Η μονιμότητα στο δημόσιο: Δικαίωμα, προνόμιο ή αναχρονισμός - Τι ισχύει στην Ευρώπη

Στην Ελλάδα, η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα (άρθρο 103), παρέχοντας ισχυρή προστασία έναντι απολύσεων, οι οποίες επιτρέπονται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Σύμφωνα με την έκθεση «Government at a Glance 2023»του ΟΟΣΑ, το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης ανέρχεται στο 16,1% του συνολικού εργατικού δυναμικού, ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ (18,6%).

Γαλλία: Ισχυρό καθεστώς μονιμότητας

Στη Γαλλία, η μονιμότητα είναι συνυφασμένη με τον ρόλο του κράτους. Οι fonctionnaires προστατεύονται από ειδικό καθεστώς, προσλαμβάνονται μέσω διαγωνισμών και θεωρούνται κρατικοί λειτουργοί, όχι απλώς εργαζόμενοι. Η απόλυση είναι σχεδόν αδιανόητη, γεγονός που πολλές φορές γεννά δημόσιο διάλογο για την ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας. Το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης στη χώρα ανέρχεται στο 21,1%.

Γερμανία: Διπλό καθεστώς υπαλλήλων

Στη Γερμανία, τα πράγματα είναι πιο διακριτά: οι «Beamte», κρατικοί λειτουργοί που συχνά στελεχώνουν καίριες θέσεις (όπως εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί και στρατιωτικοί), έχουν αυξημένη εργασιακή ασφάλεια αλλά υπόκεινται και σε αυστηρούς περιορισμούς – δεν μπορούν, για παράδειγμα, να απεργήσουν. Παράλληλα, υπάρχουν και δημόσιοι υπάλληλοι με συμβάσεις (Angestellte), οι οποίοι δεν απολαμβάνουν το ίδιο επίπεδο προστασίας. Το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, στο 11,1% .

Ιταλία: Μεταρρυθμίσεις και ευελιξία

Ακόμα και χώρες με παραδοσιακά ισχυρό δημόσιο, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε εκσυγχρονισμό των διοικητικών καθεστώτων, φέρνοντας τον δημόσιο υπάλληλο πιο κοντά στο δίκαιο του ιδιωτικού τομέα. Οι προσλήψεις εξακολουθούν να γίνονται μέσω διαγωνισμών, αλλά η μονιμότητα δεν αποτελεί πια αυτονόητο στάδιο για όλους. .Το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης στην Ιταλία ανέρχεται στο 13,5%. Στην Ισπανία, υπάρχει διάκριση μεταξύ των «funcionarios» (μόνιμοι υπάλληλοι) και του «personal laboral» (συμβασιούχοι). Το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης κυμαίνεται γύρω στο 15%, σύμφωνα με στοιχεία του 2019.

Σουηδία: Υψηλή δημόσια απασχόληση χωρίς μονιμότητα

Στον αντίποδα, οι σκανδιναβικές χώρες, όπως η Σουηδία και η Δανία, έχουν απομακρυνθεί από τη λογική της μονιμότητας. Εκεί, οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν παρόμοια εργασιακά δικαιώματα με τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, με συμβάσεις εργασίας που μπορούν να λυθούν υπό συνήθεις όρους. Το κράτος επενδύει στην αξιολόγηση και τη συνεχή κατάρτιση, προωθώντας την έννοια της «κινητικότητας» και όχι της «ακινησίας».

Ηνωμένο Βασίλειο: Ευελιξία και αξιολόγηση

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το σύστημα είναι σαφώς πιο ευέλικτο. Η λεγόμενη «civil service» λειτουργεί με βάση κώδικες δεοντολογίας, αξιολόγησης και αποδοτικότητας. Η εργασιακή ασφάλεια δεν εγγυάται μονιμότητα με την παραδοσιακή έννοια, αλλά βασίζεται σε γενικούς κανόνες εργασιακού δικαίου. Το ποσοστό δημόσιας απασχόλησης ανέρχεται στο 16,7% .

Συμπεράσματα: Προς ένα νέο μοντέλο Δημόσιας Διοίκησης;

Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί ένα εργαλείο που μπορεί να προσφέρει σταθερότητα και ανεξαρτησία στη δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές τάσεις δείχνουν μια στροφή προς μεγαλύτερη ευελιξία, αξιολόγηση και κινητικότητα. Η Ελλάδα, διατηρώντας τη συνταγματικά κατοχυρωμένη μονιμότητα, καλείται να ισορροπήσει μεταξύ της διατήρησης των θετικών στοιχείων της μονιμότητας και της ανάγκης για μια πιο αποτελεσματική και ευέλικτη δημόσια διοίκηση.