Σκηνές χάους εκτυλίσσονται στο Καζακστάν και ιδιαίτερα στη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, το Αλμάτι εξαιτίας της αύξησης των τιμών στο υγραέριο. Στους δρόμους της πόλης χιλιάδες πολίτες συγκρούονται με την Αστυνομία αλλά και τον στρατό. Σύμφωνα με τα διεθνή ΜΜΕ, από τις ταραχές υπάρχουν ήδη οκτώ νεκροί και δεκάδες τραυματίες από τις συγκρούσεις. Σύμφωνα με το πρακτορείο Sputnik, που επικαλείται το υπουργείο Εσωτερικών του Καζακστάν, στις ταραχές σκοτώθηκαν οκτώ αστυνομικοί και εθνοφύλακες, ενώ 317 τραυματίστηκαν.
Την ίδια ώρα διαδηλωτές κατέλαβαν το αεροδρόμιο της πόλης Αλμάτι, σύμφωνα με πηγές τις οποίες επικαλείται το πρακτορείο Reuters και όλες οι πτήσεις από και προς την πόλη έχουν ανασταλεί προσωρινά. Η κυβέρνηση έχει ήδη παραιτηθεί ενώ η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέχρι τις 19 Ιανουαρίου.
Ο πρόεδρος ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τη Ρωσία
Τη βοήθεια της Ρωσίας και των συμμάχων της ζήτησε απόψε ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγεφ για να αντιμετωπίσει την «τρομοκρατική απειλή» στη χώρα του, όπως την χαρακτήρισε.
Ο Τοκάγεφ ανακοίνωσε ότι ζήτησε από την Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) να βοηθήσει το Καζακστάν. «Κάλεσα σήμερα τους αρχηγούς κρατών της CSTO να βοηθήσουν το Καζακστάν να νικήσει την τρομοκρατική απειλή» είπε, ισχυριζόμενος ότι «συμμορίες τρομοκρατών» που «εκπαιδεύτηκαν στο εξωτερικό» υποκινούν τις διαδηλώσεις. Αυτό ήταν το δεύτερο τηλεοπτικό διάγγελμα του προέδρου μέσα σε λίγες ώρες, καθώς η χώρα του βρίσκεται αντιμέτωπη με τις χειρότερες ταραχές που έχει βιώσει εδώ και μία δεκαετία, με αφορμή την αύξηση της τιμής του υγραερίου. Η CSTO ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2002 με συμβαλλόμενα μέρη τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Αρμενία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν. Στόχος της είναι η διασφάλιση της ειρήνης και της διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας καθώς και η συλλογική υπεράσπιση της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής κυριαρχίας των μελών της.
Τι σημαίνει κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Η κρατική τηλεόραση Khabar 24 μετέδωσε ότι στο πλαίσιο των μέτρων έκτακτης ανάγκης, «θα περιοριστεί η ελευθερία της μετακίνησης, συμπεριλαμβανομένων και των μεταφορών» και θα απαγορευτούν «οι συλλογικές εκδηλώσεις και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις» για γάμους, κηδείες και γεννήσεις.
Οι περιορισμοί «επιβάλλονται λόγω της επιδείνωσης της κατάστασης, για να διασφαλιστεί η δημόσια ασφάλεια, να αποκατασταθούν ο νόμος και η τάξη και να προστατευτούν τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών», πρόσθεσε. Στο πλαίσιο αυτό θα απαγορευτεί η κυκλοφορία από τις 23.00 μέχρι τις 7.00. Ο Τοκάγεφ απέπεμψε επίσης τον επικεφαλής της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας (διάδοχος της σοβιετικής KGB), τον Καρίμ Μασίμοφ. Στη θέση του αναλαμβάνει ο Γιερμέκ Σαγκιμπάγεφ, ο μέχρι σήμερα επικεφαλής της Υπηρεσίας Κρατικής Ασφάλειας.
Αυτοσυγκράτηση ζήτησαν οι ΗΠΑ
Λίγο νωρίτερα, οι ΗΠΑ, μέσω της εκπροσώπου του Λευκού Οίκου Τζεν Ψάκι, κάλεσαν τις αρχές του Καζακστάν να επιδείξουν «αυτοσυγκράτηση» και εξέφρασαν την ελπίδα οι διαδηλώσεις να διεξάγονται «με ειρηνικό τρόπο». Η Ψάκι επέκρινε επίσης τους «τρελούς ισχυρισμούς της Ρωσίας» για την υποτιθέμενη ευθύνη των ΗΠΑ για τις ταραχές αυτές. Ο ισχυρισμός αυτός «είναι απολύτως λανθασμένος» και εντάσσεται «στη στρατηγική παραπληροφόρησης» εκ μέρους της Μόσχας, υποστήριξε.
Ο ΟΗΕ παρακολουθεί «με ανησυχία» την κατάσταση, είπε εξάλλου ο εκπρόσωπος του γενικού γραμματέα του Οργανισμού, Στεφάν Νουζαρίτς. «Είναι πολύ σημαντικό όσοι εμπλέκονται στα τρέχοντα γεγονότα να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση, να αποφύγουν οποιαδήποτε βία και να προωθήσουν τον διάλογο», πρόσθεσε.
Διακόπηκαν οι πτήσεις
Η αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους Jazeera Airways του Κουβέιτ ήταν η πρώτη που ανακοίνωσε ότι διακόπτει τις πτήσεις από και προς το Αλμάτι, λόγω της κατάστασης που επικρατεί στην περιοχή. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο πετρελαϊκός όμιλος Chevron Corp ανακοίνωσε ότι «εργάζεται για να τερματίσει» τις κινητοποιήσεις στις οποίες προχώρησαν οι εργαζόμενοί του στην κοινοπραξία Tengizchevroil (TCO) με αφορμή τις κυβερνητικές πολιτικές. Η αμερικανική εταιρεία είναι ο μεγαλύτερος ξένος παραγωγός πετρελαίου στο Καζακστάν, αφού κατέχει το 50% των μετοχών της κοινοπραξίας Tengizchevroil. Ένας εκπρόσωπος διαβεβαίωσε ότι δεν έχει επηρεαστεί η παραγωγή πετρελαίου λόγω των κινητοποιήσεων διαμαρτυρίας. Ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ Ζομάρτ Τοκάγεφ νωρίτερα προειδοποίησε ότι θα απαντήσει «με τη μέγιστη σκληρότητα» στις διαδηλώσεις, κάνοντας λόγο για «μαζικές επιθέσεις» εναντίον των δυνάμεων της τάξης και για «νεκρούς και τραυματίες» μεταξύ των αστυνομικών.
Δεν λειτουργούν οι επικοινωνίες
Το Ίντερνετ και τα κινητά τηλέφωνα δε λειτουργούν σήμερα στη χώρα. Στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα του Καζακστάν, το πλήθος κατέλαβε κυβερνητικά κτίρια. Μετά τις συγκρούσεις με τους διαδηλωτές οι αστυνομικοί φαίνεται να αποχώρησαν από ορισμένους δρόμους της πόλης. Ένας κάτοικος, που μίλησε στο πρακτορείο Reuters αφού αναμίχθηκε με τους διαδηλωτές, είπε ότι οι περισσότεροι από αυτούς φαίνεται ότι προέρχονται από τα φτωχά προάστια ή από γειτονικά χωριά και κωμοπόλεις.
Χάος στους δρόμους
Στην κεντρική πλατεία κάποιοι μοίραζαν βότκα και συζητούσαν αν θα πρέπει να κατευθυνθούν προς την αγορά ή προς τα εύπορα προάστια για να λεηλατήσουν την περιοχή. «Επικρατεί αναρχία στον δρόμο. Η αστυνομία δεν φαίνεται πουθενά», είπε ο κάτοικος. Βίντεο που αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο δείχνουν διαδηλωτές να φωνάζουν συνθήματα κάτω από ένα γιγαντιαίο άγαλμα του πρώην προέδρου Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ, το οποίο έχουν δέσει με σχοινιά, προσπαθώντας να το κατεδαφίσουν. Η γυναίκα που ανάρτησε το βίντεο στο Twitter ανέφερε ότι το τράβηξε στην πόλη Ταλντικόργκαν, στο ανατολικό Καζακστάν. Νωρίτερα, μέσω του Instagram, ένας Καζάκος μπλόγκερ έδειχνε σε ζωντανή μετάδοση την πυρκαγιά στο γραφείο του δημάρχου του Αλμάτι, ενώ στο βάθος ακούγονταν πυροβολισμοί. Σε άλλα βίντεο φαίνεται να καίγονται τα γραφεία της εισαγγελίας.
Παραιτήθηκε η κυβέρνηση της χώρας
Το κίνημα διαμαρτυρίας ξεκίνησε την Κυριακή από μια επαρχιακή πόλη με αφορμή την αύξηση της τιμής του υγραερίου και επεκτάθηκε στο Αλμάτι τη νύχτα της Τρίτης προς την Τετάρτη. Δημοσιογράφοι του Γαλλικού Πρακτορείου είπαν ότι είδαν αστυνομικούς να ρίχνουν δακρυγόνα και βομβίδες κρότου-λάμψης για να διαλύσουν ένα πλήθος 5.000 ανθρώπων. «Κυβέρνηση παραιτήσου» και «Έξω ο γέρος» (σ.σ. ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ), φώναζαν οι συγκεντρωμένοι. Σήμερα το απόγευμα, χιλιάδες άνθρωποι κατέλαβαν το δημαρχείο της πόλης. Άνδρες που φορούσαν αστυνομικές στολές θεάθηκαν να κατεβάζουν τις ασπίδες και τα κράνη τους και να αγκαλιάζουν τους διαδηλωτές. «Πέρασαν με το μέρος μας», φώναξε μια γυναίκα.
Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τα πνεύματα ο πρόεδρος Τοκάγεφ αποδέχτηκε την παραίτηση της κυβέρνησης και κήρυξε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτεύουσας Νουρ-Σουλτάν (πρώην Αστάνα). Απαγορεύτηκε επίσης η κυκλοφορία από τις 23.00 μέχρι τις 7 το πρωί. Ο Τοκάγεφ ανέλαβε επίσης επικεφαλής του ισχυρού Συμβουλίου Ασφαλείας στη θέση του Ναζαρμπάγεφ ο οποίος, στα 81 του, μολονότι παραιτήθηκε από την προεδρία το 2019, συνεχίζει να ασκεί σημαντική επιρροή στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Νωρίτερα ο Τοκάγεφ είχε απομακρύνει τον ανιψιό του Ναζαρμπάγεφ από τη θέση του ως δεύτερου στην ιεραρχία της Επιτροπής Κρατικής Ασφαλείας, διαδόχου της σοβιετικής KGB. Η Ρωσία, για την οποία το Καζακστάν είναι ένας πολύ σημαντικός οικονομικός εταίρος, έκανε έκκληση να επιλυθεί η κρίση μέσω του διαλόγου και όχι «με ταραχές στον δρόμο».
Το χρονικό της κρίσης του υγραερίου
Το κίνημα διαμαρτυρίας ξεκίνησε την Κυριακή, μετά την αύξηση της τιμής του υγραερίου, στην πόλη Ζαναοζέν, στο δυτικό Καζακστάν. Κατόπιν επεκτάθηκε στο Ακτάου, στις όχθες της Κασπίας και στο Αλμάτι. κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να κατευνάσει τα πνεύματα, χωρίς επιτυχία, ανακοινώνοντας τη μείωση της τιμής του υγραερίου στα 50 τένγκε (0,1 ευρώ) το λίτρο, αντί για 120. Η αύξηση της τιμής θεωρείται άδικη από τους πολίτες, δεδομένου ότι το Καζακστάν διαθέτει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου.
Σήμερα η κρατική τηλεόραση μετέδωσε ότι συνελήφθη ο διευθυντής μιας μονάδας υγραερίου και ένας άλλος αξιωματούχος στην περιφέρει Μανγκιστάου, όπου βρίσκεται η Ζαναοζέν. Κατηγορούνται ότι «αύξησαν την τιμή του αερίου χωρίς λόγο» γεγονός που «υποκίνησε μαζικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα». Το Καζακστάν, η μεγαλύτερη οικονομία της κεντρικής Ασίας, που στο παρελθόν έβλεπε διψήφια ποσοστά ανάπτυξης, είδε το τένγκε να υποτιμάται και τον πληθωρισμό να εκτινάσσεται, λόγω της μείωσης της τιμής του πετρελαίου και της οικονομικής κρίσης στη Ρωσία. Η περιοχή Μανγκιστάου εξαρτάται από το υγραέριο, το οποίο είναι βασικό καύσιμο για τα αυτοκίνητα και κάθε αύξηση της τιμής του συμπαρασύρει και τις τιμές των τροφίμων που ήδη έχουν αυξηθεί από την αρχή της πανδημίας της Covid-19.
