Συμφωνία της Βάρκιζας 12 Φεβρουαρίου 1945 - 77 χρόνια από την υπογραφή της
Τη Δευτέρα 12 Φλεβάρη 1945 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της διάσκεψης μεταξύ της κυβέρνησης Πλαστήρα και του ΕΑΜ/ΚΚΕ στη Βάρκιζα, με την υπογραφή της ομώνυμης Συμφωνίας, έπειτα από διαπραγματεύσεις 10 ημερών που διεξήχθησαν στη βίλα Κανελλόπουλου. Το κείμενο της Συμφωνίας υπογράφτηκε στις 7.30 μ.μ. στη μεγάλη αίθουσα του υπουργείου Εξωτερικών, παρουσία Ελλήνων και ξένων δημοσιογράφων, όπως και του πρεσβευτή της Μ. Βρετανίας στην Ελλάδα, Λίπερ και του υπουργού Μέσης Ανατολής της βρετανικής κυβέρνησης, Μακμίλαν και είχε ως εξής:
https://youtu.be/La3xXJXGOy4
«Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι, αφ’ ενός κ. κ. Ιωάννης Σοφιανόπουλος, υπουργός επί των Εξωτερικών, Περικλής Θ. Ράλλης, υπουργός επί των Εσωτερικών και Ιωάννης Μακρόπουλος, υπουργός επί της Γεωργίας, αποτελούντες την υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν, και αφ’ ετέρου οι κ. κ. Γεώργιος Σιάντος, Γραμματεύς της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδος, Δημήτριος Παρτσαλίδης, Γραμματεύς της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ και Ηλίας Τσιριμώκος, Γενικός Γραμματεύς της Κεντρικής Επιτροπής της Ενώσεως Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), αποτελούντες την υπό της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ προσηκόντως εξουσιοδοτημένην Αντιπροσωπείαν, συνήλθομεν εις διάσκεψιν εις Βάρκιζαν και από κοινού εξητάσαμεν τα μέσα και τον τρόπον της καταπαύσεως του εμφυλίου πολέμου και της συμφιλιώσεως του Ελληνικού Λαού και καταλήξαμε εις την κατωτέρω συνομολογηθείσαν συμφωνίαν.
Η Κυβερνητική Αντιπροσωπεία εξεδήλωσε κατά την Σύσκεψιν ταύτην την σταθεράν θέλησιν της Κυβερνήσεως, όπως άνευ νέας αιματοχυσίας τερματίση την θλιβεράν εσωτερικήν κρίσιν, αποκαταστήση την ενότητα του Κράτους και επαναφέρη την εσωτερικήν ειρήνην και την πολιτικήν ομαλότητα. Ούτω μόνον θα δυνηθή ο Ελληνικός Λαός να αναλάβη την δημιουργικήν προσπάθειαν διά την ανοικοδόμησιν της χώρας εκ των ερειπίων, τα οποία οι σκληροί αγώνες προς τους εξωτερικούς εχθρούς και ο αδελφοκτόνος πόλεμος επεσώρευσαν.
Ίνα δε η επελθούσα συμφωνία προσλάβη τον χαρακτήρα ενός ακατάλυτου ηθικού συμφώνου, εκφράζοντος τας επιταγάς της πολιτικής συνειδήσεως του Ελληνικού Λαού, η Κυβερνητική Αντιπροσωπεία εζήτησεν, όπως δι’ αυτού διακηρυχθή η σταθερά θέλησις του Ελληνικού Λαού διά την ανάπτυξιν ελεύθερου και ομαλού πολιτικού βίου, του οποίου κύριον χαρακτηριστικόν θα είναι ο σεβασμός της πολιτικής συνειδήσεως των πολιτών, η ειρηνική διαφώτισις και διάδοσις πολιτικών ιδεών και ο σεβασμός προς τας ελευθερίας, τας οποίας ο καταστατικός Χάρτης του Ατλαντικού και αι αποφάσεις Τεχεράνης διεκήρυξαν και η συνείδησις των δι’ αυτάς αγωνιζομένων ελευθέρων λαών απεδέχθη.
Κατά την διάσκεψιν διεπιστώθη πλήρης συμφωνία αντιλήψεων της Αντιπροσωπείας του ΕΑΜ επί των αρχών τούτων.
Ελευθερίαι
Άρθρον 1. Η Κυβέρνησις θα εξασφαλίση σύμφωνα προς το Σύνταγμα και τας απανταχού καθιερωμένας Δημοκρατικάς Αρχάς, την ελευθέραν εκδήλωσιν των πολιτικών και κοινωνικών φρονημάτων των πολιτών, καταργούσα πάντα τυχόν προηγούμενον ανελεύθερον Νόμον. Θα εξασφαλίση επίσης την απρόσκοπτον λειτουργίαν των ατομικών ελευθεριών, ως του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και της διά του Τύπου εκφράσεως των στοχασμών. Ειδικώτερον η Κυβέρνησις θα αποκαταστήση πλήρως τας συνδικαλιστικάς ελευθερίας.
Άρσις στρατιωτικού νόμου
Άρθρον 2. Ο Στρατιωτικός Νόμος θα αρθή ευθύς μετά την υπογραφήν της παρούσης συμφωνίας. Άμα τη άρσει ταυτή, θα τεθή εις εφαρμογήν συντακτική πράξις πανομοιότυπος προς την ΚΔ' διά της οποίας θα επιτρέπεται η αναστολή των εν της ΚΔ' πράξει αναφερομένων άρθρων του Συντάγματος.
Διά Διατάγματος θα ανασταλή αμέσως καθ’ όλην την Χώραν η ισχύς των άρθρων 5, 10, 12, 20 και 95 του Συντάγματος. Η αναστολή αυτή θα εξακολουθήση μέχρι συμπληρώσεως του αφοπλισμού και της εγκαταστάσεως Διοικητικών, Δικαστικών και Στρατιωτικών Αρχών καθ’ άπασαν την Χώραν.
Όσον αφορά ειδικώτερον το άρθρον 5, τούτο δεν θα ανασταλή εις τας πόλεις Αθηνών και Πειραιώς μετά των προαστίων και συνοικισμών. Ειδικώς όμως διά τους μέχρι σήμερον συλληφθέντας, συνομολογείται ότι δεν ισχύει το άρθρον 5 του Συντάγματος και ότι ούτοι θα απολυθούν εντός του συντομωτέρου δυνατού χρόνου, διδομένων των προς τούτο αναγκαίων διαταγών προς τας αρμοδίας αρχάς.
Οπαδοί του ΕΑΜ ενδεχομένως συλληφθέντες και κρατούμενοι υπό άλλων Οργανώσεων θα αφεθούν ως τάχιστα ελεύθεροι.
Αμνηστία
Άρθρον 3. Αμνηστεύονται τα πολιτικά αδικήματα τα τελεσθέντα από της 3ης Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος. Εξαιρούνται της αμνηστίας, τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία δεν ήσαν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχίαν του πολιτικού αδικήματος. Ο σχετικός Νόμος θα δημοσιευθή άμα τη υπογραφή της παρούσης συμφωνίας. Εξαιρούνται της αμνηστίας όσοι, υπόχρεοι εις παράδοσιν των όπλων άτε ανήκοντες εις τα οργανώσεις του ΕΛΑΣ, της Εθνικής Πολιτοφυλακής και του ΕΛΑΝ, δεν παραδώσουν ταύτα μέχρι της 15 Μαρτίου 1945. Η τελευταία αυτή διάταξις περί εξαιρέσεως εκ της αμνηστίας μετά την διαπίστωσιν ότι ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ επραγματοποιήθη, μη έχουσα πλέον δικαιολογητικόν λόγον, θα καταργηθή.
Εγγυήσεις και λεπτομέρειαι της παρεχόμενης αμνηστίας αναγράφονται εις το προσηρτημένον τω παρόντι σχέδιον Νόμου.
Όμηροι
Άρθρον 4. Άπαντες οι πολίται οι συλληφθέντες παρά του ΕΛΑΣ ή της Εθνικής Πολιτοφυλακής ή του ΕΛΑΝ, ανεξαρτήτως ημερομηνίας συλλήψεως, θα αφεθούν αμέσως ελεύθεροι. Όσοι τυχόν κρατούνται με την κατηγορίαν ότι είναι δοσίλογοι ή ένοχοι αδικημάτων, θα παραδοθούν εις την δικαιοσύνην του Κράτους, ίνα δικαστούν υπό των αρμοδίων κατά Νόμον Δικαστηρίων.
Εθνικός στρατός
Άρθρον 5. Ο Εθνικός Στρατός, πλην των κατ’ επάγγελμα αξιωματικών και υπαξιωματικών, θα αποτελήται από τους οπλίτας των εκάστοτε στρατολογουμένων κλάσεων. Οι ειδικώς εκπαιδευθέντες εις τα νέα όπλα έφεδροι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίται υπαρχόντων σχηματισμών θα παραμείνουν εν υπηρεσία.
Ο Ιερός Λόχος θα παραμείνει ως έχει, εφ’ όσον ευρίσκεται υπό τας άμεσας διαταγάς του Συμμαχικού Στρατηγείου, συγχωνευμένος ευθύς κατόπιν εις τον Ενιαίον Εθνικόν Στρατόν, συμφώνως προς την ανωτέρω τεθείσαν βάσιν. Θα καταβληθή προσπάθεια ίνα επεκταθή η ταχτική στρατολογία καθ’ άπασαν την Ελλάδα, συμφώνως και προς την τεχνικήν ευχέρειαν και τας παρουσιασθησομένας ανάγκας. Εις τας ήδη υπάρχουσας μονάδας θα προσέλθουν προς κατάταξιν μετά την αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ, οι ανήκοντες εις κληθείσας κλάσεις συμφώνως με το προσηρτημένον πρωτόκολλον. Θα απολυθώσι δε των τάξεων πάντες όσοι κατετάγησαν εις τας υπαρχούσας μονάδας, χωρίς να ανήκωσιν εις τας κληθείσας κλάσεις. Άπαντα τα μόνιμα στελέχη του Εθνικού Στρατού θα κριθώσιν υπό των Συμβουλίων, περί ων υπ’ αριθ. 7 Συντακτική Πράξις. Τα πολιτικά και κοινωνικά φρονήματα των στρατευμένων πολιτών θα είναι σεβαστά.
Αποστράτευσις
Άρθρον 6. Άμα τη δημοσιεύσει του παρόντος, αποστρατεύονται αι ένοπλοι δυνάμεις Αντιστάσεως και συγκεκριμένως ο ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός, το ΕΛΑΝ και η Εθνική Πολιτοφυλακή. Η αποστράτευσις και η παράδοσις των όπλων θέλουσι συντελεσθή κατά τα ειδικώτερον διαλαμβανόμενα εις το πρωτόκολλον το συνταχθέν υπό της τεχνικής Επιτροπής, όπερ προσαρτάται εις το παρόν δεόντως μονογραφημένον.
Το κράτος θέλει ρυθμίση τα των επιτάξεων των γενομένων υπό του ΕΛΑΣ. Τα παρά του ΕΛΑΣ επιταχθέντα πράγματα, ζώα, αυτοκίνητα κλπ. άτινα θέλουσι παραδοθεί εις το Κράτος, κατά τα λεπτομερέστερον εκτιθέμενα εις το συνταχθέν πρωτόκολλον, όπερ προσαρτάται τω παρόντι, θέλουσι θεωρηθή εφεξής ως επιταχθέντα παρά του Ελληνικού Δημοσίου.
Εκκαθάρισις υπαλλήλων
Άρθρον 7. Η Κυβερνήσις θα προβή δι’ Επιτροπών ή Συμβουλίων, τα οποία ειδικός Νόμος θέλει ορίση, εις την εκκαθάρισιν των Δημοσίων Υπαλλήλων, Υπαλλήλων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, Δημοτικών και Κοινοτικών τοιούτων και λοιπών υπηρεσιών εξηρτημένων εκ του Κράτους, η επιχορηγούμενων υπ’ αυτού. Κριτήρια της εκκαθαρίσεως θα είναι η επαγγελματική επάρκεια, ο χαρακτήρ και το ήθος, η συνεργασία μετά του εχθρού και η χρησιμοποίησις του υπαλλήλου ως οργάνου της δικτατορίας. Υπάλληλοι εκ των ανωτέρω προσχωρήσαντες κατά τον χρόνον της κατοχής εις τα δυνάμεις αντιστάσεως επανέρχονται εις τας θέσεις των και θα κριθούν καθ’ ον τρόπον και οι άλλοι υπάλληλοι. Τα αυτά ως άνω Συμβούλια θα κρίνωσι τους υπαλλήλους, οι οποίοι συμμετέσχον ή συνείργησαν εις την εκδήλωσιν των γεγονότων από της 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος. Τους εκ των τελευταίων τούτων ενεχομένους δύναται να θέσουν εις διαθεσιμότητα επί τη βάσει των Νόμων, της οριστικής αυτών θέσεως, καθορισθησομένης υπό της κυβερνήσεως ήτις θα προέλθη από τας εκλογάς της Συντακτικής Συνελεύσεως. Οι μέχρι τούδε τεθέντες εις διαθεσιμότητα δυνάμει αποφάσεως των Υπουργών θα υποβληθούν υπό την κρίσιν των εν αρχή του παρόντος αναφερομένων Συμβουλίων. Ουδείς υπάλληλος θα διωχθή μόνον διά τα πολιτικά του φρονήματα.
Εκκαθάρισις Σωμάτων Ασφαλείας
Άρθρον 8. Η εκκαθάρισις των Σωμάτων Ασφαλείας, Χωροφυλακής και Αστυνομίας πόλεων, θα συντελεσθή το ταχύτερον παρ’ Ειδικών Εκκαθαριστικών Συμβουλίων με τα αυτά ως και οι Δημόσιοι Υπάλληλοι κριτήρια. Άπαντες οι αξιωματικοί και οπλίται των εν λόγω Σωμάτων οι εμπίπτοντες εις τας διατάξεις του Νόμου περί αμνηστίας, οίτινες κατά την διάρκειαν της κατοχής προσεχώρησαν εις τας τάξεις του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ ή της Εθνικής Πολιτοφυλακής, θα επανέλθουν εις τας θέσεις των και θα υποβληθούν εις την κρίσιν των Εκκαθαριστικών Συμβουλίων, καθ’ ον τρόπον και οι λοιποί συνάδελφοί των. Άπαντες οι αξιωματικοί και οι οπλίται των εν λόγω Σωμάτων, οι εγκαταλείψαντες τας θέσεις των από της 3 Δεκεμβρίου 1944 μέχρι της υπογραφής του παρόντος, τίθενται εις διαθεσιμότητα, της οριστικής αυτών θέσεως καθορισθησομένης παρά των Συμβουλίων περί ων θα αποφασίση η μέλλουσα να προέλθη εκ των εκλογών κυβέρνησις.
Δημοψήφισμα και εκλογαί
Άρθρον 9. Το ταχύτερον δυνατόν, πάντως δε εντός του τρέχοντος έτους, θα διεξαχθή εν πάση ελευθερία και γνησιότητα δημοψήφισμα, το οποίον θα τερματίση οριστικώς το πολιτειακόν ζήτημα, υποτασσομένων πάντων εις την απόφασιν του λαού. Θα επακολουθήσουν δε ως τάχιστα και εκλογαί Συνταχτικής Συνελεύσεως διά την κατάρτισιν του νέου Συντάγματος της Χώρας. Και αι δυο αντιπροσωπείαι συμφωνούν, όπως προς έλεγχον της γνησιότητας της εκφράσεως της Λαϊκής θελήσεως παρακληθούν αι Μεγάλαι Σύμμαχοι δυνάμεις όπως αποστείλουν παρατηρητές.
Του παρόντος εγένοντο δυο όμοια, ων το εν έλαβε η Κυβερνητική αντιπροσωπεία και το έτερον η Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ.
Εν Αθήναις
εν τω Υπουργείω των Εξωτερικών, τη 12η Φεβρουαρίου 1945.
Η Αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΑΝΤΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ
ΗΛΙΑΣ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΣ
Η Αντιπροσωπεία της Ελληνικής Κυβερνήσεως
ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΡΑΛΛΗΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Γραμματεύς της Διασκέψεως
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ».
Πώς φτάσαμε στη συμφωνία της Βάρκιζας
Της Συμφωνίας της Βάρκιζας προηγήθηκαν 33 ημέρες συγκρούσεων στην Αττική όπου σκοτώθηκαν 17.000 άνθρωποι το Δεκέμβριο του 1944 με τις βρετανικές δυνάμεις δυνάμεις να επιβάλλουν ουσιαστικά την υπογραφή της Συμφωνίας του ΕΑΜ με την ελληνική κυβέρνηση.
Είχε προηγηθεί η υπογραφή ανακωχής ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τα βρετανικά στρατεύματα (11.1.1945), η οποία καθόριζε ως ημερομηνία κατάπαυσης του πυρός την 14.1.1945. Στην ανακωχή προβλεπόταν ακόμα η απόσυρση των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ από σειρά περιοχών της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας μη παραχωρώντας γενική αμνηστία και αμνηστεύοντας μόνο τα πολιτικά αδικήματα που είχαν τελεστεί από τις 3 Δεκέμβρη 1944 μέχρι την υπογραφή της, εξαιρούσε «τα συναφή κοινά αδικήματα κατά της ζωής και της περιουσίας», «τα οποία δεν ήταν απαραιτήτως αναγκαία διά την επιτυχία του πολιτικού σκοπού».
Ακολούθησε μία κρατική και παρακρατική τρομοκρατία μς διώξεις πάσης φύσεως κατά των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης, και ειδικότερα εναντίον των κομμουνιστών, με χαλκευμένες κατηγορίες ότι διέπραξαν «αδικήματα κατά τη διάρκεια της κατοχής»!
Παρά τη στρατιωτική ήττα του Δεκεμβρίου, η Συμφωνία της Βάρκιζας συνιστούσε έναν συμβιβασμό που δεν αντιστοιχούσε στον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων της εποχής Η στάση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ οφείλονταν στην αδυναμία να διαμορφωθεί μία στρατηγική που θα οδηγούσε στην επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας.
Το ζήτημα που ετίθετο την επόμενη μέρα της κατοχής στην Ελλάδα και σε όλες τις χώρες που πρωτοστάτησαν τα αντιστασιακά κινήματα ήταν αν αυτός ο αγώνας θα οδηγούσε στην επαναφορά της προ του πολέμου κατάστασης ή αν, αντίθετα, η εμπειρία της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων από τη φρικαλεότητα του πολέμου και την οργάνωση της λαϊκής πάλης ενάντια στην κατοχή θα αποτελούσε εφαλτήριο για μία νέα εποχή.
Στην Ελλάδα μάλιστα η πλειοψηφία της άρχουσας τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων είχε χάσει το κύρος της έναντι του ελληνικού λαού, κυρίως λόγω της δικτατορίας του Μεταξά.
Νωρίτερα τον Ιούλιο του 1943 υπογράφτηκε η συμφωνία υπαγωγής του ΕΛΑΣ στο στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.
Ένα μήνα αργότερα, στο Κεμπέκ του Καναδά, οι σύμμαχοι Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ συμφωνούσαν στην ανάπτυξη μιας δύναμης 4.000 στρατιωτών στην Ελλάδα, έπειτα από την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, προκειμένου να διασφαλίσουν την σταθερότητα αλλά και τα γενικότερα συμφέροντά τους.
Ακολούθησε η απαράδεκτη υπογραφή των Συμφωνιών του Λιβάνου και της Καζέρτας (Μάης και Σεπτέμβρης 1944 αντίστοιχα), που προέβλεπαν τη συμμετοχή του ΕΑΜ σε κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» με την υπαγωγή των ανταρτών στη διοίκηση του Βρετανού στρατηγού Σκόμπι και μετά την απελευθέρωση της χώρας.
Ακολούθησε η απελευθέρωση (Οκτώβρης 1944) και ο Δεκέμβριος του 1944. Το Δεκέμβριο.του 1944 στην Ελλάδα υπήρχε επαναστατική κατάσταση και συγκρούσεις με τους Βρεταννούς να θέλουν να επιβάλλουν τις δικές τους επιλογές
Ο Άρης Βελουχιώτης χαρακτήρισε τη Συμφωνία της Βάρκιζας λαθεμένη και δεν συμμετείχε. Το 1946 το ΚΚΕ δεν συμμετείχε στις εκλογές. Επί της ουσίας η συμφωνία της Βάρκιζας δεν τηρήθηκε καθώς ξεκίνησε πογκρόμ διώξεων των αγωνιστών του αντιστασιακού αγώνα με 80.000 ανθρώπους να διώκονται να φυλακίζονται και να βασανίζονται για τρεις δεκαετίες.
Η θέση του ΚΚΕ
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, σε μια προσπάθεια να υπερασπιστεί την απόφασή του να υπογράψει τη Συνθήκη, προέβαλε ως κύριο επιχείρημα ότι η Βάρκιζα ήταν ένας συμβιβασμός που έδινε στον λαό τη δυνατότητα να παλέψει για τα συμφέροντά του με νόμιμο πλέον τρόπο. Από κυβερνητικής πλευράς, η βαρύτητα που προσδόθηκε στη Συμφωνία, καταδεικνύεται από το γεγονός ότι το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, γεγονός που την καθιστά εφάμιλλη οποιουδήποτε άλλου νόμου.
Ο κατάλογος με τα όπλα
Ο ΕΛΑΣ διαλύθηκε επισήμως τέσσερις ημέρες αργότερα και ο αντάρτικος στρατός άρχισε να παραδίδει άμεσα στο συντεταγμένο κράτος τον οπλισμό του. Μην ξεχνάμε ότι ο αφοπλισμός των αντάρτικων ομάδων του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου ήταν μια από τις κύριες αφορμές για να ξεσπάσει η Δεκεμβριανή σύγκρουση στην Αθήνα και τις γύρω περιοχές.
Συνολικά περιήλθαν στο κράτος 100 πυροβόλα διαφόρων τύπων, 81 ομαδικοί όλμοι και 138 ατομικοί, 419 πολυβόλα, 1.412 οπλοπολυβόλα, 713 αυτόματα, 48.953 τυφέκια και πιστόλια, 57 αντιαρματικά και 45 συσκευές ασυρμάτου. Οι συγκινητικές σκηνές της παράδοσης έχουν καταγραφεί από το Τμήμα Κινηματο
ΑΡΗΣ γράφησης του ΕΛΑΣ. Ο φακός αποτυπώνει γεροδεμένους γενειοφόρους να κλαίνε σπαρακτικά την ώρα που εναποθέτουν τα ντουφέκια τους πάνω σε μια ελληνική σημαία.
