Entamoeba histolytica: Ο φονιάς που σκοτώνει τα ανθρώπινα κύτταρα και τα χρησιμοποιεί για κρυψώνα

Το πρωτόζωο Entamoeba histolytica μολύνει 50 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και σκοτώνει 70.000. Στις ήπιες περιπτώσεις προκαλεί διάρροια, ενώ στις πιο σοβαρές μπορεί να προκαλέσει έλκη στο κόλον, τραύματα στο συκώτι και μολύνσεις στον εγκέφαλο και στους πνεύμονες. Συνήθως μεταδίδεται με το μολυσμένο νερό, ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες. Στις ανεπτυγμένες μεταδίδεται από ταξιδιώτες.

Ένα τόσο επιβλαβές μικρόβιο θα έπρεπε να είναι καλά μελετημένο και να έχουν βρεθεί οι τρόποι αντιμετώπισής του, αλλά το συγκεκριμένο χρησιμοποιεί έναν εξελιγμένο μηχανισμό για να διαφεύγει από όλες τις άμυνες, φυσικές και τεχνητές.

Παρασιτική στρατηγική: διάλυση ιστών και τρογοκύττωση

Όπως διαβάζουμε στο thebrighterside.news, το όνομα του οργανισμού αποκαλύπτει και τη δράση του. Η ιστολυτική ενδαμοιβάδα δεν τρώει κύτταρα, αλλά λύει ιστούς, κάτι που σημαίνει ότι κόβει μεγάλα κομμάτια, ανοίγοντας πληγές και ρευστοποιώντας το εσωτερικό τους. Αυτοί οι θύλακοι κατεστραμμένου ιστού είναι επώδυνοι και, σε μερικές περιπτώσεις, θανατηφόροι.

Μέχρι το 2011, οι ειδικοί πίστευαν ότι αυτή η αμοιβάδα σκοτώνει παράγοντας τοξίνες. Με νεότερες μελέτες φάνηκε ότι γίνεται κάτι πολύ διαφορετικό, και συγκεκριμένα ότι ενσωματώνει μεγάλα κομμάτια ανθρώπινων κυττάρων στο εσωτερικό της. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε τρογοκύττωση, και θύματα μπορούν να πέσουν ακόμα και τα λευκά αιμοσφαίρια -τα κύτταρα δηλαδηή που είναι επιφορτισμένα με την αντιμετώπισή της.

Αόρατη στον οργανισμό: κλέβει το εξωτερικό των κυττάρων

Πρόσφατα, ερευνητές διαπίστωσαν και έναν ακόμα μηχανισμό. Μετά την τρογοκύττωση, το πρωτόζωνο γίνεται ανθεκτικό και διαφεύγει του ανοσοποιητικού συστήματος. Με προσεκτικότερη εξέταση φάνηκε ότι η αμοιβάδα παίρνει πρωτεΐνες από την επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων και τις ενσωματώνει στην επιφάνειά της. Αυτές οι «δανεικές» πρωτεΐνες CD46 και CD55 κάνουν το εξωτερικό της αμοιβάδας να μοιάζει με αυτό των ανθρώπινων κυττάρων, και με αυτό το καμουφλάζ προστατεύεται από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Γονιδιακό χάος: το παράσιτο με τα 10.000 γονίδια

Ένας από τους λόγους που το συγκεκριμένο πρωτόζωο είναι τόσο επιβλαβές είναι ότι διαθέτει ένα πολύπλοκο γονιδίωμα (σύνολο DNA). Περιέχει 10.000 γονίδια σε 31–35 χρωμοσώματα (ο άνθρωπος έχει 46 χρωμοσώματα και περίπου 30.000 γονίδια) και 200 κυκλικά μόρια DNA που περιέχουν επιπλέον γονίδια. Για να ρυθμίσει την έκφραση των γονιδίων, η ιστολυτική ενδαμοιβάδα χρησιμοποιεί έναν μηχανισμό που ονομάζεται παρεμβολή RNA (RNA interference ή RNAi), όπου μόρια RNA μπλοκάρουν την παραγωγή πρωτεϊνών.

Ακριβώς αυτή η πολυπλοκότητα του γονιδιώματος της Amoeba histolytica έδωσε μια καλή ιδέα στους επιστήμονες. Αν μπορούσαν να μπλοκάρουν την έκφραση των γονιδίων μέσω RNAi, θα μπορούσαν να βρουν ποια γονίδια είναι υπεύθυνα για την «κλοπή» των ανθρώπινων πρωτεϊνών. Προσδιορίζοντας αυτά τα γονίδια, θα μπορούσαν να αναπτύξουν φάρμακα για την αντιμετώπισή της.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, κάθε εργαλείο χτίζεται πάνω σε ένα προηγούμενο, μέχρι να βρεθεί ένας τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό το φονικό μικρόβιο, και η ανακάλυψη αυτή μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά.

Η έρευνα αυτή ενισχύει την κατανόησή μας για τις στρατηγικές επιβίωσης των παρασίτων και ενδυναμώνει τις προσπάθειες των επιστημόνων να αναπτύξουν πιο στοχευμένες θεραπείες. Αν και η πλήρης εξάλειψη του μικροβίου παραμένει πρόκληση, κάθε νέο εύρημα είναι καθοριστικό στην παγκόσμια μάχη ενάντια στα λοιμώδη νοσήματα.