Καρκίνος του προστάτη: Νέα δεδομένα - Τι αλλάζει για τους ασθενείς με προχωρημένη ή μεταστατική νόσο

Ο καρκίνος του προστάτη είναι το συχνότερο νεόπλασμα που διαγιγνώσκεται στους άνδρες. Με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα, περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια άνδρες θα διαγνωσθούν ετησίως με τη νόσο σε όλο τον κόσμο.

Όπως τονίζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Ογκολογίας), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής), η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με καρκίνο  προστάτη θα διαγνωσθούν με τοπική νόσο και η πρόγνωσή τους είναι συνήθως αρκετά καλή.

Παραδοσιακά, η ριζική προστατεκτομή ή η εξωτερική ακτινοθεραπεία αποτελούν τους βασικούς θεραπευτικούς πυλώνες στην αντιμετώπιση του τοπικά εντοπισμένου καρκίνου προστάτη. Πρόσφατα δεδομένα όμως έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη και χαμηλό κίνδυνο υποτροπής έχουν μεγαλύτερη από 90% πιθανότητα επιβίωσης από τη νόσο στα 15 έτη ανεξάρτητα από τον αν θα κάνουν αμέσως μετά τη διάγνωση κάποια θεραπεία ή θα τεθούν σε ενεργό παρακολούθηση.

Θετικά νέα για τους ασθενείς με τοπικά προχωρημένη ή και μεταστατική νόσο

Για τους ασθενείς με τοπικά προχωρημένη νόσο ή και μεταστατική νόσο, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει εμφανές μέσα από κλινικές μελέτες ότι η πιο επιθετική αντιμετώπιση της νόσου και η χρήση νέων θεραπειών μπορούν να αυξήσουν την επιβίωση των ασθενών. Ο ανδρογονικός αποκλεισμός, δηλαδή η καταστολή των επιπέδων της τεστοστερόνης που τροφοδοτεί τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του προστάτη αποτελούσα για δεκαετίες τη βασική θεραπεία σε αυτό το στάδιο της νόσου. Πλέον γνωρίζουμε ότι η συνδυαστική αγωγή του ανδρογονικού αποκλεισμού με νεότερα ορμονικά φάρμακα όπως είναι η αμπιρατερόνη και η χρήση εξωτερικής ακτινοβολίας στον προστάτη ωφελούν σημαντικά τους άνδρες που θα διαγνωσθούν με επέκταση της νόσου στους λεμφαδένες. Αντίστοιχα σημαντική καθυστέρηση στην εξέλιξη της νόσου επιτυγχάνεται από τη χρήση του νεότερου αντιανδρογόνου ενζαλουταμίδη μαζί με τον ανδρογονικό αποκλεισμό σε όσους ασθενείς εμφανίσουν αύξηση του PSA (βιοχημική υποτροπή) μετά από την ριζική αντιμετώπιση της τοπικής νόσου.

Η εντατικοποίηση της θεραπείας έχει αποφέρει σημαντικό όφελος επιβίωσης και στη μεταστατική νόσο. Ο συνδυασμός ανδρογονικού αποκλεισμού και νεότερων ορμονικών φαρμάκων αποτελεί πλέον την καθιερωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση για τους άνδρες που θα διαγνωσθούν με μεταστατική νόσο. Μάλιστα, σε ένα ποσοστό αυτών με μεγαλύτερο φορτίο νόσου χρησιμοποιούνται τριπλοί συνδυασμοί με την προσθήκη χημειοθεραπείας επιφέροντας σημαντική καθυστέρηση στην εξέλιξη της νόσου στο επόμενο στάδιό της, αυτό της ευνουχοαντοχής όπου πλέον η ευαισθησία των καρκινικών κυττάρων στους ορμονικούς χειρισμούς είναι περιορισμένη. Οι κλινικές μελέτες αλλά και η καθημερινή κλινική πρακτική πλέον δείχνουν ότι οι συνδυασμοί αυτοί μπορούν να οδηγήσουν σε μακροχρόνια ύφεση της νόσου χωρίς να επηρεάζουν ιδιαίτερα την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ασθενείς με ευνουχοάντοχη νόσο

Τέλος, για τους ασθενείς που θα εμφανίσουν ευνουχοάντοχη νόσο, η κατανόηση της μοριακής βιολογίας της νόσου έχει οδηγήσει τις θεραπευτικές εξελίξεις και μια σειρά κλινικών μελετών που έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια αποδεικνύουν το ρόλο των στοχευουσών θεραπειών σε αυτό το στάδιο της νόσου. Στο πρόσφατο συνέδριο για τα νεοπλάσματα του ουροποιητικού συστήματος της αμερικανικής εταιρείας ογκολογίας (ASCO GU) παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα συνολικής επιβίωσης από τον συνδυασμό μιας στοχευμένης θεραπείας – του PARP αναστολέα ταλαζοπαρίμπη – με την ενζαλουταμίδη σε ασθενείς με ευνουχοάντοχη νόσο.

Ο συνδυασμός απέδειξε ότι αυξάνει την επιβίωση τόσο σε όσους έχουν μεταλλάξεις στα γονίδια που εμπλέκονται στο μηχανισμό επιδιόρθωσης του DNA του ομόλογου ανασυνδυασμού (περίπου 20% των ασθενών, οι οποίοι θεωρούνται και πιο ευαίσθητοι στη δράση των αναστολέων PARP) αλλά και στον υπόλοιπο πληθυσμό.

Αυτοί οι συνδυασμοί είναι πλέον εγκεκριμένοι και στη χώρα μας ως η αρχική αντιμετώπιση του ευνουχοάντοχου καρκίνου προστάτη. Για αυτό το στάδιο της νόσου μάλιστα, υπάρχει εντατική έρευνα για τη χρήση ραδιοφαρμάκων. Ήδη το ραδιοφάρμακο Lu-PSMA που προσδένεται στο PSMA, ένα μόριο που εκφράζουν στην επιφάνειά τους σχεδόν εκλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη αποτελεί ιδιαίτερα αποτελεσματική θεραπεία για τους ασθενείς με ευνουχοάντοχη νόσο και το ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν αυτή την αγωγή αυξάνει σημαντικά τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας.