Palantir: Στη δημοσιότητα η σύμβαση - Τι λέει το υπουργείο

Η συνεργασία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της Palantir ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο, μετά την έκρηξη του πρώτου κύματος της πανδημίας, όπως αναφέρονταν σε δελτίο Τύπου της εταιρίας ενώ δεν υπήρχε κανένα επίσημο έγγραφο αναρτημένο είτε στη «Διαύγεια» είτε στο σύστημα «Προμηθέας».

Οκτώ μήνες αργότερα, στις 3 Δεκεμβρίου 2020, «ο Αλεξ Κάρπ, συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Palantir Technologies, μίλησε μέσω τηλεδιάσκεψης με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για την διαρκώς διευρυνόμενη συνεργασία του Palantir με την κυβέρνηση της Ελλάδας προκειμένου να υποστηρίξουν τις προσπάθειές τους για απάντηση στο COVID-19» αναφέρεται στο δελτίο Τύπου της Palantir.

Προστίθεται μάλιστα ότι «από την έναρξη της πανδημίας, η Palantir συνεργάστηκε με την ελληνική κυβέρνηση για να βοηθήσει στη λήψη αποφάσεων βάσει δεδομένων στο πλαίσιο της αντίδρασης της πανδημίας COVID-19.

«Έχουμε διαδραματίσει άμεσα βασικό ρόλο στην προσπάθεια αντίδρασης COVID-19, η οποία από την εμπειρία μας ήταν μία από τις καλύτερες στον κόσμο και ανυπομονούμε να διευρύνουμε αυτήν τη συνεργασία για τα επόμενα χρόνια» τόνιζε ο διευθύνων σύμβουλος της Palantir.

Πυρά Τσίπρα

Με μια αιχμηρή ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχολίασε ο Αλέξης Τσίπρας τις αποκαλύψεις για τη συμφωνία της κυβέρνησης με την εταιρεία Palantir, με αφορμή τη διαχείριση της πανδημίας.

Ειδικότερα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, ανέβασε στο instagram το πρωτοσέλιδο της «Εφημερίδας των Συντακτών» και σχολίασε χαρακτηριστικά: «Σε μια χώρα που μετρά 3.244 νεκρούς από τις αρχές Νοέμβρη η κυβέρνηση της αγνοεί το ΕΣΥ αλλά συνάπτει εν κρυπτώ συνεργασία με εταιρείες επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων και data mining. Ο Κ. Μητσοτάκης αποδεικνύεται ο καλύτερος μαθητής των αυταρχικών ηγετών ανά τη γη. Δεν μπορούμε όμως να επιστρέψουμε στη δυστοπία να γίνει κανονικότητα στη χώρα μας».

Ερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή

Μάλιστα, τον Δεκέμβριο ο ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε και σχετική ερώτηση στη Βουλή ζητώντας απαντήσεις, αλλά και την κατάθεση όλων των σχετικών εγγράφων για τη συμφωνία της κυβέρνησης με την εταιρεία επεξεργασίας δεδομένων Palantir. Την ερώτηση κατέθεσαν 63 Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία προς τον Υπουργό Επικρατείας & Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κυριάκο Πιερρακάκη.

Ζήτημα έθεσε και το ΜΕΡΑ25 που ζητούσε εξηγήσεις σημειώνοντας: "H ελληνική κυβέρνηση προσέλαβε δωρεάν μία αμερικανική σκιώδη εταιρία, την Palantir Technologies, γνωστή στο παρελθόν για τα λογισμικά παρακολούθησης των πολιτών και την αγαστή συνεργασία της με μυστικές υπηρεσίες. Έχει κατηγορηθεί για παραβίαση και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γνωστή επίσης η εμπλοκή της με σκάνδαλα παρακολούθησης των NSA, Cambridge Analytica- Facebook, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως επιχείρηση Ψυχρού πολέμου εν καιρώ ειρήνης".

Παρέμβαση του Vouliwatch

Απαντήσεις για την εμπλοκή της εταιρείας είχε ζητήσει και η ΜΚΟ Vouliwatch το οποίο ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε ανακοίνωση: "Πριν λίγες μέρες, στις 7 Δεκεμβρίου, δημοσιεύτηκε Δελτίο Τύπου της εταιρίας Palantir στην ιστοσελίδα businesswire στο οποίο ανακοινώνεται ότι στις 3 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης με τον συνιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της αμερικανικής εταιρίας, Alex Karp και το στέλεχος της Palantir, Josh Harris.

Και συνεχίζει: "Κατά την έρευνα που πραγματοποιήσαμε στις πλατφόρμες ανάρτησης των δημοσίων συμβάσεων Διαύγεια και Προμηθέας δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε πουθενά σχετική σύμβαση ή συμβάσεις. (...) Επίσης, τουλάχιστον παράξενο θα χαρακτηρίζαμε το γεγονός ότι ούτε η εν λόγω συνεργασία ούτε η ανωτέρω τηλεδιάσκεψη έχουν ανακοινωθεί ή επικοινωνηθεί στο ελάχιστο από την Ελληνική Κυβέρνηση προς τα Μ.Μ.Ε.".

Συμπληρώνει πως "η Palantir Technologies είναι μια αμερικάνικη εταιρία που ασχολείται με την ανάλυση, επεξεργασία, αποθήκευση και «εξόρυξη» (data-mining) δεδομένων σε όλο τον κόσμο, με βασικά τους προϊόντα τα λογισμικά Gotham και το Foundry. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ίδιας της εταιρίας και σχετικά δημοσιεύματα σε διεθνή site (Bloomberg, NYTimes) o τεχνολογικός γίγαντας βοηθά κυβερνήσεις και τις αρχές καταστολής να διαχειρίζονται τεράστια όγκο δεδομένων".

Και προσθέτει: "Πρόσφατα, περισσότερες από δώδεκα χώρες - συμπεριλαμβανομένης όπως φαίνεται και της Ελλάδας - χρησιμοποιούν το λογισμικό τους Foundry για διασύνδεση δεδομένων (data integration) στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία του Covid-19. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι -σύμφωνα με το σχετικό δημοσίευμα του Bloomberg- το λογισμικό κατ'αρχάς παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ από την Palandir στις κυβερνήσεις. Tο μεγάλο ερώτημα που προκύπτει είναι ποιο είναι το κέρδος μιας τόσο μεγάλης εταιρίας, η οποία είχε εισαχθεί στο Χρηματιστήριο με 12 δισ. δολάρια και απασχολεί σήμερα 2.500 υπαλλήλους, όταν δεν λαμβάνει αντίτιμο;"

"Αν κοιτάξουμε λίγο πιο αναλυτικά τις δραστηριότητές της, ανακαλύπτουμε ότι η Palantir (...) Είχε αρχικό χρηματοδότη και πελάτη τη CIA (με επιχειρήσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν), είναι γνωστή για τη συνεργασία της με το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας, τις αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες και τις αρχές επιβολής του νόμου - καταστολής, παρέχοντας υπηρεσίες παρακολούθησης (surveillance). Για τις υπηρεσίες και τις συνεργασίες αυτές έχουν δεχτεί πολλά πυρά από τον κόσμο των ακτιβιστών αλλά και των ΜΜΕ καθώς έχουν κατηγορηθεί για παραβίαση των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής και για κατάχρηση εξουσίας. Μάλιστα, στην Αμερική τα λογισμικά τους έχουν χρησιμοποιηθεί για προληπτική αστυνόμευση και αναγνώριση πιθανών μελλοντικών υπόπτων / εγκληματιών με βάση τη συλλογή προσωπικών δεδομένων (φυλή, κατοικία, ηλικία, αναγνώριση προσώπου κτλ)".

"Ουδέν μεμπτόν"

Πηγές του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, είχαν αναφέρει στην Εφημερίδα των Συντακτών που ανέδειξε το θέμα, πως δεν υπάρχει κάτι μεμπτό και ότι "αν υπήρχε κάποια πρόθεση απόκρυψης της συνεργασίας, δεν θα υπήρχε η ανακοίνωση της ίδιας της εταιρείας".

Ωστόσο, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ενήργησε αυτεπάγγελτα στις 18 Δεκεμβρίου, ζητώντας με έγγραφό της Έρευνα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων για τη συνεργασία της κυβέρνησης με την Palantir και αναλυτική ενημέρωση από τα υπουργεία Υγείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Τι απαντά το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης

Στην απάντηση του υπουργείου προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το Σύμφωνο Τεχνολογικής Υποστήριξης (Technology Agreement) με την Palantir Technologies UK LtD υπεγράφη στις 24 Μαρτίου 2020 για δοκιμαστική περίοδο έξι μηνών, τροποποιήθηκε στις 26 Μαρτίου και παρατάθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου με τους ίδιους όρους για άλλους τρεις μήνες, με ημερομηνία λήξης στις 23 Δεκεμβρίου.

«Το εν λόγω σύμφωνο δεν παρήγαγε την οποιαδήποτε διοικητική ή οικονομική επιβάρυνση για το Ελληνικό Δημόσιο. Επιπρόσθετα η παραχώρηση της χρήσης του λογισμικού συνιστά απλώς δοκιμαστική χρήση σε συγκεκριμένη και περιορισμένη χρονική περίοδο από την οποία επίσης δεν προκύπτει η οποιαδήποτε δέσμευση για το Ελληνικό Δημόσιο».

Σύμφωνα με το σκεπτικό του υπουργείου «δεν τίθεται συνεπώς ζήτημα έκδοσης αποφάσεων ανάληψης δέσμευσης, υπογραφής σύμβασης και εντολών πληρωμής, αφού το ως άνω σύμφωνο δεν είχε οικονομικό αντάλλαγμα και προοριζόταν σαφώς και αποκλειστικά για δοκιμαστική χρήση».

Ακόμη το αρμόδιο υπουργείο στην απάντησή του προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης διαβεβαιώνει ότι:

• Στο λογισμικό αυτό μεταφορτώθηκαν [...]: i) είτε ανοικτά δεδομένα των αρμοδίων φορέων, όπως Κυκλοφορία διαδικτύου, Κατανάλωση ρεύματος [...] που στη συνέχεια αναρτήθηκαν στη σελίδα data.gov.gr, ii) είτε ανώνυμα, στατιστικά και δημογραφικά δεδομένα, συγκεκριμένα από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και από τον Εθνικό Οργανισμός Δημόσιας Υγείας, τα οποία δεν παρείχαν και δεν περιείχαν πληροφορίες από τις οποίες ήταν δυνατή η άμεση ή έμμεση ταυτοποίηση φυσικών προσώπων.
• Το λογισμικό της εταιρείας ουδέποτε είχε πρόσβαση σε πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου, τα δε δεδομένα μεταφορτώνονταν σε κάθε περίπτωση από τους ως άνω φορείς στην πλατφόρμα συγκεντρωτικά, ανώνυμα και με ασφαλή κρυπτογράφηση.
• Στο σύμφωνο περιλήφθη όρος, σύμφωνα με τον οποίον η όποια χρήση των δεδομένων υπόκειται στις δεσμεύσεις της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας και τα δεδομένα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κανέναν άλλο σκοπό, πλην του σκοπού του συμφώνου.
• Από την αρχή συμφωνήθηκε πως με το πέρας της διάρκειας του συμφώνου, το οποίο έχει ολοκληρωθεί, η εταιρεία υποχρεούται να διαγράψει όλα τα δεδομένα που είχαν μεταφορτωθεί στην πλατφόρμα.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση "μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου με την Palantir Technologies UK LtD, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θεωρώντας αναγκαία τη χρήση ενός τέτοιου λογισμικού, προχώρησε στις 31.12.2020 στη σύναψη σύμβασης με την εταιρεία PricewaterhouseCoopers Business Solutions Aνώνυμη Eταιρεία Παροχής Επιχειρηματικών και Λογιστικών Υπηρεσιών για την υλοποίηση του έργου «Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε θέματα Αναλύσεων Δεδομένων στην ομάδα διαχείρισης PLFs για την Πανδημία Covid-19» με τίμημα 73.000 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ).

Σκοπός της σύμβασης είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός στοχευμένου εργαλείου το οποίο θα παρέχει δυνατότητες για τις αρμόδιες αρχές δημόσιας υγείας και πολιτικής προστασίας, ειδικά ως προς την οπτικοποίηση τάσεων και την εξαγωγή βασικών στατιστικών συμπερασμάτων".

Κάτσης: Βαρύτατες σκιές

Με βάση τις απαντήσεις αυτές, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Μάριος Κάτσης τονίζει ότι προκύπτουν σοβαρά και κρίσιμα ερωτήματα και βαρύτατες σκιές:

1. Για ποιο λόγο υπεγράφη σύμβαση (24/3) για παροχή ψευδωνυμοποιημένων προσωπικών δεδομένων και εκ των υστέρων ερωτάται ο DPO του Υπουργείου, που δίνει έγκριση μετά την υπογραφή των συμβάσεων;
2. Για ποιο λόγο κρίθηκε αναγκαία η τροποποίηση της αρχικής σύμβασης 2 μόλις μέρες μετά την υπογραφή της; Όταν υπογραφόταν, ο Υπουργός και οι συνεργάτες του, δε γνώριζαν ότι τα ψευδωνυμοποιημένα στοιχεία αποτελούν προσωπικά δεδομένα των πολιτών και χρήζουν προστασίας;
3. Πώς είναι δυνατόν να ισχυρίζεται ο Υπουργός ότι τροποποιήθηκε η σύμβαση στις 26/3, ενώ με αίτημα του παρατείνεται για 3 μήνες η αρχική σύμβαση που υπεγράφη στις 24/3;

«Οι αντιφάσεις και τα πρωθύστερα σχήματα είναι αμείλικτα και υποδηλώνουν ότι η κυβέρνηση από την αρχή μέχρι το τέλος αυτής της υπόθεσης, κινείται σε γκρίζες ζώνες. Ο Πρωθυπουργός  και ο αρμόδιος Υπουργός που ανέλαβαν προσωπικά αυτή τη σκοτεινή συνεργασία και μάλιστα με μια εταιρεία που έχει κατηγορηθεί διεθνώς για αθέμιτες πρακτικές, είναι εκτεθειμένοι για τον τρόπο που χειρίζονται ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα που αφορά τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών. Δεν θα τους αφήσουμε να παίξουν ολοκληρωτικά παιχνίδια χειραγώγησης και εμπορευματοποίησης των προσωπικών δεδομένων» υπογραμμίζει ο Μάριος Κάτσης και καταλήγει: «Αναμένουμε και θα επανέλθουμε».