Έμφυλη βία: Εκτεθειμένες οι Πολωνές λέει το Συμβούλιο της Ευρώπης

Το Συμβούλιο της Ευρώπης εξέφρασε την ανησυχία του για την πρόθεση της πολωνικής συντηρητικής εθνικιστικής κυβέρνησης να καταγγείλει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, απόφαση η οποία θα ισοδυναμούσε με «ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω» στην προστασία των γυναικών από την έμφυλη βία.

«Η αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης θα ήταν πολύ λυπηρή και θα ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω όσον αφορά την προστασία των γυναικών από τη βία στην Ευρώπη», τονίζει στη γραπτή της δήλωση η Μαρίγια Πεϊτσίνοβιτς Μπούριτς, Γενική Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης, του πανευρωπαϊκού οργανισμού για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου που εδρεύει στο Στρασβούργο.

Η Πεϊτσίνοβιτς Μπούριτς χαρακτήρισε «ανησυχητικές» τις πρόσφατες δηλώσεις των μελών της πολωνικής κυβέρνησης σχετικά με την πρόθεση της Βαρσοβίας να αποχωρήσει από αυτήν τη συνθήκη που εγκρίθηκε το 2011 από το Συμβούλιο της Ευρώπης (το οποίο συγκροτείται από 47 χώρες).

Το συγκεκριμένο κείμενο, γνωστό ως «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης», είναι το πρώτο υπερεθνικό εργαλείο που θεσπίζει νομικά δεσμευτικούς κανόνες με σκοπό την πρόληψη της έμφυλης βίας. Η Πολωνία υπέγραψε το 2012 τη Σύμβαση όταν στην κυβέρνηση βρισκόταν ένας συνασπισμός κεντρώων κομμάτων και την είχε επικυρώσει τρία χρόνια αργότερα.

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης Ζπίγκνιου Ζιόμπρο, είχε χαρακτηρίσει εκείνη την εποχή τη Σύμβαση ως «επινόηση, ένα φεμινιστικό δημιούργημα που στοχεύει να δικαιολογήσει την ομοφυλοφιλική ιδεολογία». Ο ίδιος τόνισε χθες πως προτίθεται να παρουσιάσει τη Δευτέρα μία επίσημη πρόταση, ζητώντας από το Υπουργείο Οικογένειας να προετοιμάσει την καταγγελία της συνθήκης.

Τι είναι η έμφυλη βία;

Σύμφωνα με το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα, η έμφυλη βία είναι ένα καθημερινό, παγκόσμιο φαινόμενο. Περιλαμβάνει οποιαδήποτε επιβλαβή πράξη, κατά της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας όσων την υφίστανται. Ακόμη και οι απειλές τέτοιων πράξεων, ο εξαναγκασμός ή/και η στέρηση ελευθερίας – αποτελούν έμφυλη βία. Μπορεί να τελεστεί τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο (σπίτι, εργασία, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κλπ), στρεφόμενη εναντίον της θέλησης του ατόμου. Εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης – εξουσίας και χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου, τιμωρίας και «σωφρονισμού» των ατόμων που την υφίστανται.

Διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας καθώς πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος/εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος τους. Η έμφυλη βία σε όλες της τις μορφές συνιστά ποινικό αδίκημα (συχνά κακουργηματική πράξη) και τιμωρείται αυστηρότατα από την ελληνική νομοθεσία. Μάλιστα με την επικύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης από την Ελλάδα (2018), αποτυπώνονται πλέον με συστηματοποιημένο τρόπο και ποινικοποιούνται μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, που ως τώρα δεν αναγνωρίζονταν νομικά ως τέτοιες (stalking, οικονομική βία, Ακρωτηριασμός Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων, εξαναγκαστικός γάμος).

Ποια άτομα πλήττει;

Οι γυναίκες και τα κορίτσια πλήττονται από την έμφυλη βία, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Όλες οι γυναίκες μπορεί να υποστούν έμφυλη βία, ανεξάρτητα από την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την κοινωνική τάξη και την εθνικότητά τους. Ωστόσο, οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι φτωχές γυναίκες και οι μετανάστριες, είναι πιο ευάλωτες, αφού δεν έχουν οικονομική ανεξαρτησία και κοινωνική στήριξη, με αποτέλεσμα να φοβούνται ακόμη περισσότερο να ζητήσουν βοήθεια. Η έμφυλη βία στρέφεται και εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων (λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων, τρανς, ιντερσέξ). Χρησιμοποιείται ως τιμωρία απέναντι σε όσους και όσες «αψηφούν τις νόρμες του κοινωνικού φύλου»

Ποια είναι τα είδη και οι μορφές της;

Σύμφωνα με τους διεθνώς αναγνωρισμένους ορισμούς της έμφυλης βίας (GBVIMS), οι  βασικοί τύποι της είναι τέσσερις: Σεξουαλική, Σωματική, Ψυχολογική και Οικονομική βία. Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι τα τοπικά και εθνικά νομικά συστήματα μπορούν να ορίζουν  διαφορετικά ή /και να έχουν κι άλλες νομικά αναγνωρισμένες μορφές έμφυλης βίας (Gender Vased Violence). Οι μορφές της έμφυλης βίας είναι: Λεκτική, σωματική, ψυχολογική / συναισθηματική κακοποίηση, βιασμός, σεξουαλική βία, σεξουαλική παρενόχληση, εμπορία ανθρώπων (human trafficking), σεξουαλική εκμετάλλευση, οικονομική βία, εξαναγκαστικός γάμος, Ακρωτηριασμός Γυναικείων Γεννητικών Οργάνων, stalking.

Ποιες είναι οι συνέπειές της;

Η έμφυλη βία είναι ιδιαίτερα επώδυνο βίωμα. Οι άμεσες συνέπειές της είναι πολλαπλές. Απειλεί τη σωματική υγεία των γυναικών και των ατόμων, που την έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν από αυτή. Οι σωματικές βλάβες, η ψυχική και συναισθηματική αποσταθεροποίηση, οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ακόμη και ο θάνατος, είναι μερικές από τις συνέπειές της. Οι επιπτώσεις της είναι έντονες στην ψυχική και συναισθηματική υγεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε: μετατραυματικό στρες, ανασφάλεια, κατάθλιψη, θυμός, φόβος, ντροπή αυτοκαταστροφική διάθεση. Μάλιστα το θύμα συνήθως κατηγορεί και μισεί τον εαυτό του. Τέλος δεν εκλείπουν και οι συνέπειες στην κοινωνικότητα των γυναικών, αφού συχνά όσες έχουν υποστεί έμφυλη βία κατηγορούνται οι ίδιες για όσα τους συνέβησαν, στιγματίζονται, απομονώνονται και απορρίπτονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον, χάνουν την κοινωνική λειτουργικότητας τους, με συνέπειες και στα παιδιά τους σε περιπτώσεις ενδο-οικογενειακής βίας .

Οι αριθμοί

Η έμφυλη βία παρότι καθημερινό φαινόμενο παραμένει αόρατο, καθώς το ποσοστό καταγγελιών είναι μικρό. Σύμφωνα τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών (FRA, 2014),με τη συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, από 28 κράτη μέλη της ΕΕ:

• 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
• 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της
• 1 στις 8 γυναίκες έχουν υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους
• 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω
• 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού
• 1 στις 3 γυναίκες  έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο χώρο εργασίας
• 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο
• 1 στις 5 γυναίκεςέχει βιώσει stalking
• 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας, στην Ε.Ε.