Ανδρέας Παπανδρέου: Ο δόκτωρ ζιβάγκο που έθαψε βαθιά τον διχασμό

Μπορεί σήμερα να μην υπάρχει τίποτα από το ΠΑΣΟΚ, ούτε καν το Α.Φ.Μ. του, υπάρχει όμως ο μύθος και οι αλήθειες του. Και κυρίως υπάρχει, στην ιστορική μνήμη, ο ιδρυτής του, που ως προσωπικότητα φαντάζει πλέον αξεπέραστη. Η θυελλώδης επέλαση του ΠΑΣΟΚ προς την εξουσία (1974-81) και η εδραίωσή του ως ηγεμονική πολιτική δύναμη στις δεκαετίες του 1980 και 1990 οφείλεται στον ιδρυτή του.

Όσο μπανάλ κι αν ακούγεται η επανάληψη της κατσιφάρειας ατάκας «Αν δεν υπήρχε ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν θα μας ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας» είναι η απόλυτη αλήθεια. Διότι στην ιστορία το ουδείς αναντικατάστατος δεν υφίσταται, με την έννοια ότι ο ρόλος ατόμου στη δημιουργία της είναι κρίσιμος.

Αν οι υλικές συνθήκες είναι η βάση που δίνει τις δυνατότητες και τα περιθώρια σε μία κοινωνία να αλλάζει «τη μοίρα της», ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ εκμεταλλεύθηκε με διορατικότητα το ριζοσπαστικό κύμα που σάρωνε την Ελλάδα τη δεκαετία του 1970 και φρόντισε γι΄ αυτές. Μπορεί η συνέχεια του να ήταν από προβληματική έως άδοξη, όμως όλο το πρώτο διάστημα άσκησε δημιουργικά τις κυβερνητικές του ευθύνες.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου συνδύαζε δύο ακαταμάχητα ατού: ήταν ένας εξαίρετος οικονομολόγος, κοσμοπολίτης και ηγετική φυσιογνωμία. Με αυτά τα υλικά θεμελίωσε τρεις πυλώνες όπου οικοδόμησε μεθοδικά αποφασιστικά την κυριαρχία του:

• Εκδημοκρατισμό και εξαφάνιση από το προσκήνιο του εμφυλιοπολεμικού κλίματος
• Εθνική χειραφέτηση από την ξένη εξάρτηση
• Δημιουργία Κράτους Πρόνοιας

Με τον τρόπο αυτό χειραφέτησε πολιτικά και την χώρα, ανανεώνοντας βαθιά την ελληνική κοινωνία. Διότι ο ίδιος δεν ήταν προϊόν επικοινωνιολόγων και μάνατζερ, δεν κατασκευάστηκε σε γραφεία δημοσίων σχέσεων και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Ήταν αυτό που λέμε «στρατηγός της εποχής του», διότι διεκδικούσε τα ακραία όρια της τολμηρής συμπεριφοράς του και δεν άφησε κανένα περιθώριο σε κανένα να είναι δακτυλοδεικτούμενος επειδή φορούσε ζιβάγκο και όχι γραβάτα.

Έμπνευσε έναν έρωτα στον πληθυσμό, τον στεφανώθηκε, έζησε μαζί του. Έγινε για όλους «Ο Ανδρέας», ο δικός τους άνθρωπος. Αλλά δεν έζησε μαζί τους ως το τέλος.

Αν νοσταλγεί κάτι η χώρα είναι το γεγονός ότι στην Ελλάδα επί των ημερών του μπήκαν δημοκρατικά θεμέλια, και η χώρα απέκτησε υπόσταση και προοπτική. Κάτι που δεν υπάρχει σήμερα. Τα θεμέλια της δημοκρατίας έχουν σχεδόν σαπίσει, η γνώση είναι καταδικαστέα και η άγνοια εκθειάζεται. Αν οι ιδέες του Παπανδρέου είχαν αναφορά του Τζον Μέιναρντ Κέινς, στενοί του φίλοι ήταν ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ κι ο Καρλ Κάιζεν, φίλος του ο Γιασέρ Αραφάτ και ήξερε το κεφάλαιο του Μαρξ όπως το πάτερ ημών, σήμερα όλα αυτά θεωρούνται αμαρτία και στιγματίζονται.

Το δια ταύτα είναι ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου έβαλε την υπογραφή του στην ιστορία της Ελλάδας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, ενώ το όνομά του εξελίχθηκε σε μύθο που με το πέρασμα των δεκαετιών σκέπασε τις μεταπτώσεις και τα λάθη του.

Γ.Ο.