Μάριος Κάτσης: Ταμείο ανάκαμψης και ψηφιακή μετάβαση
Η κρίση της πανδημίας, πέραν του ότι επέφερε σημαντικά πλήγματα στις χώρες της Ε.Ε., ανέδειξε έντονα τα εγγενή προβλήματα της Ένωσης σε ζητήματα συστημάτων υγείας, υποδομών, περιφερειακών ανισοτήτων, αλλά και έγκαιρης λήψης συλλογικών αποφάσεων. Η Ε.Ε. αναγκάστηκε για άλλη μια φορά να τρέξει πίσω από τις εξελίξεις, όπως συνέβη και με την κρίση του 2008.
Αντί να έχει ήδη πάρει μέτρα που θα παρείχαν σταθερότητα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, μέσα από πολιτικές ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ χωρών και πολιτών, ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους. Δυστυχώς, όμως, αυτά βρίσκονται στον αντίποδα των πολιτικών επιλογών της ηγεσίας της Ε.Ε. που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στις νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες της ευρωπαϊκής Δεξιάς και των συνοδοιπόρων της εντός της σοσιαλδημοκρατίας. Προσπαθώντας να απαντήσουν στις διαλυτικές επιπτώσεις της πανδημίας και της διαχείρισής της από τις κυβερνήσεις, τα ευρωπαϊκά όργανα θέσπισαν το επονομαζόμενο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με στόχο την επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η Ελλάδα, για μια ακόμα φορά δεν κατάφερε να λείπει από τις πρώτες θέσεις της Ευρώπης στην ύφεση. Από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, στη χώρα μας αντιστοιχούν 17,8 δις. ευρώ επιδοτήσεις και 12,7 δις ευρώ δάνεια έως το 2026. Όμως, αντίθετα με ό,τι ισχυρίζεται η Κυβέρνηση της ΝΔ, η μακροοικονομική συνεισφορά του Ταμείου θα είναι μικρή, ώστε να βασίζουμε την βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας σε αυτό. Μιας οικονομίας που ήδη καταγράφει επίσημα ύφεση 8,2%, αύξηση χρέους κοντά στο 210% του ΑΕΠ και αναμένει τεράστια αύξηση της ανεργίας μόλις επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Ιδιαίτερα, αν λάβουμε υπόψη τις εμμονές της κυβέρνησης στις ξεπερασμένες από την ιστορία νεοφιλελεύθερες συνταγές, οι οποίες διέπουν τις επιλογές της για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης έτσι όπως έχουν παρουσιαστεί και τις οποίες βαφτίζει ως «μεταρρυθμίσεις».
Η κυβέρνηση της ΝΔ, παρουσίασε ένα γενικόλογο κείμενο με τον ευφάνταστο τίτλο «Ελλάδα 2.0», συνοδευόμενο από ατάκτως ειρημένες δράσεις, χωρίς στρατηγική και σχεδιασμό για την ενίσχυση της παραγωγικής δυνατότητας της χώρας μας. Βασική της μέριμνα ήταν να περάσουν οι αντιλαϊκές συνταγές αποδιάρθρωσης της έκθεσης Πισσαρίδη. Αποφεύγοντας την ουσιαστική διαβούλευση με την κοινωνία, τους φορείς και τα κόμματα. Οι φορείς θα κληθούν θεσμικά «για τα μάτια του κόσμου» να διατυπώσουν τις απόψεις τους, κατόπιν εορτής, αφότου οι κυβερνητικές αποφάσεις θα έχουν εγκριθεί από την Κομισιόν και θα έρθουν προς τυπική κύρωση στη Βουλή. Τα κόμματα κλήθηκαν σε μια fast-track συνεδρίαση ενημέρωσης στη Βουλή, χωρίς καν συνεδρίαση της Ολομέλειας.
Στην ουσία των αποφάσεων της κυβέρνησης για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, βλέπουμε ότι στόχος είναι η δημιουργία μόλις 180.000 θέσεων εργασίας σε ορίζοντα εξαετίας, τη στιγμή που οι άνεργοι είναι ήδη 1.150.000. Βλέπουμε, ακόμα, θεμελιώδεις αδυναμίες που υπονομεύουν την εφαρμογή οποιουδήποτε σχεδιασμού. Το κείμενο που παρουσιάστηκε χαρακτηρίζουν η απουσία εξειδίκευσης των οριζόντιων δράσεων σε συγκεκριμένους στόχους πολιτικής, η αδυναμία σύνδεσης των «μεταρρυθμίσεων» με οικονομικά αποτελέσματα, η περιθωριοποίηση των δημόσιων πολιτικών, η απουσία περιφερειακής κατανομής των πόρων με καμία εγγύηση για την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, που είναι εξαιρετικά έντονες, ειδικά στην χώρα μας, γεγονός που με αμηχανία επισήμαναν στη Βουλή οι ίδιοι οι βουλευτές επαρχίας της ΝΔ.
Επιπλέον, τόσο οι επιδοτήσεις, όσο και τα δάνεια του Ταμείου, προορίζονται για λίγους μεγάλους ομίλους, χωρίς συμμετοχή των εγχώριων πολύ μικρών, μικρομεσαίων και νεοφυών επιχειρήσεων. Σχεδόν ολόκληρο το ποσό των δανείων θα διοχευτευθεί μέσω των συστημικών τραπεζών. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αφέθηκαν στο έλεος της πανδημίας χωρίς ουσιαστική βοήθεια και, τώρα που έχουν συσσωρεύσει ακόμα περισσότερα χρέη, έρχεται η χαριστική βολή που προ-οικονομεί το σχέδιο Πισσαρίδη, δηλαδή το κλείσιμο, καθότι δε θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στη ρευστότητα μέσω των συστημικών τραπεζών.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση δεσμεύει πολιτικά τη χώρα στις νεοφιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» της, όπως η απορρύθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων με μειώσεις μισθών και ελαστικοποίηση, καθώς έχει συμφωνήσει ότι η εφαρμογή τους θα αποτελεί προϋπόθεση για την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου, έως και το 2026, διάστημα που ξεπερνά τον χρόνο θητείας της.
Ένας από τους 4 πυλώνες του Ταμείου Ανάκαμψης, εκπορευόμενος από το ευρωπαϊκό πλαίσιο, είναι η ψηφιακή μετάβαση, που περιλαμβάνει δράσεις ψηφιακού μετασχηματισμού του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, συνδεσιμότητας και ψηφιακών δεξιοτήτων. Ωστόσο, ενώ όλο το προηγούμενο διάστημα ακούγαμε από την κυβέρνηση για 5,5 δις ευρώ στον ψηφιακό πυλώνα, τελικά αυτά έγιναν 2,1 δις. Στον κομβικό αυτό τομέα για να μπορέσει η χώρα μας να ακολουθεί τις εξελίξεις και να αναπτυχθεί στη σύγχρονη εποχή, η κυβέρνηση που, καπηλευόμενη το έργο του ΣΥΡΙΖΑ, διαλαλεί παντού ότι δήθεν φέρνει την ψηφιακή επανάσταση στη χώρα, έρχεται να μειώσει κάτω από το μισό τους πολύτιμους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι εξειδικευμένες δράσεις ύψους 1,2 δις ευρώ για ψηφιακές δεξιότητες, που αφορά τη δυνατότητα όλων των πολιτών να μπορούν να έχουν ισότιμη πρόσβαση στη νέα ψηφιακή εποχή, έφυγαν από τον πυλώνα της ψηφιακής μετάβασης και έχουν περάσει αποκλειστικά στο Υπουργείο Εργασίας των ανεκδιήγητων προγραμμάτων κατάρτισης επιστημόνων τύπου «σκόιλ ελικικού», όπου πήγε να γίνει αρπαχτή 80 εκατ. ευρώ από ιδιωτικά κέντρα κατάρτισης αμφιβόλου ποιότητας. Στον αντίποδα, η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. είναι να δημιουργηθούν δημόσιες σταθερές δομές εκπαίδευσης αποκλειστικά για ψηφιακές δεξιότητες, με ενεργό εμπλοκή του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Με στοχευμένες δράσεις στις ανάγκες που υπάρχουν, όπως π.χ. για ηλικιωμένους, νοικοκυρές, ανέργους, ΑμεΑ, ανθρώπους που σήμερα δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν email, web banking, τις υπηρεσίες του gov.gr, ούτε να περιηγηθούν ασφαλώς στο διαδίκτυο.
Στους επιμέρους άξονες δράσεων που παρουσιάστηκαν διακρίνεται η απουσία προτεραιοποίησης των έργων και των στόχων. Παράδειγμα, η απόλυτη προτεραιότητα που θα έπρεπε να δοθεί στην ψηφιοποίηση των μητρώων και διαδικασιών του e-ΕΦΚΑ και η ψηφιακή απονομή των συντάξεων, για να λυθεί άμεσα ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί χιλιάδες συνταξιούχους, έπειτα από τις απίστευτες παλινωδίες της κυβέρνησης που 4πλασίασε τις εκκρεμείς συντάξεις. Η τεράστια λίστα με τα έργα που προτείνονται, σε συνδυασμό με τον μειωμένο προϋπολογισμό, προκαλούν αμφιβολίες για την υλοποίησή τους, καθώς η κυβέρνηση μέχρι σήμερα παίρνει κάτω από τη βάση. Μεγάλα, κομβικά έργα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του Δημοσίου Τομέα, τα οποία παρέλαβε συμβασιοποιημένα από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως το ΣΥΖΕΥΞΙΣ ΙΙ και το Κεντρικό Σύστημα Ηλεκτρονικής Διακίνησης Εγγράφων, βλέπουμε να «σέρνονται» ενώ θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί. Το ίδιο συμβαίνει με το συμβασιοποιημένο επί ΣΥΡΙΖΑ έργο Ultra Fast BroadBand 800 εκατ. ευρώ για υπερυψηλες ευρυζωνικές συνδέσεις ακόμα και σε μη εμπορικές περιοχές, που τώρα επανεντάσσεται στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Στον επίσης κομβικό άξονα του Ψηφιακού Μετασχηματισμού των Επιχειρήσεων ύψους 300 εκατ. ευρώ, βλέπουμε επίσης την απουσία σχεδίου, χρονοδιαγραμμάτων ιεράρχησης των έργων, προσδιορισμού των φορέων που θα εμπλακούν. Απουσιάζει η ενεργός εμπλοκή των επιμελητηρίων, γεγονός που υπονομεύει την επιτυχία του εγχειρήματος. Θα έπρεπε, μάλιστα, να είναι τρέξει εμπροσθοβαρώς η δράση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του λιανεμπορίου, για κατά τόπους πλατφόρμες eshop μέσω των επιμελητηρίων, καθώς έχει αποδειχτεί ότι η επιδότηση για να φτιάξει η κάθε επιχείρηση το δικό της e-shop δεν αποδίδει. Πρόκειται για μια ανάγκη που αναδείχθηκε με μεγάλη ένταση στην πανδημία και θα απασχολήσει τον εμπορικό κόσμο και στο εξής. Σημειώνεται, εξ άλλου, ότι στην πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης βλέπουμε σημαντικά δημόσια έργα που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να υλοποιεί με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και τα οποία μόλις εξελέγη η ΝΔ τα σταμάτησε. Όπως οι «έξυπνες πόλεις» και η «ευφυής γεωργία», τα οποία ευτυχώς επανεντάσσονται, έχοντας όμως χαθεί ήδη 2 χρόνια, καθώς θα είχαν ολοκληρωθεί.
Τέλος, βλέπουμε να λείπει η καθολική χρηματοδότηση της κατασκευής ευρυζωνικών συνδέσεων υπερυψηλών ταχυτήτων οπτικών ινών μέχρι τις οικοδομές (FTTH–Fiber Τo Τhe Ηome), καθώς είναι απόλυτη αναγκαιότητα να έχουμε δίκτυα νέας γενιάς σταθερών τηλεπικοινωνιών, διότι μόνο με το 5G δεν θα έχουμε ανθεκτικότητα στο δίκτυο, το οποίο είδαμε μέσα στην πανδημία αλλά και στις φυσικές καταστροφές να καταρρέει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία θεωρεί πως η επιτυχία ενός σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εξαρτάται από το κατά πόσο αποδίδει το μέγιστο παραγωγικό, αναπτυξιακό και κοινωνικό αποτύπωμα, καθώς οι μοναδικές βιώσιμες πολιτικές είναι αυτές της ενίσχυσης της συνοχής και άρσης των ανισοτήτων, όπως απέδειξε η περίοδος της πανδημίας. Σε αυτό το πλαίσιο, και η ψηφιακή μετάβαση της χώρας θα πρέπει να είναι συμπεριληπτική, αίροντας κάθε είδους ψηφιακών αποκλεισμών και ανισοτήτων, αλλά και να αποτελέσει βραχίονα για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μας. Κρίσιμοι παράγοντες για την επίτευξη των στόχων αυτών είναι να ενισχυθούν οι εσωτερικές παραγωγικές δυνάμεις και όχι η κατανάλωση έτοιμων ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών, η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης του Δημοσίου με απλούστευση των διαδικασιών και όχι απλώς να ψηφιοποιούμε τη γραφειοκρατία, η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου στήριξης μικρομεσαίων και πολύ μικρών επιχειρήσεων για ψηφιακό μετασχηματισμό, η ανάσχεση του brain drain με φορολογικά, ασφαλιστικά και εργασιακά κίνητρα στον κλάδο πληροφορικής, ενώ στη νέα ψηφιακή εποχή, καθοριστικό ζητούμενο είναι η προστασία των συνταγματικά κατοχυρωμένων προσωπικών δεδομένων των πολιτών και η ασφάλεια των δημοσίων δεδομένων ενάντια σε φαινόμενα Data Mining, ηλεκτρονικής απάτης και κυβερνοεπιθέσεων.
