«Δεσμώτες του Φαλήρου»: Έγκριση της μεθόδου προσωρινής απόσπασης του σπουδαίου ευρήματος
«Δεσμώτες του Φαλήρου»: Η ανασκαφή που ήρθε στο φως το 2016 κατά τη διάρκεια των εργασιών για την ανέγερση του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, άφησε άφωνους τους αρχαιολόγους που δούλευαν στο εργοτάξιο και βρέθηκαν μπροστά στην συγκλονιστική αποκάλυψη που έκανε μάλιστα τον γύρο του κόσμου, αλλά και σε ένα φριχτό θέαμα που μαρτυρούσε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή για την Αθήνα του 7ου αιώνα π.Χ., μια εποχή εξεγέρσεων και αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ οπαδών των αριστοκρατών και των τυράννων. Είναι η εποχή που δεκάδες άτομα, θύματα των πολιτικών αναταραχών, δεμένοι με σιδερένιες αλυσίδες βρίσκουν βίαιο θάνατο από φρικτά βασανιστήρια και οδηγούνται σε ομαδική ταφή.
Που θα μεταφερθούν και με ποιο τρόπο θα στεγαστούν
Σύμφωνα με την υποβληθείσα και εγκριθείσα μελέτη, προκρίθηκε η μεθοδολογία προσωρινής απόσπασης του ευρήματος και μεταφοράς του σε κοντινή θέση. Θα ακολουθήσουν εργασίες εξυγίανσης του εδάφους και υγρομόνωσης, προκειμένου το εύρημα να επανέλθει και να διατηρηθεί ασφαλώς στην αρχική του θέση", σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ.
Στη συνέχεια το εύρημα θα διασφαλιστεί με μεταλλικό προκατασκευασμένο χωροδικτύωμα ακαμπτοποίησης, θα επενδυθεί περιμετρικά, με επιφάνειες από κόντρα πλακέ και θα καλυφθεί ταυτόχρονα με ελαφριά προκατασκευασμένη στέγη, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων εργασιών για την επανατοποθέτηση του στην αρχική του θέση, εξηγεί η ίδια ανακοίνωση. "Σύμφωνα με τη μελέτη", συνεχίζει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, "προβλέπεται η κατασκευή κελύφους προστασίας επί του εδάφους που πρόκειται να εξυγιανθεί. Το εν λόγω κέλυφος προορίζεται για να δεχθεί το εύρημα αμέσως μετά την επανατοποθέτησή του στην αρχική του θέση, εξασφαλίζοντας τις κατάλληλες συνθήκες διατήρησής του. Οι εργασίες κατασκευής του θα γίνουν μετά την απομάκρυνση του ευρήματος, ενώ τμήματα αυτού προβλέπεται να προκατασκευαστούν στον χώρο (οροφή, δάπεδα κλπ) προκειμένου να τοποθετηθούν άμεσα και χωρίς καμία καθυστέρηση".
Το χρονικό της ιστορικής ανασκαφής
"Το πολυάνδρειο των 'Δεσμωτών' αποκαλύφθηκε τον Μάρτιο του 2016 κατά τη διάρκεια ανασκαφής στην Εσπλανάδα του Φαλήρου. Πρόκειται για ομαδική ταφή 78 ανθρώπινων σκελετών χωρισμένων σε τρία ορύγματα και αλυσοδεμένων μεταξύ τους στους καρπούς. Οι σκελετοί ανήκουν σε άνδρες διαφορετικών ηλικιών, που έχουν εκτελεστεί με τον ίδιο τρόπο, με μία χαριστική βολή στον κρόταφο. Η εκτέλεση των Δεσμωτών, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, έγινε επί τόπου και τα άτομα ετάφησαν αλυσοδεμένα μεταξύ τους σε τρεις συστάδες. Η πρώτη σειρά αποτελείται από δύο ομάδες δεσμωτών, η μία στη συνέχεια της άλλης. Στην πρώτη ομάδα, η στάση του σώματος διαφέρει και οι σκελετοί φέρουν ακόμα τα μεταλλικά δεσμά τους, ενώ τα άτομα της δεύτερης ομάδας εναποτέθησαν στο σημείο δεμένα πισθάγκωνα χωρίς ωστόσο να φέρουν μεταλλικά δεσμά. Χωρίς μεταλλικά δεσμά σώζονται και οι δεσμώτες της δεύτερης συστάδας, ενώ στην τρίτη συστάδα οι σκελετοί φέρουν σιδηρά δεσμά στους καρπούς των χεριών τους. Το εύρημα χρονολογείται στην ταραχώδη περίοδο του β μισού του 7ου αι. π.Χ.
Δεσμώτες Φαλήρου
Το εύρημα συμπεριλήφθηκε στα 10 σημαντικότερα αρχαιολογικά γεγονότα της χρονιάς από το επιστημονικό περιοδικό Archaeology και χρονολογείται στο τρίτο τέταρτο του 7ου αι. π. Χ. Πρόκειται για μία εποχή γεμάτη ταραχές, εξεγέρσεις και επαναστάσεις μεταξύ οπαδών των αριστοκρατών και των τυράννων, η οποία συσχετίζεται, όσον αφορά το συγκεκριμένο εύρημα, είτε με το Κυλώνειον άγος, είτε με αντίστοιχα ιστορικά γεγονότα. Σύμφωνα με την Έφορο Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, κ. Στέλλα Χρυσουλάκη, η ταύτιση των δεσμωτών με το Κυλώνειον άγος, αποτελεί υπόθεση εργασίας, δεδομένου ότι το εύρημα χρονολογείται με ακρίβεια στην 25ετία εκείνων των πολιτικών αναταραχών.
Το Κυλώνειο Άγος και οι «Δεσμώτες» του Φαλήρου
Ο Κύλων (7ος αιώνας π.Χ.) ήταν Αθηναίος ευγενής του οποίου η ονομασία συνδέθηκε με την υπόθεση του Κυλώνειου Άγους. Υπήρξε ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του διαύλου κατά τους 35ους (640 π.Χ.) ολυμπιακούς αγώνες, και κατόπιν εκμεταλλευόμενος την φήμη που απέκτησε καθώς και την συγγένεια του με τον τύραννο της πόλης των Μεγάρων τον Θεαγένη ο οποίος ήταν πεθερός του, ήρθε σε συμφωνία έτσι ώστε να πραγματοποιήσει πραξικόπημα στην Αθήνα με την υποστήριξη των Μεγάρων και να γίνει τύραννος της πόλης. Συμβουλευόμενος το μαντείο των Δελφών για το ποια θα ήταν η καταλληλότερη στιγμή να επιχειρήσει τη δράση του, η απάντηση που του δόθηκε ανέφερε πως θα ήταν η μεγαλύτερη εορτή του Δία, κάτι που ο Κύλων ερμήνευσε ως τους Ολυμπιακούς Αγώνες (του 636 π.Χ.).
Το πραξικόπημα απέτυχε, και ο Κύλωνας με τους οπαδούς του κατέφυγαν στον Παρθενώνα ώστε να προφυλαχθούν από τις αρχές της πόλης που τους κατεδίωξαν. Ο Κύλωνας κατάφερε να αποδράσει, οι οπαδοί του ωστόσο εγκλωβίστηκαν στον ναό, και φοβούμενοι για τη ζωή τους ζήτησαν εγγυήσεις από τους καταδιώκτες τους πως δεν θα τους σκότωναν καθώς βρίσκονταν υπό την προστασία της Αθηνάς στον ναό. Οι Αθηναίοι υπό τον Μεγακλή τους υποσχέθηκαν πως δεν θα τους πείραζαν, ωστόσο μόλις βγήκαν από τον ναό τους δολοφόνησαν. Αυτή η πράξη, θεωρήθηκε άγος (μίασμα) και ονομάστηκε Κυλώνειο Άγος. Ο θάνατος των ικετών προκάλεσε τη φρίκη των Αθηναίων και τη γενική κατακραυγή και εκτός της Αθήνας, οι δε Αλκμεωνίδες θεωρήθηκαν "εναγείς”.
Η ομαδική ταφή των ”Δεσμωτών” , πιθανόν να είναι αυτοί οι Αθηναίοι που εκτελέστηκαν και χρονολογούνται την ίδια εποχή. Στον ίδιο χώρο της ταφής έχουν βρεθεί δύο αγγεία που πιθανώς δίνουν την ακριβή χρονολόγηση του τάφου που τοποθετείται στο τρίτο τέταρτο του 7ου αιώνα, δηλαδή 650-625 π.Χ., εποχή του Κύλωνα. Πρόκειται για τους οπαδούς του Κύλωνα; Πρόκειται για κάποιο άλλο άγνωστο περιστατικό στην ταραγμένη ιστορία της Αρχαίας Αθήνας; Η αρχαιολογική έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί, όποτε δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται σίγουρα για τους οπαδούς του Κύλωνα. Μέχρι την ολοκλήρωση των ερευνών, μπορούμε να κάνουμε εικασίες για τους "δεσμώτες”. Παρόλα αυτά, η ανακάλυψη των "Δεσμωτών” δημιούργησε ενθουσιασμό στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, γιατί φέρνει στο φως μια ιστορία της αρχαίας Αθήνας που δεν μας ήταν γνωστή.
