Τιμές τροφίμων στην Ευρώπη: Ποιες χώρες είναι οι πιο ακριβές - Η θέση της Ελλάδας

Τα τρόφιμα αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα (αλλά και αναπόφευκτα) έξοδα των νοικοκυριών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο περίπου το 11,9% των δαπανών σε ολόκληρη την ΕΕ και φτάνουν έως και το 20% σε χώρες όπως η Ρουμανία.

Οι τιμές των τροφίμων ποικίλλουν επίσης σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τον δείκτη τιμών τροφίμων της Eurostat να παρέχει μια χρήσιμη βάση για σύγκριση. Εάν το μέσο καλάθι τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης οριστεί στα 100 ευρώ, ο δείκτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υποδείξει πόσο θα κόστιζε το ίδιο καλάθι σε κάθε χώρα.

Ένα επίπεδο τιμών πάνω από 100 σημαίνει ότι μια χώρα είναι ακριβότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ ένα ποσοστό κάτω από 100 υποδηλώνει ότι είναι φθηνότερη.

Τι λέει ο δείκτης τιμών τροφίμων της Eurostat

Σύμφωνα με την Eurostat, το 2024, η Βόρεια Μακεδονία ήταν η φθηνότερη χώρα για τρόφιμα μεταξύ 36 ευρωπαϊκών χωρών. Ένα τυπικό καλάθι τροφίμων κόστιζε 73 ευρώ, καθιστώντας την 27% φθηνότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Η Ελβετία είναι η πιο ακριβή χώρα, με τις τιμές των τροφίμων να είναι 61,1% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Το ίδιο καλάθι κοστίζει 161,1 ευρώ.

Η Βόρεια Μακεδονία είναι υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ (δεν είναι ακόμη μέλος, αλλά έχει ενεργές εμπορικές συμφωνίες με την ΕΕ), ενώ η Ελβετία δεν ανήκει στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και αντ' αυτού βασίζεται σε ένα δίκτυο διμερών συμφωνιών με την ΕΕ.

Στην ΕΕ, η Ρουμανία (74,6€) έχει το χαμηλότερο επίπεδο τιμών τροφίμων, ενώ το Λουξεμβούργο (125,7€) έχει το υψηλότερο. Τα τρόφιμα είναι 25,4% φθηνότερα στη Ρουμανία και 25,7% ακριβότερα στο Λουξεμβούργο σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ.

Μετά την Ελβετία στην κορυφή, δύο άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) συμπληρώνουν την πρώτη τριάδα: η Ισλανδία (€146,3) και η Νορβηγία (€130,6).

Οι χώρες της ΕΖΕΣ είναι μη μέλη της ΕΕ που συνεργάζονται με το μπλοκ κυρίως στο εμπόριο και την πρόσβαση στην αγορά, διατηρώντας παράλληλα μεγαλύτερο εθνικό έλεγχο επί των νόμων, των συνόρων και των πολιτικών.

Η θέση της Ελλάδας

Η Ελλάδα βρίσκεται σχετικά κοντά, αλλά πάνω από τον μέσο όρο των τιμών τροφίμων, σύμφωνα με την έκθεση της Eurostat, καθώς για το καλάθι των 100€, οι Έλληνες θα χρειαστεί να πληρώσουν 105,1€.

Οι τιμές των τροφίμων είναι επίσης τουλάχιστον 10% υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ στη Δανία (119,3€), την Ιρλανδία (111,9€), τη Γαλλία (111,5€), την Αυστρία (110,9€) και τη Μάλτα (110,9€).

Η Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Δυτικά Βαλκάνια εμφανίζουν συνολικά τις χαμηλότερες τιμές τροφίμων. Εκτός από τη Βόρεια Μακεδονία και τη Ρουμανία, η Τουρκία (75,7€), η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (82,5€), το Μαυροβούνιο (82,6€) και η Βουλγαρία (87,1€) βρίσκονται πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η Σερβία (95,7€) και η Αλβανία (98,7€) είναι επίσης φθηνότερες από την ΕΕ.

Μεταξύ των «Μεγάλων Τεσσάρων» της ΕΕ, οι τιμές των τροφίμων είναι επίσης υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ στην Ιταλία (104€) και τη Γερμανία (102,9€). Η Ισπανία (94,6€) είναι 5,4% φθηνότερη από την ΕΕ.

Οι περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης παραμένουν κάτω ή κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων της Σλοβακίας, της Πολωνίας, της Τσεχίας και της Ουγγαρίας. Η Δυτική Ευρώπη καταγράφει γενικά υψηλότερες τιμές τροφίμων και οι σκανδιναβικές χώρες είναι από τις πιο ακριβές στην Ευρώπη.

Οι διαφορές τιμών έχουν σημασία για τα νοικοκυριά

Η Ilaria Benedetti, αναπληρώτρια καθηγήτρια από το Πανεπιστήμιο της Tuscia, σημειώνει ότι διαρθρωτικοί παράγοντες όπως το κόστος παραγωγής, η αλυσίδα εφοδιασμού και η έκθεση σε παγκόσμιους κραδασμούς παίζουν βασικό ρόλο στις διαφορές.

«Οι μικρότερες και ιδιαίτερα ανοιχτές οικονομίες - συχνά με τα νομίσματά τους να υπόκεινται σε έντονες διακυμάνσεις - βίωσαν μια ισχυρότερη μετακύλιση του αυξανόμενου κόστους ενέργειας και γεωργικών εισροών κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας», δηλώνει στο Euronews.

Η Benedetti τονίζει ότι αυτά τα τιμολογιακά κενά έχουν σημασία επειδή ο αντίκτυπός τους εξαρτάται από το πόσα νοικοκυριά πρέπει να διαθέσουν για τρόφιμα.

Σε αρκετές χώρες της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, τα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20% των δαπανών των νοικοκυριών, ενώ στις οικονομίες υψηλότερου εισοδήματος το μερίδιο είναι συνήθως κάτω από 12%.

«Ως αποτέλεσμα, η ίδια αύξηση τιμών έχει πολύ βαρύτερες συνέπειες όπου τα εισοδήματα είναι χαμηλότερα», προσθέτει.

Κόστος εργασίας και μισθοί

«Ο πιο σημαντικός λόγος είναι οι διαφορές στα εισοδήματα και τους μισθούς», λέει στο Euronews Business ο Alan Matthews, καθηγητής στο Trinity College του Δουβλίνου.

Χώρες με υψηλότερους μέσους μισθούς, όπως η Δανία και η Ελβετία, τείνουν να έχουν υψηλότερες τιμές τροφίμων, επειδή το κόστος εργασίας στη γεωργία, τη μεταποίηση και το λιανικό εμπόριο μετακυλίεται στους καταναλωτές. «Οι διαφορές στη φορολογία, ιδίως ο ΦΠΑ στα τρόφιμα, ευθύνονται επίσης για ορισμένες από τις διαφορές», προσθέτει.

Ορισμένες χώρες επιβάλλουν χαμηλότερο ή ακόμη και μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ στα τρόφιμα, όπως η Ιρλανδία, ενώ σε άλλες, όπως η Δανία, τα τρόφιμα υπόκεινται στον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ.

Ο Matthews επισημαίνει ότι οι τιμές των τροφίμων επηρεάζονται επίσης από τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές στις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης ενδέχεται να αγοράζουν μεγαλύτερο ποσοστό βιολογικών ή προϊόντων υψηλής ποιότητας ή μπορεί να προτιμούν επώνυμα προϊόντα αντί για τα πιο ακριβά προϊόντα των σούπερ μάρκετ.

Επιπτώσεις για την επισιτιστική ασφάλεια

Ο Jeremiás Máté Balogh, αναπληρωτής καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Corvinus της Βουδαπέστης, δήλωσε ότι αυτές οι διαφορές τιμών έχουν επιπτώσεις στην επισιτιστική ασφάλεια, ιδίως όταν λαμβάνονται υπόψη σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα.
«Ενώ οι χώρες με υψηλό εισόδημα μπορούν να απορροφήσουν τα αυξημένα επίπεδα τιμών, τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη αντιμετωπίζουν ένα δυσανάλογο βάρος, ακόμη και αν οι ονομαστικές τιμές των τροφίμων είναι χαμηλότερες», λέει στο Euronews.

Το επίπεδο τιμών της Eurostat δεν λαμβάνει υπόψη το εισόδημα των νοικοκυριών, επομένως αυτά τα επίπεδα δεν προσαρμόζονται για λόγους προσιτότητας. Για παράδειγμα, ενώ τα τρόφιμα είναι ακριβά στη Δανία, οι άνθρωποι έχουν υψηλότερο διαθέσιμο εισόδημα εκεί, επομένως μπορούν να αγοράσουν περισσότερο ψωμί.