Ένα περιπλανώμενο μυαλό είναι ένα δυστυχισμένο μυαλό!

Της Δέσποινας Γεωργοσοπούλου

Πλένουμε τα χέρια μας σχολαστικά. Απολυμαίνουμε επιφάνειες επιμελώς. Φοράμε και αφαιρούμε τη μάσκα προσεκτικά και με συγκεκριμένο τρόπο. Οι παραπάνω, είναι κάποιες από τις δεξιότητες στις οποίες εκπαιδευτήκαμε το τελευταίο διάστημα. Και όντως, καθώς τις εκτελούσαμε, το μυαλό μας ήταν απολύτως συγκεντρωμένο στο εδώ και τώρα. Στην επιτέλεση της πράξης. Όσο παράδοξο ή οξύμωρο κι αν ακούγεται βιώναμε -έστω το σύντομο παρόν- χωρίς απόσπαση άλλων σκέψεων. Ποιος θα πίστευε ότι εκεί κρύβεται και το μυστικό για μία ζωή που αξίζει να τη ζεις;

Μακροχρόνιες έρευνες ψυχιάτρων και νευροψυχιάτρων, έχουν πλέον αποδείξει ότι ο δρόμος για την ευτυχία ξεκινάει από το βίωμα της στιγμής. Όταν το μυαλό μας είναι επικεντρωμένο σε οποιαδήποτε κατάσταση βιώνει στο παρόν (ακόμα και αρνητική), χωρίς να περιπλανιέται σε σενάρια για το μέλλον ή να μηρυκάζει βιώματα του παρελθόντος, εκπαιδεύεται στην ευτυχία. Ένα περιπλανώμενο μυαλό είναι ένα δυστυχισμένο μυαλό!

Και ναι, ενώ συστηματικά γυμνάζουμε το σώμα μας ή προσέχουμε τη διατροφή μας παλεύοντας να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι, μάλλον ξεχνάμε ή αγνοούμε ότι και το μυαλό μας χρειάζεται εκγύμναση. Απαιτεί σίγουρα κόπο και συνεχή εξάσκηση. Όμως, γιατί δεν κάνουμε ό,τι κάνουμε για το σώμα μας και για τη ψυχή μας; Η απάντηση είναι απλή. Δεν το κάνουμε γιατί δεν έχουμε την κατάλληλη πληροφόρηση και γνώση για το πόσο επωφελές είναι για τη ψυχική και σωματική μας υγεία (για την ολιστική μας υγεία). Η Marsha Linehan, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Washington, υπήρξε μία από τους πρωτοπόρους στην ανάπτυξη αυτής της θεωρίας. Η ίδια είναι και η δημιουργός ενός μοντέλου ψυχοθεραπείας –δείτε το ως κάτι αντίστοιχο με το πρόγραμμα που σας δίνει ένας γυμναστής- που σκοπός του είναι το χτίσιμο μίας ζωής που αξίζει να τη ζεις. Το βασικότερο κεφάλαιο στο ψυχοθεραπευτικό αυτό μοντέλο, είναι το κεφάλαιο της αυτοεπίγνωσης (mindfulness).

Tι ακριβώς όμως είναι η αυτοεπίγνωση; Σύμφωνα με τη Linehan η αυτοεπίγνωση προϋποθέτει τις ακόλουθες δεξιότητες:

• Ζω την παρούσα στιγμή σκόπιμα και με συνειδητότητα (το να ξυπνάμε δηλαδή από αυτοποιημένες ή μηχανικές συμπεριφορές για να συμμετέχουμε και να είμαστε παρόντες στη ζωή μας).
• Χωρίς να επικρίνω ή να απορρίπτω τη στιγμή (το να παρατηρούμε συνέπειες, να διακρίνουμε τι μας βοηθάει και τι μας βλάπτει-ωστόσο να απελευθερονόμαστε από αξιολογήσεις , αποφυγές, απωθήσεις ή παρεμπόδιση της παρούσας στιγμής.)
• Χωρίς να προσκολλώμαι στη στιγμή (το να ασχολούμαστε με την εμπειρία της κάθε νέας στιγμής, αντί να παραμελούμε το παρόν με το να γαντζωνόμαστε στο παρελθόν ή να προσπαθούμε να κατακτήσουμε το μέλλον).

Συμμετέχω λοιπόν στην εμπειρία του εδώ και τώρα ολοκληρωτικά, χωρίς επίκριση, παρατηρώντας με όλες μου τις αισθήσεις αυτό που κάνω ΤΩΡΑ. Εύκολο μπορεί να σκεφτείτε. Εξαιρετικά δύσκολο μπορώ να σας διαβεβαιώσω. Ας δούμε κάποια τυχαία παραδείγματα: Πόσες φορές όταν πλένετε τα πιάτα, πλένετε απλώς τα πιάτα χωρίς να σας κατακλύζουν σκέψεις από το παρελθόν ή το μέλλον. Πόσες φορές, δηλαδή, είναι το μυαλό σας ολοκληρωτικά εστιασμένο στην παρατήρηση και περιγραφή αυτού που κάνετε. Χωρίς κριτική για το αν το κάνετε καλά, αν θα καταφέρετε να καθαρίσετε εκείνα τα δύσκολα λίπη, πόσο θα θέλατε να έχετε πλυντήριο πιάτων, πού θα βρείτε τα λεφτά για να το αποκτήσετε, ουκ έστιν αριθμός σκέψεων.

Καθώς οι σκέψεις είναι αυτοτροφοδοτούμενες, να είστε σίγουροι, δεν θα σας αφήσουν έτσι εύκολα. Πόσες φορές διαβάζετε ένα βιβλίο και αφού έχετε ολοκληρώσει 2 ή 3 σελίδες συνειδητοποιείτε ότι δεν θυμάστε τίποτα; Ίσως, επειδή το μυαλό σας δεν ήταν εκεί αλλά ταξίδευε πίσω σε ένα περιστατικό που είτε σας πλήγωσε είτε σας έδωσε χαρά ή έκανε αγχωτική βουτιά στο μέλλον κοντινό και μακρινό. Χρειάζεται, λοιπόν, καθημερινή εξάσκηση για να φτάσουμε στην κατάσταση της αυτοεπίγνωσης. Όπως ακριβώς εξασκούμε καθημερινά το σώμα μας για να πετύχουμε μυϊκή ενδυνάμωση. Και πλέον η νευροψυχιατρική επιστήμη έχει αποδείξει ότι η βιοχημεία του εγκεφάλου μας μπορεί να αλλάξει αν τον εκπαιδεύσουμε. Και αυτή η αλλαγή σημαίνει αλλαγή του τρόπου που βλέπουμε και βιώνουμε την πραγματικότητα.

Τι ακριβώς, όμως, μας προσφέρει η αυτοεπίγνωση όταν την κατακτήσουμε; Γιατί είναι τόσο σημαντικό να βιώνουμε ολοκληρωτικά το παρόν (θετικό ή αρνητικό); Καταρχάς, γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει ζω: Βιώνω την παρούσα στιγμή με όλες μου τις αισθήσεις και χωρίς αποσπάσεις. Επίσης, γιατί κάνοντάς το αποτελεσματικά, απαλλάσσω τον εαυτό μου από σκέψεις αυτομομφής, οι οποίες οδηγούν σε αδιέξοδο, θλίψη και μου στερούν το τώρα μου. Επιπλέον, γιατί το μυαλό μου απαλλάσσεται από αχρείαστο άγχος το οποίο θα αυξήσει τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα μου και θα επιφέρει βιολογικές αλλαγές, όπως ταχυκαρδία, σφίξιμο των μυών κ.α. που θα βλάψουν την υγεία μου μακροχρόνια.

Τέλος, γιατί επιτέλους ξετυλίγω και βλέπω το υπέροχο δώρο της ζωής που δεν είναι άλλο από το παρόν μου! Ένα δώρο το οποίο για χρόνια είχα κρυμμένο κάτω από σκέψεις για το πριν και το μετά μου και δεν τολμούσα να ανοίξω.

Δοκιμάστε λοιπόν την επόμενη φορά που θα κάνετε μπάνιο, απλώς να κάνετε μπάνιο, την επόμενη φορά που θα παρακολουθήσετε μία ταινία απλώς να παρακολουθήσετε μία ταινία, την επόμενη φορά που θα διαφωνήσετε με το ταίρι σας να μείνετε επικεντρωμένοι στη διαφωνία, την επόμενη φορά που θα νιώσετε θλίψη γιατί κάποιος σας μίλησε άσχημα, απλώς να νιώσετε θλίψη. Απαλλαγείτε από τον φόβο να βιώνετε τη ζωή στο τώρα…κι αν δυσκολευτείτε πολύ, παρατηρήστε ένα παιδί!

Η Δέσποινα Γεωργοσοπούλου είναι ηθοποιός