Μεσόγειο εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκαλεί την Άγκυρα για τις παράνομες και μονομερείς δραστηριότητές της, καθώς και για τη ρητορική της εναντίον συγκεκριμένων κρατών - μελών, καλώντας παράλληλα το Συμβούλιο της ΕΕ να υιοθετήσει περισσότερες πιθανές κυρώσεις κατά της Άγκυρας βάσει των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης και 2ας Οκτωβρίου. Παράλληλα, ζητεί από τον ύπατο εκπρόσωπο εξωτερικής πολιτικής και άμυνας της ΕΕ να υποβάλει έκθεση αναφορικά με τις πολιτικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας με σκοπό να εξεταστούν, το αργότερο, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021. 
Όπως αναφέρουν ευρωπαϊκές πηγές, μετά τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, αποφάσισε να διακοπεί η συζήτηση για το κλίμα για να προηγηθούν τα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Όπως έχει διαφανεί τόσο από το προσχέδιο συμπερασμάτων που κυκλοφόρησε την Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2020, όσο και από αυτό που διέρρευσε το πρωί της Πέμπτης, οι Ευρωπαίοι εταίροι προσανατολίζονται σε... «light» κυρώσεις απέναντι σε πρόσωπα και εταιρείες της Τουρκίας που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ, ενώ δεν υπάρχει καμία σαφής αναφορά για το ζήτημα του Oruc Reis ούτε φυσικά για εμπάργκο όπλων. Σύμφωνα με το Reuters στο προσχέδιο των συμπερασμάτων αναφέρεται ότι η ΕΕ θα διευρύνει τον κατάλογο των ατόμων και των επιχειρήσεων της Τουρκίας στις οποίες θα επιβληθούν κυρώσεις. 
Σημειώνεται ότι η ελληνική πλευρά θέλησε ν' αναδείξει και άλλες πτυχές της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας που αφορούν άμεσα την Ευρώπη, όπως την απόπειρα εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε την πρόταση που διατύπωσε στη Σύνοδο του Νοεμβρίου για ευρωπαϊκό εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία. Η ελληνική πλευρά μιλά για μείζον ζήτημα ηθικής και πολιτικής τάξης, καθώς όπλα και πολεμικό υλικό που προμηθεύεται η Τουρκία από την ΕΕ δεν μπορούν να στρέφονται κατά της ίδιας, μέσα από την απειλή της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων δύο κρατών-μελών της, δηλαδή της Ελλάδας και της Κύπρου. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που επικαλείται το Politico, Ελλάδα και Κύπρος εξέφρασαν την έντονη δυσαρέσκειά τους για το κείμενο του σχεδίου συμπερασμάτων, καθώς επιθυμούν να πιέσουν για περαιτέρω κυρώσεις και δεν θέλουν να δουν το ζήτημα της Τουρκίας να διολισθαίνει μέχρι τον Μάρτιο. 
Στον αντίποδα, εκτός από τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, στο πλευρό της Ελλάδας τάσσονται ο Αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς και ο ύπατος εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ. Στο ίδιο μήκος κύματος, το Λουξεμβούργο, η Σλοβενία, η Σλοβακία, η Ολλανδία και οι Βαλτικές Χώρες. 
Άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο, κρατούν μια ενδιάμεση στάση. Υπέρ της «δυνατότητας στοχευμένων κυρώσεων» στην Άγκυρα τάσσεται ο Βέλγος πρωθυπουργός, Αλεξάντερ Ντε Κρόο, σύμφωνα με την εφημερίδα Nieuwsblad. «Το Βέλγιο υποστηρίζει πάντα μια θετική ατζέντα με την Τουρκία, για διάλογο σχετικά με τις στρατηγικές προκλήσεις και την συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» ανέφερε ο Ντε Κρόο στη συμβουλευτική επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 
«Εδώ πέρα το διακύβευμα είναι πάρα πολύ σαφές, πάρα πολύ ξεκάθαρο: η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου αποφασίσαμε όλοι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ότι σε περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει την παραβατική συμπεριφορά θα υπάρχουν συνέπειες και ορίσαμε από κοινού ότι η ημερομηνία λήψης των αποφάσεων θα είναι αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου. Τώρα λοιπόν θα φανεί εάν πραγματικά, ως Ευρώπη, είμαστε αξιόπιστοι σε αυτά που εμείς οι ίδιοι έχουμε συμφωνήσει. Pacta sunt servanda», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί να εξεταστούν νέα μέτρα σε περίπτωση που η Άγκυρα εξακολουθήσει τις «χωρίς εξουσιοδότηση» ενέργειές της στην Ανατολική Μεσόγειο. «Τα μέτρα που αποφασίστηκαν θα είναι κυρώσεις σε βάρος προσώπων, και ενδέχεται να υπάρξουν επιπρόσθετα μέτρα εάν η Τουρκία συνεχίσει τις ενέργειές της», δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Γαλλικό Πρακτορείο. Οι κυρώσεις έχουν σκοπό να τιμωρηθεί η Άγκυρα για τις «παράνομες και επιθετικές» ενέργειές της στη Μεσόγειο εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, διευκρίνισαν διπλωματικές και ευρωπαϊκές πηγές.At #EUCO conclusions were adopted on Eastern Mediterranean pic.twitter.com/y7djq3BWRd
— Barend Leyts (@BarendLeyts) December 11, 2020
Η «έκρηξη» Μητσοτάκη στο δείπνο
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές τις οποίες επικαλείται το Politico, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, φέρεται να είπε στο δείπνο των ηγετών, ότι «είναι τουλάχιστον παράδοξο τη στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες ετοιμάζονται να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία, η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, η Ευρώπη να εξακολουθεί να βουλιάζει σε "εάν και αλλά"». Ο Έλληνας πρωθυπουργός αναφέρθηκε με αυτό τον τρόπο στις εξελίξεις από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να επιβάλλουν κυρώσεις στην Τουρκία για την απόκτηση των ρωσικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας S-400. Το δείπνο των «27», ενώ επρόκειτο να ξεκινήσει στις 21:30 ώρα Ελλάδος, ξεκίνησε τελικά στις 22:45. Όπως αναφέρουν ευρωπαϊκές πηγές, μετά τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης και το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, αποφάσισε να διακοπεί η συζήτηση για το κλίμα για να προηγηθούν τα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Όπως έχει διαφανεί τόσο από το προσχέδιο συμπερασμάτων που κυκλοφόρησε την Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2020, όσο και από αυτό που διέρρευσε το πρωί της Πέμπτης, οι Ευρωπαίοι εταίροι προσανατολίζονται σε... «light» κυρώσεις απέναντι σε πρόσωπα και εταιρείες της Τουρκίας που δραστηριοποιούνται στην Κυπριακή ΑΟΖ, ενώ δεν υπάρχει καμία σαφής αναφορά για το ζήτημα του Oruc Reis ούτε φυσικά για εμπάργκο όπλων. Σύμφωνα με το Reuters στο προσχέδιο των συμπερασμάτων αναφέρεται ότι η ΕΕ θα διευρύνει τον κατάλογο των ατόμων και των επιχειρήσεων της Τουρκίας στις οποίες θα επιβληθούν κυρώσεις. Τρίτο προσχέδιο συμπερασμάτων
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα οι ηγέτες της ΕΕ άρχισαν να διαπραγματεύονται ένα τρίτο προσχέδιο συμπερασμάτων για την Τουρκία, μετά από ένα ημίωρο διάλειμμα. Ωστόσο «δεν υπάρχει συμφωνία προς το παρόν» δήλωσε ένας Έλληνας αξιωματούχος στο Politico, προσθέτοντας ότι δεν υπήρχε σύμπνοια. Οι θέσεις μεταξύ των δύο «στρατοπέδων» των «27» «απέχουν πράγματι πολύ, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη. Πριν το διάλειμμα, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Γαλλία, η Δανία και η Αυστρία, μίλησαν για την Τουρκία. Σύμφωνα με έτερο διπλωμάτη, η Αυστρία είναι σύμφωνη με το δεύτερο προσχέδιο που παρουσιάστηκε. Σύμφωνα με το Politico, καθώς δεν υπάρχει ικανοποίηση από το κείμενο συμπερασμάτων, έχει πέσει στο τραπέζι το ενδεχόμενο να οριστεί μια νέα, έκτακτη Σύνοδος Κορυφής τον Φεβρουάριο, προκειμένου να συζητηθεί το θέμα της Τουρκίας.Δυσαρέσκεια της Αθήνας
Όλα δείχνουν πως πάμε προς μια φόρμουλα «συμβιβασμού» με διεύρυνση του καταλόγου των κυρώσεων και από εκεί και πέρα το ζήτημα παραπέμπεται για «τελική» επανεξέταση τον ερχόμενο Μάρτιο. Πρόκειται ουσιαστικά για υλοποίηση της γερμανικής πρότασης. Η θέση της ελληνικής πλευράς - όπως εκφράστηκε ξεκάθαρα και στη δήλωση του πρωθυπουργού - είναι η εφαρμογή του πλαισίου των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου, το οποίο επαναβεβαιώθηκε το Νοέμβριο. Σε ό,τι αφορά το προσχέδιο του κειμένου συμπερασμάτων, κυβερνητικές πηγές τονίζουν πως «θα εργαστούμε για να το βελτιώσουμε. Δυστυχώς, υπάρχουν ακόμα και σήμερα χώρες που δεν θέλουν καθόλου κυρώσεις για την Τουρκία. Για μας, διακυβεύεται η αξιοπιστία της ΕΕ», καταλήγουν οι ίδιες πηγές. Σημειώνεται ότι η ελληνική πλευρά θέλησε ν' αναδείξει και άλλες πτυχές της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας που αφορούν άμεσα την Ευρώπη, όπως την απόπειρα εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε την πρόταση που διατύπωσε στη Σύνοδο του Νοεμβρίου για ευρωπαϊκό εμπάργκο όπλων προς την Τουρκία. Η ελληνική πλευρά μιλά για μείζον ζήτημα ηθικής και πολιτικής τάξης, καθώς όπλα και πολεμικό υλικό που προμηθεύεται η Τουρκία από την ΕΕ δεν μπορούν να στρέφονται κατά της ίδιας, μέσα από την απειλή της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων δύο κρατών-μελών της, δηλαδή της Ελλάδας και της Κύπρου. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που επικαλείται το Politico, Ελλάδα και Κύπρος εξέφρασαν την έντονη δυσαρέσκειά τους για το κείμενο του σχεδίου συμπερασμάτων, καθώς επιθυμούν να πιέσουν για περαιτέρω κυρώσεις και δεν θέλουν να δουν το ζήτημα της Τουρκίας να διολισθαίνει μέχρι τον Μάρτιο. Τα «στρατόπεδα» των 27
Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, προσερχόμενος στη Σύνοδο, έκανε λόγο για ξεκάθαρη θέση της Γαλλίας, σημειώνοντας ότι «θα υπερασπιστούμε την κυριαρχία των κρατών της ΕΕ και τη σταθερότητα ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στο σύνολο της περιοχής, που σημαίνει Ανατολική Μεσόγειο, Βόρεια Αφρική, Μέση Ανατολή». Ωστόσο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του OPEN, o ηγέτης της Γαλλίας φαίνεται να έχει αλλάξει τη στάση του τις τελευταίες ώρες, υιοθετώντας τους φόβους της Μέρκελ. Συγκεκριμένα, το Παρίσι φοβάται ότι σκληρές κυρώσεις αυτή τη στιγμή μπορεί να φέρουν αντίθετο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα και αναφέρει ότι είναι ευχαριστημένο με το τωρινό προσχέδιο. Οι 27 ηγέτες της ΕΕ ήταν χωρισμένοι σε στρατόπεδα στο θέμα της Τουρκίας. Γερμανοί, Ισπανοί και Ιταλοί δεν φαίνονταν πρόθυμοι να υιοθετήσει η ΕΕ σκληρή γραμμή με κυρώσεις στην Τουρκία. Είχαν στο πλευρό τους, Μάλτα και Ουγγαρία. Στον αντίποδα, εκτός από τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, στο πλευρό της Ελλάδας τάσσονται ο Αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς και ο ύπατος εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ. Στο ίδιο μήκος κύματος, το Λουξεμβούργο, η Σλοβενία, η Σλοβακία, η Ολλανδία και οι Βαλτικές Χώρες. Άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο, κρατούν μια ενδιάμεση στάση. Υπέρ της «δυνατότητας στοχευμένων κυρώσεων» στην Άγκυρα τάσσεται ο Βέλγος πρωθυπουργός, Αλεξάντερ Ντε Κρόο, σύμφωνα με την εφημερίδα Nieuwsblad. «Το Βέλγιο υποστηρίζει πάντα μια θετική ατζέντα με την Τουρκία, για διάλογο σχετικά με τις στρατηγικές προκλήσεις και την συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας» ανέφερε ο Ντε Κρόο στη συμβουλευτική επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μητσοτάκης: Pacta sunt servanda
Το μήνυμα ότι οι εταίροι πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να μην περάσουν κάτω από τον πήχη που έβαλαν οι ίδιοι τον περασμένο Οκτώβριο, έστειλε ο ο Έλληνας πρωθυπουργός, προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής, το μεσημέρι της Πέμπτης 10 Δεκεμβρίου 2020. Ο κ. Μητσοτάκης σημείωσε ότι «τώρα θα φανεί εάν πραγματικά ως Ευρώπη είμαστε αξιόπιστοι σε αυτά που εμείς οι ίδιοι έχουμε συμφωνήσει. Pacta sunt servanda (σ.σ.: Οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται)». Παράλληλα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι το διακύβευμα είναι η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπενθύμισε ότι τον Οκτώβριο αποφασίστηκε ότι σε περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει την παραβατική συμπεριφορά θα υπάρχουν συνέπειες. «Εδώ πέρα το διακύβευμα είναι πάρα πολύ σαφές, πάρα πολύ ξεκάθαρο: η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου αποφασίσαμε όλοι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ότι σε περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει την παραβατική συμπεριφορά θα υπάρχουν συνέπειες και ορίσαμε από κοινού ότι η ημερομηνία λήψης των αποφάσεων θα είναι αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου. Τώρα λοιπόν θα φανεί εάν πραγματικά, ως Ευρώπη, είμαστε αξιόπιστοι σε αυτά που εμείς οι ίδιοι έχουμε συμφωνήσει. Pacta sunt servanda», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
