Ευρώπη - Ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ: Ξαναχτίζοντας την ήπειρο

Ευρώπη - «Ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ: Το σχέδιο Μάρσαλ ήταν  η οικονομική ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου αποκύημα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αμέσως μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σε μία ιστορική περίοδο που η οικονομία είχε γονατίσει και οι άνθρωποι πεινούσαν. Για τις σύγχρονες  «Μεταπολεμικές» φαντασιώσεις» που έχει επιφέρει η πανδημία, γράφει ο Γιώργος Καππόπουλος (πηγή: ΕΦΣΥΝ).

Μια πρόκληση χωρίς προηγούμενο η πανδημία, το σοκ της οποίας συγκρίνεται με την κρίση του 1929 και τη Μεγάλη Υφεση που ακολούθησε ή ακόμη και με το κόστος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, θέτει ήδη επί τάπητος ως προτεραιότητα τον σχεδιασμό της ανασυγκρότησης της επόμενης μέρας.

H αμερικανική μεταπολεμική βοήθεια στην Ελλάδα, συσσίτιο στα σχολεία

Σημείο αναφοράς τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο παραμένει το σχέδιο Μάρσαλ που συμπυκνώνει την πολιτική των ΗΠΑ μετά το 1945. Μέρα με τη μέρα πληθαίνουν οι προτροπές και οι ευχές για ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ ώστε να υπάρξει ταχεία και αποτελεσματική ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας από τις παρενέργειες της πανδημίας, το μέγεθος και η διάρκεια των οποίων δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν ούτε κατά προσέγγιση στην παρούσα φάση.

Ήδη η πραγματικότητα κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση καθώς η πανδημία μοιάζει όχι μόνο να μην παράγει παγκόσμια συναίνεση και συνεργασία, αλλά αντίθετα να οξύνει προϋπάρχουσες αντιθέσεις και αποκλίσεις, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την ένταση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ αλλά την αντιπαράθεση Βορρά-Νότου στην ευρωζώνη.

Το πρόβλημα δεν είναι η μειωμένη διάθεση για συναίνεση-συνεργασία σε σχέση με το 1945, γιατί πολύ απλά το μοντέλο ανασυγκρότησης που επέβαλαν τότε οι ΗΠΑ στη Δύση βασίστηκε σε μια πρωτοφανή στα ιστορικά χρονικά παντοδυναμία μιας μεγάλης δύναμης που δεν υπάρχει σήμερα με την πολυδιάσπαση-πολυκεντρικότητα αλλά και την εσωστρέφεια να κυριαρχούν στη διεθνή σκηνή.

Οι ΗΠΑ μετά την εμπλοκή τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τον Δεκέμβριο του 1941 είχαν το μοναδικό προνόμιο οι επιχειρήσεις να διεξάγονται σε υπερπόντια εδάφη, με την εθνική επικράτεια όχι μόνο να βρίσκεται στο απυρόβλητο αλλά σε παραγωγική υπερθέρμανση για τη στήριξη της πολεμικής προσπάθειας. Ετσι ενώ όλοι οι υπόλοιποι εμπόλεμοι κατέγραφαν καταστροφές χωρίς προηγούμενο, οι ΗΠΑ ξεπερνούσαν για πρώτη φορά οριστικά το σοκ της κρίσης του 1929.

Με τα παραπάνω δεδομένα οι μετά το 1945 επιλογές της Ουάσινγκτον ήταν μονόδρομος: Χωρίς τη στήριξη της ανασυγκρότησης κυρίως της Δυτικής Ευρώπης ο τερματισμός του πολέμου θα οδηγούσε τις ΗΠΑ σε παλινδρόμηση σε μια νέα ύφεση.

Η στήριξη της παγκόσμιας μεταπολεμικής ανασυγκρότησης από τις ΗΠΑ δεν χρειάστηκε σύνθεση και συναίνεση για τον πολύ απλό λόγο ότι επιβλήθηκε με τους όρους, το πλαίσιο και τους θεσμούς που επέλεξε η Ουάσιγκτον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο εξαναγκασμός της Μεγάλης Βρετανίας για να λάβει δάνειο από τις ΗΠΑ, να εγκαταλείψει το προτιμησιακό δασμολογικό καθεστώς που υπήρχε για τις χώρες-μέλη της αυτοκρατορίας.

Παρόμοιες προϋποθέσεις και συσχετισμοί που να στηρίξουν μια παγκόσμια ανασυγκρότηση για την επόμενη μέρα της πανδημίας δεν υπάρχουν σήμερα. Αντίθετα το σοκ της πανδημίας με τα σημερινά δεδομένα μάλλον θα οξύνει τους ανταγωνισμούς και την ψυχροπολεμική καχυποψία ανάμεσα στα κέντρα ισχύος του πλανήτη, παλαιά και νέα. Χαρακτηριστικά της τάσης αυτής είναι το πάγωμα της χρηματοδότησης του ΠΟΥ από τις ΗΠΑ, αλλά και οι κατηγορίες για προέλευση του κορονοϊού από εργαστήρια βιολογικού πολέμου της Κίνας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι επί του παρόντος όλες οι διαβουλεύσεις σε επίπεδο των Ομάδων G-7 και G-8 αλλά και σε επίπεδο Ε.Ε.-ευρωζώνης αφορούν τις έκτακτες ανάγκες που υπαγορεύει η υγειονομική πρόκληση που θέτει η πανδημία, ενώ σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των προκλήσεων της επόμενης μέρας διατυπώνεται μια ρητορική χωρίς αντίκρισμα.

Κορυφαίο παράδειγμα, η επιχειρούμενη μετονομασία σε «ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ» του προϋπολογισμού της Ε.Ε. για την επόμενη επταετία.