Ουκρανία: Ανάσταση της πατρίδας τους προσδοκούν οι πρόσφυγες

Ουκρανία: «Το Πάσχα ήταν μια μεγάλη γιορτή για όλους εμάς, στην Ουκρανία. Βάφαμε αβγά, κάναμε τσουρέκια... Φέτος πολλοί συμπατριώτες μου είναι στον δρόμο του πραγματικού Γολγοθά κι εγώ έχω μόνο μια ευχή: να τελειώσει σύντομα ο πόλεμος». Μ' αυτά τα λόγια, η Οξάνα Κ., από την πόλη Τσερνίγοβ της Ουκρανίας, περιγράφει το συναίσθημα που την πλημμυρίζει, παραμονές του Πάσχα, το οποίο θα γιορτάσει ως πρόσφυγας στη Θεσσαλονίκη, μακριά από την πατρίδα της.

Λαός με βαθιά χριστιανική πίστη, οι Ουκρανοί γιορτάζουν το Πάσχα (και) ως άνοιξη της ζωής και της φύσης. Φέτος, έμελλε να βιώσουν τον δικό τους Γολγοθά, μέσα από τη λαίλαπα του πολέμου, και περιμένουν, όπως λένε, τη δική τους ανάσταση. «Θα φτάσουμε στην ανάσταση ως λαός. Αυτό μας το μαθαίνει η χριστιανική μας πίστη», τονίζει η Οξάνα.

Η ίδια βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη από τις 18 Μαρτίου, μαζί με τον γιο της και βρήκε παρηγοριά στον εθελοντισμό ώστε να θεραπεύσει τις πληγές της ψυχής της από τον πόλεμο. «Ο εθελοντισμός για εμένα είναι μια ανάρρωση από τον φόβο του πολέμου, είναι η προσωπική μου ανάσταση», λέει, καθισμένη σε μια γωνιά του Περιπτέρου 10 της ΔΕΘ, εκεί όπου συγκεντρώνεται ανθρωπιστική βοήθεια για την Ουκρανία.

Επέλεξε την Ελλάδα ως ασφαλές καταφύγιο, αφού εδώ σπουδάζει η μεγαλύτερη κόρη της και δηλώνει τυχερή που θα περάσει το Πάσχα μαζί με τα παιδιά της, ενώ κάποιοι συγγενείς, φίλοι και γνωστοί της, αλλά και άλλοι Ουκρανοί, είναι αναγκασμένοι να περάσουν αυτές τις άγιες ημέρες στα χαρακώματα ή σε ερειπωμένα σπίτια.

«Ο πεντάχρονος γιος μου φοβάται ακόμα και με ρωτάει, αν μπορούν να φτάσουν οι βόμβες μέχρι τη Θεσσαλονίκη», λέει η Οξάνα, η οποία καθημερινά προσεύχεται για τους γονείς της, που έμειναν στην Ουκρανία.

Οι Έλληνες της Ουκρανίας αναζητούν τη δική τους Ανάσταση

«Για μένα, η Ανάσταση είναι η εξασφάλιση της συνεχούς παρουσίας του Ελληνισμού της Ουκρανίας στη Μαριούπολη, αλλά και η τύχη των ξεριζωμένων προσφύγων Ελλήνων», τονίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας Αλεξάνδρα Προτσένκο - Πιτσατζή, που τη Μεγάλη Τρίτη οργάνωσε στο περίπτερο 10 της ΔΕΘ την πρώτη συνάντηση των Ελλήνων που ήρθαν από την Ουκρανία στη Θεσσαλονίκη ως πρόσφυγες.

Η ίδια πέρασε τα σύνορα της Ελλάδας στις 25 Μαρτίου, μετά από περίπου έναν μήνα παραμονής στο υπόγειο μιας μονοκατοικίας μαζί με άλλους 30 ανθρώπους και τον απόλυτο φόβο από τους συνεχείς βομβαρδισμούς, όπως περιγράφει.

Στη συνάντηση της Μεγάλης Τρίτης έλαβε μέρος και η κοσμήτορας της Σχολής Νεοελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης Ιουλία Ζάρικοβα - Σαμπάν. «Η ανάσταση για μένα ήρθε νωρίτερα, όταν κατάφερα να φύγω σώα από την Ουκρανία, έχοντας το μωρό μου στην κοιλιά, το οποίο και γέννησα στη Θεσσαλονίκη», αναφέρει με συγκίνηση στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Από την πλευρά της, η Νάντια Τσαπνή, πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού της Μαριούπολης «Μεωτίδα», που ανήκει κι αυτή στους ανθρώπους εκείνους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην αναγέννηση του Ελληνισμού της Ουκρανίας, θυμάται με νοσταλγία το Πάσχα των προηγούμενων ετών και μας εξομολογείται πως και φέτος θα προσπαθήσει ν' αναβιώσει κάποια από τα έθιμα. «Φέτος, λόγω των τραγικών γεγονότων στη χώρα μας, θα κάνουμε Πάσχα στην αγαπημένη μας Ελλάδα. Θα αναβιώσουμε το "Ψαθυρή", το έθιμο που σχετίζεται με το παραδοσιακό πασχαλιάτικο ζυμαρικό των Ελλήνων της Αζοφικής σε σχήμα σταυρού. Ήταν ξεχασμένη τόσο η συνταγή όσο και το έθιμο, και την επαναφέραμε πριν από χρόνια στο πολιτιστικό μας κέντρο», εξηγεί.

«Μεγάλωσα στη Σοβιετική Ουκρανία, όταν η παράδοση και η πίστη στον Θεό ήταν απαγορευμένα και δεν είχαμε εκκλησία στο χωριό μας. Το Πάσχα γιορτάζαμε κρυφά στα σπίτια, προσπαθώντας να τηρήσουμε την ελληνική παράδοση, κατά κανόνα. Ψήναμε πασχαλινά τσουρέκια τη Μεγάλη Τετάρτη και τη Μεγάλη Πέμπτη βάφαμε τα αβγά. Η γιαγιάκα μας αυστηρά κρατούσε τη νηστεία και δεν μας άφηνε να αγγίξουμε τα τσουρέκια και τα αβγά μέχρι την Κυριακή της Ανάστασης. Αυτή τη μέρα, όλοι καθόμασταν στο τραπέζι και η γιαγιά διάβαζε την προσευχή και όταν τελείωνε, μπορούσαμε να αρχίσουμε το τσούγκρισμα των αβγών», αφηγείται η κ. Τσαπνή.

«Πρώτη φορά περνάμε Πάσχα στην Ελλάδα»

«Για πρώτη φορά θα γιορτάσω εγώ και οι γονείς μου το Πάσχα στην Ελλάδα, αλλά τη χαρά μας πνίγουν τα δάκρυά μας για την Ουκρανία», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η πρώην πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου του Χάρκοβο (2015-2021) Κατερίνα Σεβτσένκο, η οποία ήταν παρούσα στη συνάντηση της Μεγάλης Τρίτης.

Είναι η τέταρτη προσφυγιά μέσα σε 100 χρόνια, από το 1922 ώς σήμερα δηλαδή, που βιώνει η οικογένεια της Κατερίνας Σεβτσένκο. «Η οικογένεια του παππού μου Αθανάσιου Αθανασιάδη από τον Πόντο ήταν προσφυγές που έφυγαν προς το Βατούμι. Από εκεί ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, όπου έζησαν και πάλεψαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά μετά τον τραγικό εμφύλιο πόλεμο, έφυγαν ως πολιτικοί πρόσφυγες στην Τασκένδη της ΕΣΣΔ. Σήμερα, πάλι πρόσφυγες είμαστε...», λέει σε άπταιστα ελληνικά η κ. Σεβτσένκο, η οποία είναι δασκάλα της ελληνικής γλώσσας στο Χάρκοβο και χοροδιδάσκαλος ελληνικών χορών.

«Για μένα, τη φετινή Ανάσταση εύχομαι να καταφέρω να μείνω για πάντα στην Ελλάδα, ενώ η μητέρα μου θέλει να πάει στο ελληνικό χωριό του παππού (Καταχάς Πιερίας), να βρει το σπίτι των προγόνων μας», αναφέρει η Κατερίνα Σεβτσένκο, που δεν μπορεί να σβήσει από τη μνήμη της την 24η Φεβρουαρίου, όταν ξύπνησε στις 5:30 το πρωί για να ετοιμαστεί για δουλειά και είδε το μήνυμα από έναν φίλο: «άρχισε ο πόλεμος»...

«Πολλοί φίλοι και γνωστοί έφυγαν, άλλοι για τον Δνείπερο, άλλοι για τη δυτική Ουκρανία, άλλοι στο εξωτερικό, ενώ κάποιοι είναι αποφασισμένοι να παραμείνουν στο Χάρκοβο ό,τι κι αν γίνει. Ο μπαμπάς μου δεν άντεξε να βλέπει την καταστροφή κι έτσι πήραμε τον δρόμο της προσφυγιάς στην ιστορική και πνευματική μας πατρίδα», λέει, αφηγούμενη το ταξίδι της προς την Ελλάδα.

Το Πάσχα στην Οδησσό (πριν από τον πόλεμο)

«Και αυτό το Πάσχα θα ήθελα να γιορτάσω στο σπίτι μου, στην Οδησσό, αλλά θα το γιορτάσουμε στην Αθήνα, στην ιστορική μας πατρίδα, χώρα που φιλοξενεί τους πρόσφυγες από την Ουκρανία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ελιζαβέτα Πολυχρονίδη, πρόεδρος της Ελληνικής κοινότητας της Οδησσού, που βρίσκεται στην Ελλάδα εδώ και έναν μήνα.

«Με την αδερφή μου Αγλαή (τραγουδίστρια θεάτρου Όπερας της Οδησσού) πάντα προσπαθούσαμε να συνδυάσουμε τα έθιμα των Ελλήνων του Πόντου με τις παραδόσεις των Ουκρανών», σημειώνει και εξηγεί: «Εμείς, οι Πόντιοι, σπέρνουμε σιτάρι σε πιάτο, σκεπασμένο με ύφασμα ή βαμβάκι. Σύντομα, το πιάτο καλύπτεται από ένα όμορφο, παχύ σμαραγδένιο γρασίδι. Τα χρωματιστά αβγά είναι η κύρια διακόσμηση του πασχαλινού τραπεζιού. Οι Έλληνες βάφουν μόνο κόκκινα αβγά, με φλούδες κρεμμυδιού. Στους Ουκρανούς αρέσει να φτιάχνουν τα λεγόμενα krashenka, αβγά ζωγραφισμένα σε διαφορετικά χρώματα και σχέδια. Στο πασχαλινό τσουρέκι, σύμφωνα με την παράδοση από το Βυζάντιο, δεν είχαμε διαφορά μεταξύ Ελλήνων Πόντιων και Ουκρανών. Απλώς η ζύμη των Ελλήνων είναι πάντα πιο βαριά, αφού βάζουμε πολύ βούτυρο, ενώ οι Ουκρανοί προτιμούν μια πιο αέρινη εκδοχή, με πολλές σταφίδες. Το «καπέλο» στο τσουρέκι (σ.σ. το τσουρέκι των Ουκρανών μοιάζει με ιταλικό πανετόνε) είναι διακοσμημένο. Οι Ουκρανοί ζωγραφίζουν με έντονα χρώματα, πλάθουν φιγούρες. Εμείς, οι Έλληνες, απλώς αλείφουμε τα τσουρέκια με αβγό για να γυαλίσουν. Το βράδυ του Πάσχα, τα πασχαλινά κέικ και αβγά, τα πηγαίνουμε στην εκκλησία ή στο πλησιέστερο μοναστήρι για να ευλογηθούν».

Σοφία Προκοπίδου

*Τις φωτογραφίες παραχώρησαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι Κατερίνα Τσεβτσένκο και Νάντια Τσαπνή