Πιλ Πουλ καπέλα: «Αντιγκράφιτι» στο ιστορικό κτήριο

Απαλλαγμένο από γκράφιτι και μουτζούρες στους τοίχους του παραδόθηκε στον Δήμο Αθηναίων το Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα». Πρόκειται για το ιστορικό κτήριο «Πιλ-Πουλ» που βρίσκεται στα όρια της περιοχής από το 1886. Εκεί στεγάστηκε το παλαιότερο πιλοποιείο της πόλης με την επωνυμία «Ελληνικόν Πιλοποιείον».

«Η επιμονή μας στις επιχειρήσεις του καθαρισμού των μεγάλων επιφανειών της πόλης, έχει ως στόχο να φύγει από το οπτικό μας πεδίο ό,τι κρύβει το φως της Αθήνας. Γιατί πίσω από τις μουτζούρες κρύβεται μία πόλη καθαρή, ευπρεπής και λαμπερή» αναφέρει σε δήλωσή του ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης. Όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση του Δήμου, το ιστορικό πέτρινο, υψηλής αισθητικής κτίριο με το χαρακτηριστικό ψηφιδωτό στην μετόπη του, που «κοιτάει» προς το Γκάζι είχε βανδαλιστεί τα προηγούμενα χρόνια από αντιαισθητικά γκράφιτι σχεδόν στο 100% της πέτρινης επιφάνειας του που βρίσκεται από την πλευρά της οδού Επταχάλκου.

Η ιστορία του Πιλ Πουλ

Η ιστορία του εργοστασίου είναι πολύ ενδιαφέρουσα και πάει αρκετά χρόνια πίσω όταν το 1883 ήλθε από την Καλαμάτα στην Αθήνα ο έμπορος υφασμάτων Ηλίας Πουλόπουλος (1850-1930) και το 1886 ίδρυσε το «Ελληνικόν Πιλοποιείον». Το εργοστάσιο επανδρώθηκε με εξειδικευμένους τεχνίτες από το εξωτερικό, οι οποίοι εκπαίδευσαν τα 250 περίπου άτομα του προσωπικού, και η φήμη των ψάθινων αρχικά καπέλων έγινε γρήγορα γνωστή και εκτός ελληνικών συνόρων, με εξαγωγές στην Αίγυπτο, Κύπρο και πολλές βαλκανικές χώρες.

Ο δαιμόνιος επιχειρηματίας αποφάσισε αργότερα να κατασκευάζει στην Ελλάδα και χειμωνιάτικα καπέλα και όχι μόνο να εισάγει τα πιλήματα τα οποία μεταποιούσε. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε, «ντρεπόταν, σαν εργοστασιάρχης, να ράβει και να δένει μόνο την κορδέλα στα εισαγόμενα πιλίματα».

Παρ' όλα τα προβλήματα που αντιμετώπισε, μέσα σε ένα ανταγωνιστικό αλλά και δυσμενές πολιτικο-οικονομικό περιβάλλον και χωρίς κρατική υποστήριξη, τα κατάφερε και από το 1900 περίπου άρχισαν να φτιάχνονται εξ ολοκλήρου στο εργοστάσιο χειμωνιάτικα καπέλα από δέρματα λαγών, κουνελιών και από μαλλί προβάτων. Η επιχείρηση διακρίθηκε διεθνώς και βραβεύτηκε για την ποιότητα και τα όμορφα σχέδια των προϊόντων της.

Αν και οι Βαλκανικοί πόλεμοι οδήγησαν πολλές βιομηχανίες στο κλείσιμο, το εργοστάσιο Πουλόπουλου συνέχισε τη λειτουργία του αλλά η επιτυχημένη ανοδική του πορεία είχε κάπως ανακοπεί.

Μία φορά ο Πουλόπουλος σύρθηκε στα δικαστήρια και καταδικάστηκε «επί αισχροκερδεία», επειδή ένα ψάθινο καπέλο πουλήθηκε 9 δραχμές. Το 1927 η επιχείρηση, η οποία απασχολούσε τότε γύρω στα 450 άτομα, έγινε ανώνυμη εταιρεία και μετά τον θάνατο του Ηλία Πουλόπουλου, το 1930, τη διοίκηση ανέλαβε ο γιος του, Απόστολος. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το εργοστάσιο επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και σταμάτησε η παραγωγή. Στους τοίχους του κτιρίου είναι ορατά τα σημάδια από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944. Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όμως το εργοστάσιο μπήκε σταδιακά σε φάση παρακμής, λόγω των επιπτώσεων του πολέμου αλλά και της αλλαγής των ενδυματολογικών συνηθειών των Αθηναίων.

Το πέτρινο κτίριο του εργοστασίου με την αυστηρή δομή, το ακανόνιστο σχήμα και τη χρήση σιδήρου στα παράθυρα αποτελεί ένα χαρακτηριστικό και αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της εποχής του και αρχικά καταλάμβανε όλο το οικοδομικό τετράγωνο των οδών Θεσσαλονίκης, Ηρακλειδών, Φλυέων και Αμφικτύονος. Χαρακτηριστική δε είναι η κεραμική επιγραφή στη γωνία των οδών Θεσσαλονίκης και Ηρακλειδών με τους λαγούς και την ακρίδα, σε μπλε φόντο.

Το 1985 το εναπομείναν και εγκαταλειμμένο κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο και το 1988 αγοράστηκε από τον Δήμο Αθηναίων, ανακαινίστηκε και στους χώρους του φιλοξενείται το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα» καθώς και το Μουσείο του Θεάτρου Σκιών του Χαρίδημου. Το εμβληματικό κτίριο είναι σήμερα σημείο πολιτιστικής αναφοράς και φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις, συναυλίες και εκδηλώσεις.

Στο Ισόγειο του κτιρίου βρίσκεται το Μουσείο - Θέατρο Σκιών, Χαρίδημος. Η προσφορά της οικογένειας Χαρίδημου στο λαϊκό θέατρο είναι ανεκτίμητη και οι παραστάσεις του καραγκιόζη στο θέατρο «Ερμής», που ίδρυσε ο Χρήστος Χαρίδημος το 1923 (ή 1925) στο Πασαλιμάνι, έχουν αφήσει ιστορία.

Ο πρώτος όροφος είναι αφιερωμένος στη χαρισματική ηθοποιό και πολιτικό με την έντονη προσωπικότητα Μελίνα Μερκούρη και εκεί υπάρχει μία μόνιμη έκθεση με τίτλο «Οδοιπορικό στην Αθήνα», όπου ο θεατής μεταφέρεται νοερά σε μία αθηναϊκή γειτονιά, των αρχών του 20ου αιώνα. Τα οκτώ μαγαζιά −παντοπωλείο, φαρμακείο, κουρείο, τυπογραφείο, καφενείο, καπνοπωλείο, κατάστημα νεωτερισμών− αλλά και τα χαμηλά σπιτάκια σε φυσικό μέγεθος και πιστά αντίγραφα της εποχής, δίνουν μία ιδέα για την αισθητική που κυριαρχούσε για το πώς ήταν η Αθήνα από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα χρόνια του μεσοπολέμου. Τα περισσότερα αντικείμενα μέσα στις βιτρίνες, τα ρούχα, τα καπέλα, τα φάρμακα, τα βάζα, οι μηχανές του τυπογραφείου και του φωτογραφείου, είναι αυθεντικά.