Δημήτρης Φατούρος: "Η αρχιτεκτονική είναι μια τέχνη του χρόνου"

Η συνέντευξη είχε γίνει ανήμερα των γενεθλίων, ενόψει της αναδρομικής έκθεσης στο έργο του που είχε διοργανώσει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, στην Θεσσαλονίκη και όπως γράφει η δημοσιογράφος εκείνος ήταν "συγκινημένος, πάντα γοητευτικός αλλά μάλλον αρνητικός στον επιχειρούμενο «απόλογο» του πολλαπλού βίου του. Σα να μην την ήθελε αυτή την τελεία". "Έχω μάθει τίποτα να μη με αναχαιτίζει βιολογικά. Η γενιά μου, ξέρετε, πέρασε όλη την ιστορική πραγματικότητα, όχι μόνο στην Ελλάδα, διεθνώς. Γεννήθηκα το 1928, ακολούθησε η περίοδος Μεταξά, ο Ελληνοαλβανικός πόλεμος, ο Β΄ Παγκόσμιος, Κατοχή, Εμφύλιος, χούντες. Η γενιά μου έζησε τον βίαιο χαρακτήρα του χρόνου. Αυτά είχαν μια λειτουργία στην ανθρώπινη ζωή. Ας μην τα επαναλαμβάνουμε. Η επανάληψη λιγοστεύει τη σημασία τους".

"Tο πολυτιμότερο στοιχείο στην ανθρώπινη ζωή"

Ερωτηθείς για το "αν τα χρόνια τον υποχρεώνουν να επιδεικνύει σοφία", λέει: "Τώρα έχω πιο πολλές αμφιβολίες απ ό,τι όταν ήμουν νέος. Χωρίς την αμφιβολία δεν μπορείς να γίνεις τίποτα. Το ζήτημα, πλέον, είναι το πώς συντάσσεται κανείς με την καθημερινότητα. Τα όρια και οι διαδρομές είναι στοιχεία του συντονισμού των πραγμάτων στον χώρο και τον χρόνο. Τα όρια είναι πάντα μεταθετά, διαφόρων κατηγοριών. Οι λέξεις που απομένουν, οι λέξεις είναι το πολυτιμότερο στοιχείο στην ανθρώπινη ζωή και θέλουν προσοχή περισσότερη απ' την «πραγματικότητα»".

Απαντώντας στην ερώτηση "πώς μετριέται ο χρόνος", λέει: "Είναι ένα από τα συνταρακτικότερα θέματα .Ό,τι συμβαίνει είναι αποτέλεσμα της σχέσης ανθρώπου - χρόνου. Η αρχιτεκτονική δεν είναι η επιστήμη του χώρου αλλά μια τέχνη του χρόνου. Οι διαδρομές είναι χρόνος. Ακόμα και σε μια μεταβολή στο πλανητικό σύστημα, ο χρόνος θα συνεχίσει να κινείται. Ο χρόνος είναι παρών και απών. Είναι ο ψυχολογικός και ο φυσικός χρόνος. Και τα ζωγραφικά μου έργα είναι ένα κομμάτι του χρόνου μου. Η ζωή είναι χρόνος αλλά και ο θάνατος είναι κι αυτός κομμάτι μιας διαδρομής στο χρόνο".

"Έδινα απαντήσεις πάντα «εν αμφιβολία διατελών»"

Στην ερώτηση "αν το καλλιτεχνικό και το ιδεολογικό «ποιείν» γεννιέται μόνο σε συνθήκες στέρησης, οικονομικής, πολιτικής, ιδεολογικής", λέει: "Πιθανόν, αλλά δεν μπορεί να εξελιχθεί σε συνθήκες στερητικές. Δεν αρκεί η αντίδραση. Πρέπει να αποκτήσεις την πολλαπλότητα και την αμφιβολία. Ίσως, όμως, να διέκοψα τη ζωγραφική και για άλλους λόγους. Όταν κάτι είναι λαμπερό, φοβάται κανείς μην και αποκαλυφθεί η κενότητά του. Φοβάται την εσωτερική κατάρρευση του «ποιήματος». Μήπως και είναι μόνο εντύπωση κι όχι πραγματικότητα μεγέθους. Πάντα θα πέφτει κανείς σ' αυτές τις διχοστασίες. Ανάμεσα στην «ωραιότητα» και την «ασχήμια». Αλλά και το «ωραίον» είναι, κατά την ετυμολογία, αυτό που είναι στην ώρα του. Και πάλι. Ποια είναι η ακριβής, η τέλεια ώρα;".

"Η συνεχής αμφιβολία, η αυτοκριτική αναστέλλουν τη δράση;" ερωτάται.  "Την αναστέλλουν, δεν την καταργούν. Το ξεπερνάς. Πειραματίζεσαι και μετά προχωράς. Στην αρχιτεκτονική, στο «δασκαλίκι», προσπάθησα- έπρεπε να δίνω απαντήσεις αλλά πάντα «εν αμφιβολία διατελών». Πώς αλλιώς, εξάλλου, θα έκανα τον δάσκαλο; Με βεβαιότητες;".

"Πάντα θα υπάρχει η «ασχήμια»"

Η δημοσιογράφος τον ρωτά για το αν νιώθει συνένοχος για την "ασχήμια", έχοντας διατελέσει υπουργός, υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης και πρύτανης". "Πάντα θα υπάρχει η «ασχήμια». Είναι παγκόσμιο το φαινόμενο. Δεν έχει νόημα να επανερχόμαστε. Δεν είναι καν δημιουργικό. Όσο για την πολιτική, το μόνο που αποκόμισα είναι ότι οι προθέσεις δεν αρκούν. Λάθη; Ναι έκανα, αλλά με καλές προθέσεις. (...) Η πολιτική είναι η καθημερινότητά μας αλλά πρέπει κανείς να την αντιμετωπίζει με τις δυνατότητες της και όχι με ευκολίες απαντήσεων. Και η αρχιτεκτονική, όπως και η πολιτική, έχουν ταξινομημένες απαντήσεις - κατηγοριοποιήσεις που εγώ δεν έχω. Λιγοστεύει κανείς την πολλαπλότητα και την πολυπλοκότητα των εννοιών, λιγοστεύει την ηδονή του να σκέφτεται και να δημιουργεί, όταν προσπαθεί να δώσει τελικό ορισμό, να ορίσει τελεσίδικα τα πράγματα".

"Επιλέγω αυτούς που έθεσαν τα αδιέξοδα"

Για την σχέση δομημένου χώρου και φύσης, ανέφερε: "Ασφαλώς ισχύει ότι οι άνθρωποι ανήκουν στην εποχή τους αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι σ' όλες τις εποχές. Οι εποχές δεν είναι ένα αφηρημένο σύνολο. Σε μια μακρά χρονική διάρκεια επέδρασε ακόμα και η γεωγραφία των συνθηκών στην πολιτική εξέλιξη, στην έκφραση, στην τέχνη, στις ανθρώπινες σχέσεις. Η Μεσόγειος λ.χ τον τελευταίο αιώνα σχεδόν ζει υπό τη «βιομηχανία των διακοπών». Δεν έχει καμία σχέση η Σαντορίνη του 1951 με τη σημερινή της εικόνα. Αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό ή κακό. Είναι η εξέλιξη των πραγμάτων".

Για τους δικούς  του δασκάλους, αναφέρει: "Είχα την τύχη να συναντήσω τον Πικιώνη, τον Χατζηκυριάκο Γκίκα, τον Μιχελή αλλά δεν μπορώ να διαλέξω. Έπρεπε κι αυτούς να τους καταλάβεις. Επιλέγω αυτούς που έθεσαν τις αμφιβολίες, τα αδιέξοδα".