Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης: Αυτές είναι οι βραχείες λίστες

Τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης, σε εφαρμογή της νέας νομοθεσίας που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων, ανακοίνωσε το υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για τις τρεις κατηγορίες Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης: Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα, Κρατικό Βραβείο Απόδοσης έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά και Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε ξένη Γλώσσα. οι βραχείες λίστες συνοδεύονται από αιτιολογημένη έκθεση της Επιτροπής, στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίση περιόδου (εκδόσεις 2018).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

• 1 Θερβάντες, Δον Κιχότε Ντε Λα Μάντσα (Μέρος Β΄), μετάφραση Μελίνα Παναγιωτίδου, εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας
• 2 Χαβιέρ Θέρκας, Ο απατεώνας, μετάφραση Γεωργία Ζακοπούλου, εκδόσεις Πατάκης
• 3 Έριχ Κέστνερ, Στο χείλος της αβύσσου, η πλήρης έκδοση του "Φάμπιαν", μετάφραση Άντζη Σαλταμπάση, εκδόσεις Πόλις
• 4 Χούλιο Κορτάσαρ, Κουτσό, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera
• 5 Χάινριχ Μπελ, Μπιλιάρδο στις εννιάμισι, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδόσεις Πόλις
• 6 Λεονάρντο Παδούρα, Η διαφάνεια του χρόνου, μετάφραση Κώστας Αθανασίου, εκδόσεις Καστανιώτης
• 7 Ρίλκε Ράινερ Μαρία, Οι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε, μετάφραση Αλέξανδρος Ίσαρης, εκδόσεις Κϊχλη

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

• 1 Αρισταίνετος, Ερωτικαί Επιστολαί, Εισαγωγή, Κείμενο, Μετάφραση, Σχόλια Βασίλειος Π. Βερτουδάκης, εκδ. Gutenberg
• 2 Ευριπίδου Βάκχαι, Εισαγωγή, Αρχαίο κείμενο, Μετάφραση, Σχόλια Αθανάσιος Δ. Στεφανής, Ακαδημία Αθηνών: Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας
• 3 Σοφοκλέους Αίας, Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια Έφη Παπαδόδημα, Ακαδημία Αθηνών: Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

• 1 Κώστας Καρυωτάκης, Ποιήματα και Πεζά, μετάφραση Elena Lazăr και Grete Tartler, εκδόσεις Ομόνοια.
• 2 Pavlos Matesis, Hundens mor, μετάφραση Birthe Wied, εκδόσεις Bureauts Lommebibliotek
• 3 Ghiannis Ritsos, Il loggione, μετάφραση Maria Caracausi, εκδόσεις Αιώρα

Ακολουθεί παρακάτω αιτιολογημένη γνώμη μελών της Επιτροπής για τη στάθμη της βιβλιοπαραγωγής.

Για την κατηγορία μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε Ελληνική γλώσσα, για το έτος 2018

Η μεταφραστική παραγωγή του 2018 διακρίνεται από μεγάλες διαφοροποιήσεις ως προς τους συγγραφείς, αλλά και από σημαντική ποικιλία όσον αφορά τις γλώσσες προέλευσης των μεταφραζόμενων έργων. Καταξιωμένοι διεθνώς συγγραφείς έγιναν για πρώτη φορά προσιτοί στο ελληνικό κοινό, ενώ στις μεταφραστικές επιλογές προστέθηκαν τίτλοι από χώρες που δεν είχαν μέχρι σήμερα αξιόλογο μερίδιο στην εγχώρια αγορά. Παράλληλα, στην παραγωγή του έτους συμπεριλαμβάνονται ιδιαίτερα σημαντικές νέες μεταφράσεις από καταξιωμένους μεταφραστές κλασικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Γενικά, οι εκδότες παρακολούθησαν τις εξελίξεις στην παγκόσμια λογοτεχνική παραγωγή και προσπάθησαν να κρατήσουν το ελληνικό αναγνωστικό κοινό σε επαφή με τις σύγχρονες λογοτεχνικές τάσεις. Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι όλο και συχνότερα αποτολμούν να κάνουν γνωστούς στη χώρα μας νέους συγγραφείς και λιγότερο γνωστούς πολιτισμούς, με αποτέλεσμα την αύξηση των μεταφράσεων από τις λεγόμενες “μικρές” γλώσσες προς την ελληνική. Ως επί το πλείστον, βέβαια, διατηρείται η απόλυτη υπεροχή της αγγλικής γλώσσας από την οποία έχουν γίνει περισσότερες από τις μισές μεταφράσεις. Συνολικά εκδόθηκαν ελαφρώς περισσότεροι τίτλοι από την προηγούμενη χρονιά, χωρίς όμως αυτό να μας επιτρέπει να πούμε κατά πόσον αυτή η μικρή αύξηση μπορεί να θεωρηθεί ως σημείο ανάκαμψης της ελληνικής εκδοτικής παραγωγής.

Για την κατηγορία μετάφρασης έργου της ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα για το 2018

Στον τομέα αυτόν, συνεχίζεται η μάλλον απογοητευτική εικόνα των προηγουμένων ετών όσον αφορά τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Οι μεταφραστικές προσπάθειες αφορούσαν κυρίως σημαντικά έργα καταξιωμένων Ελλήνων συγγραφέων που είχαν ήδη μεταφραστεί, ενώ ελάχιστοι είναι οι δημιουργοί της νεότερης γενιάς που κατόρθωσαν να περάσουν τα σύνορα της χώρας. Πιστεύουμε ότι η κατάσταση αυτή, καταδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για μια ουσιαστική πρωτοβουλία στήριξης από την πλευρά της Ελληνικής Πολιτείας των μεταφραστών από την Ελληνική γλώσσα και την προώθηση των εκδόσεων των μεταφράσεών τους σε βιβλιαγορές εκτός Ελλάδας. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί και να υπογραμμιστεί η σταθερή παρουσία και προσπάθεια ορισμένων αλλοδαπών μεταφραστών που επιμένουν στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, μεταφράζοντας κάθε έτος έργα Ελλήνων πεζογράφων & ποιητών. Η παρουσία αυτών των «πρεσβευτών» των ελληνικών γραμμάτων στο εξωτερικό είναι σημαντική, αλλά θα πρέπει να υποστηρίζεται και από την Πολιτεία.

Για την κατηγορία απόδοσης έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά

Για το έτος 2018, υποβλήθηκαν εκδόσεις με ποικίλη θεματολογία, οι περισσότερες από τις οποίες περιορίζονται στην απλή μετάφραση των αντίστοιχων έργων χωρίς να παρέχουν επαρκές και επιστημονικά τεκμηριωμένο συνοδευτικό υλικό ώστε να μπορούν να προσεγγιστούν από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ως επί το πλείστον, πρόκειται για μεταφράσεις έργων αρχαίου δράματος με εμφανή σκοπό τη χρήση τους σε αντίστοιχες θεατρικές παραστάσεις. Υπήρξαν, ωστόσο, και ορισμένες εκδόσεις που μαρτυρούν τη φροντίδα και τη φιλολογική επάρκεια των επιμελητών τους και συνιστούν ουσιαστική συνεισφορά στην απόδοση έργων της αρχαίας γραμματείας στα νέα Ελληνικά.

Η Επιτροπή επαναφέρει και εφέτος την πρότασή για την ανάγκη διεύρυνσης του βραβείου ούτως ώστε να περιλάβει και τα έργα της Λατινικής Γραμματείας καλύπτοντας έτσι το σύνολο της κλασικής Αρχαιότητας.

Τέλος, η Επιτροπή εκφράζει την ευχή για την επανίδρυση ενός φορέα ανάλογου με το ΕΚΕΜΕΛ, που να προωθεί και να αναδεικνύει το έργο των Ελλήνων μεταφραστών με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της λογοτεχνικής και της δοκιμιακής μετάφρασης στη χώρα μας.

Για το έτος 2018, υποβλήθηκαν εκδόσεις με ποικίλη θεματολογία, οι περισσότερες από τις οποίες περιορίζονται στην απλή μετάφραση των αντίστοιχων έργων χωρίς να παρέχουν επαρκές και επιστημονικά τεκμηριωμένο συνοδευτικό υλικό ώστε να μπορούν να προσεγγιστούν από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ως επί το πλείστον, πρόκειται για μεταφράσεις έργων αρχαίου δράματος με εμφανή σκοπό τη χρήση τους σε αντίστοιχες.

Υπενθυμίζεται ότι η σύνθεση της αρμόδιας Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης έχει ως εξής:

• 1. Jacques Bouchard, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας και διευθυντής του Διαπανεπιστημιακού Κέντρου Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, Νεοελληνιστής, πρόεδρος.
• 2. Παύλος Καλλιγάς, καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο την Αρχαία Φιλοσοφία, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, αντιπρόεδρος.
• 3. Άννα Καρακατσούλη, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος.
• 4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, νεοελληνιστής, μέλος.
• 5. Διονύσιος Μαρίνος, δημοσιογράφος-συγγραφέας, κριτικός, μέλος.
• 6. Ιωάννης Καλιφατίδης, μεταφραστής, μέλος.
• 7. Ιωάννης Τσόλκας, καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος.
• 8. Βασίλης Σαμπατακάκης, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, διευθυντής Κλασσικών και Ρομανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund.
• 9. Γιώργος Τσακνιάς, ιστορικός στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, κριτικός, μέλος.