Μπορεί η Μεσόγειος να γίνει το κέντρο παραγωγής ενέργειας της Ευρώπης;

Η Μεσόγειος ήταν ανέκαθεν μία σημαντική πηγή ενέργειας. Από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έως το 19ο αιώνα. Σήμερα είναι, βέβαια, κυρίως πηγή φυσικού αερίου. Τουλάχιστον έξι αγωγοί συνδέουν την Ευρώπη με την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισάγει το ένα τρίτο του φυσικού αερίου που χρησιμοποιεί από τη συγκεκριμένη περιοχή.

Ενώ, όπως υπογραμμίζει σε εκτενές του ρεπορτάζ ο Economist, την εποχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που έρχεται, οι ακτές της Μεσογείου διαθέτουν τις ιδανικές καιρικές συνθήκες για τη «συγκομιδή» ενέργειας.

Το δυναμικό της ηλιακής ενέργειας είναι τεράστιο. Η Ισπανία μπορεί να έχει ημερήσια παραγωγή 4,6 kilowatt την ημέρα ανά τετραγωνικό μέτρο, ενώ το αντίστοιχο νούμερο στο Μαρόκο φτάνει τα 5,6 kwh, ποσό διπλάσιο από της Γερμανίας.

Το γεγονός ότι χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία είναι αραιοκατοικημένες αυξάνει και το χώρο, στον οποίο μπορούν να γίνουν φωτοβολταϊκά πάρκα, ενώ το ίδιο ισχύει για τις ερήμους στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Σε πολλές περιοχές του Μαρόκου και της Μαυριτανίας βρίσκει κανείς σε αφθονία και ήλιο, αλλά και άνεμο, με αποτέλεσμα να μπορεί να υπάρξει διαρκής παραγωγή ενέργειας. Μάλιστα, όπως λένε ειδικοί στον Economist, υπάρχουν μόνο δέκα τέτοιες τοποθεσίες σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πολλές επιχειρήσεις, κυρίως γερμανικές, είχαν την ιδέα να γεμίσουν τη Σαχάρα με φωτοβολταϊκά, σχέδιο που εγκαταλείφθηκε προς το τέλος της δεκαετίας, εξ αιτίας του υψηλού κόστους. Ωστόσο, η κατασκευή νέων και πιο αποτελεσματικών φωτοβολταϊκών έχει επαναφέρει την ιδέα το τελευταίο διάστημα, με τις εκτιμήσεις να μιλούν και για χαμηλό, πλέον, κόστος μεταφοράς με τη βοήθεια καλωδίων από το νότο στο βορρά.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι σε μερικά χρόνια, η μεταφορά πράσινου υδρογόνου από τη βόρεια Αφρική θα κοστίζει περί το 1,5 δολάριο το κιλά, πιθανώς καθιστώντας το φθηνότερο από το «μπλε» υδρογόνο, το οποίο παράγεται από φυσικό αέριο, αλλά απαιτεί τη χρήση άνθρακα για τη συλλογή και αποθήκευσή του.

Πέραν του ότι η θέση της Μεσογείου ως ενεργειακής πηγής της Ευρώπης δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί δεδομένη εξ αιτίας του ανταγωνισμού από άλλες αγορές, το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι η σύνδεση ανάμεσα στις δύο πλευρές της αγοράς – το βορρά και το νότο της Ευρώπης.

Το μεγαλύτερο μέρος του υδρογόνου θα πρέπει να μεταφέρεται με πλοία, πιθανώς με τη μορφή αμμωνίας (υγρό υδρογόνο που διατηρείται στους μείον 253 βαθμούς Κελσίου) που δεν είναι εύκολη στη μεταφορά. Περιορισμένη, επίσης, είναι και η δυνατότητα της ναυτιλίας να μεταφέρει τόσο σημαντικές ποσότητες.

Οι ειδικοί δε δείχνουν να συμφωνούν για το αν το υπάρχον δίκτυο για το φυσικό αέριο μπορεί να μετατραπεί ώστε να μεταφέρει υδρογόνο, πράγμα που σημαίνει ότι η κατασκευή νέων αγωγών είναι μία πολύ ακριβή και χρονοβόρα υπόθεση.

Επίσης, ακόμα και αν τελικά κατασκευαστούν, οι αγωγοί είναι επιρρεπής… στην πολιτική αστάθεια. Κατά καιρούς, η διακοπή διπλωματικών σχέσεων μεταξύ χωρών έχει οδηγήσει σε κλείσιμο ή υπολειτουργία αγωγών κρίσιμων για την παροχή ενέργειας. Και, φυσικά, δε μιλάμε μόνο για την κρίση ανάμεσα στην Αλγερία και το Μαρόκο ή τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία, αλλά και για διπλωματικές διενέξεις ανάμεσα σε ευρωπαϊκές χώρες.

Για παράδειγμα, η συμφωνία για τον υποθαλάσσιο αγωγό που συνδέει τη Βαρκελώνη με τη Μασσαλία μεταφέροντας υδρογόνο από την Ισπανία στη Γαλλία μπορεί να μπλεχτεί στη διαμάχη των δύο χωρών για το αν η πυρηνική ενέργεια θεωρείται «πράσινη» ή όχι.

Βέβαια, η μοναδική επιλογή της Ευρώπης είναι να λύσει αυτά τα προβλήματα, αν θέλει να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμα και εδώ υπάρχουν διαφωνίες: κάποιες χώρες θέλουν να κινηθούν ταχύτερα, άλλες όχι, κυρίως εξ αιτίας του υψηλού κόστους της μετάβασης.

Όμως, όσα προβλήματα και να υπάρχουν, γεγονός παραμένει ότι η ευκαιρία για τις ηλιόλουστες χώρες της Μεσογείου – με αέρα – είναι μοναδική.