Το μυστικό της Αυγής: Ένα έθιμο... σοκ

Σε ένα πανάρχαιο αφρικάνικο – κατά κύριο λόγο – έθιμο εστιάζει το νέο ντοκιμαντέρ του Εξάντα ''Το μυστικό της Αυγής'', που μας ταξιδεύει στο Μαλί της Δυτικής Αφρικής παρακολουθώντας την τελετή της κλειτοριδεκτομής, στην οποία υποβάλλονται τα μικρά κορίτσια. Την Τετάρτη του Πάσχα, 22 Απριλίου, στις 22:00 στη ΝΕΤ...

Η μέρα στη Γκουάνα είναι γιορτινή. Όπως προστάζει ένα πανάρχαιο έθιμο στο Μαλί, αυτή την τεράστια χώρα της Δυτ. Αφρικής, όλα τα μικρά κορίτσια του χωριού, πλυμμένα καθαρά, στολισμένα με ένα κοχυλάκι στο μέτωπο και με λευκό μαντήλι στα μαλλιά, έχουν συγκεντρωθεί από νωρίς στη μεγάλη αυλή. Οι μανάδες έχουν μαγειρέψει καλό φαγητό, οι μουσικοί με τα ταμ ταμ δίνουν το ρυθμό, και οι σοφές γερόντισσες χορεύουν και τραγουδούν.

«Σήμερα όλοι στο χωριό είναι χαρούμενοι, γιατί είναι η μέρα που τα κορίτσια θα κάνουν κλειτοριδεκτομή. Σ’ εμάς έτσι γίνεται, για να μπορεί έπειτα το κορίτσι να παντρευτεί», εξηγεί ο αρχηγός του χωριού. «Ξέρεις τι είναι κλειτοριδεκτομή;», ρωτάμε τη μικρή του κόρη Αϊσά, 10 χρονών. Η μητέρα προλαβαίνει: «Δεν τους λέμε τίποτα, για να μη φοβηθούν και αντισταθούν. Θα καταλάβουν εκείνη τη στιγμή που θα τους συμβεί». Το ξημέρωμα, σ’ ένα σπίτι έξω από το χωριό, ένα ένα 36 μικρά κορίτσια θα υποβληθούν σε αυτή τη βάναυση πρακτική.

Κλειτοριδεκτομή είναι ο συνήθης όρος με τον οποίο αναφερόμαστε στον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Συνίσταται στην εκτομή μέρους ή ολόκληρης της κλειτορίδας, ή και των μικρών και μεγάλων χειλέων του (-)υ. Κάποιες φορές η διαδικασία ολοκληρώνεται με τη συρραφή της σχισμής και το στένεμα της εισόδου του κόλπου. Η πρακτική παρομοιάζεται συχνά με την ανδρική περιτομή, στην πραγματικότητα, όμως, το ακριβές αντίστοιχο στους άνδρες είναι ο ευνουχισμός. Δεν είναι σπάνιο, μικρά κορίτσια να πεθαίνουν επιτόπου τη στιγμή της κλειτοριδεκτομής, από την ακατάσχετη αιμορραγία ή τον αφόρητο πόνο και το σοκ.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 120-140 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες παγκοσμίως έχουν υποστεί αυτόν το (-)ουαλικό ακρωτηριασμό, ενώ άλλα 2 εκατομμύρια ζουν κάθε χρόνο υπό αυτή την απειλή. Για να το πούμε αλλιώς, 6 κορίτσια σε όλο τον κόσμο υποβάλλονται σε κλειτοριδεκτομή κάθε λεπτό.  

Πρόκειται για ένα αρχαίο έθιμο μύησης που επιβιώνει μέχρι σήμερα, κατά κόρον στην Αφρική, αν και απαντάται και σε ορισμένες χώρες της Ασίας και ελάχιστες της Μ. Ανατολής. Η αφετηρία του χάνεται στα βάθη των αιώνων της αφρικανικής παράδοσης. Σύμφωνα με έναν αρχέγονο μύθο του Μαλί, σε κάθε ανθρώπινο ον τη στιγμή της γέννησής του υπάρχει και το αρσενικό και το θηλυκό φύλο. Στον άνδρα το θηλυκό βρίσκεται στην ακροβυστία, και στη γυναίκα το αρσενικό βρίσκεται στην κλειτορίδα. Έτσι, με την περιτομή και την κλειτοριδεκτομή αντίστοιχα, συντελείται σωματικά και κοινωνικά το πέρασμα των παιδιών στην ενηλικίωση, και ο άνδρας και η γυναίκα πια θεωρούνται έτοιμοι να παντρευτούν.

Το ποσοστό των γυναικών που έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή στο Μαλί φτάνει το 85%! Οι γυναίκες ζουν αιχμάλωτες μιας παράδοσης που περνάει άκριτα από γενιά σε γενιά. “Δεν ξέρω γιατί ακριβώς το κάνουμε. Γεννηθήκαμε και το βρήκαμε έτσι, κι έτσι θα το κρατήσουμε. Μη γελιόμαστε, η κλειτοριδεκτομή δεν πρόκειται να σταματήσει μέχρι το τέλος του κόσμου», μας λέει η γερόντισσα που είναι επιφορτισμένη με την τέλεση της σκληρής πρακτικής. Μας δείχνει το μικρό σκουριασμένο μαχαίρι που θα χρησιμοποιήσει στην τελετή. Κι όμως, η ίδια πιστεύει ότι κάνει κάτι καλό. «Όποια δεν έχει κάνει κλειτοριδεκτομή είναι κατάρα. Δεν μπορεί να βρει άντρα, δεν μπορεί να κάνει παιδιά. Με την κλειτοριδεκτομή δεν παθαίνουν τίποτα κακό. Πλένω τα κορίτσια με το παραδοσιακό φάρμακο για να φυλαχτούν από τα κακά πνεύματα και καθαρίζω το μαχαίρι στη φωτιά», μας εξηγεί και επιμένει: «Δεν κλαίνε, δεν πονάνε, δεν παθαίνουν τίποτα κακό!».

Αν κάποιο κορίτσι δεν πεθάνει αμέσως μετά την κλειτοριδεκτομή, οι άνθρωποι δεν έχουν τη μόρφωση να αναγνωρίσουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειές της. Οι ίδιες οι γυναίκες δεν μπορούν να καταλάβουν πώς το τραύμα που υπέστησαν στην παιδική τους ηλικία φταίει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε όλη τους τη ζωή.

Για μια γυναίκα που έχει υποστεί κλειτοριδεκτομή είναι πιο δύσκολο να μείνει έγκυος, ενώ καθίσταται τρομερά επώδυνος και επικίνδυνος ο τοκετός. Με τα γεννητικά της όργανα κατεστραμμένα, αυξάνονται οι πιθανότητες η γυναίκα να μην τα καταφέρει, και να πεθάνει η ίδια ή το παιδί στη γέννα.