Σύνοδος Κορυφής ΕΕ: Πέρασε η «γραμμή της Μέρκελ» - Χωρίς τον όρο «κυρώσεις» για την Τουρκία το κείμενο των συμπερασμάτων

Έως τις πρώτες πρωινές ώρες, συνεχίζονταν οι εργασίες της Ειδικής Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οι προσπάθειες για την εξεύρεση μιας διατύπωσης αναφορικά με την αντιμετώπιση της Τουρκίας που θα ικανοποιούσε όλες τις πλευρές. [Διαβάστε αναλυτικά το ρεπορτάζ]

Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν που τόνισε, μετά το τέλος των εργασιών της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής, ότι «έπρεπε να πετύχουμε προσεγγίσεις, υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις γύρω από το τραπέζι (….) Ολοι κάναμε παραχωρήσεις και αυτό το κείμενο είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε απόψε, γιατί στέλνει πολύ σαφές, σταθερό μήνυμα στην Τουρκία για την Ελλάδα και την Κύπρο… και την καλεί ξεκάθαρα σε διάλογο».

Βήμα βήμα η διαπραγμάτευση θρίλερ

Η ελληνική και η κυπριακή πλευρά ζήτησαν τροποποιήσεις στο πρώτο προσχέδιο, που κυκλοφόρησε γύρω στις 6 το απόγευμα τοπική ώρα. Στο προσχέδιο εκφραζόταν η αλληλεγγύη της Ε.Ε. με την Ελλάδα και την Κύπρο, «των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνουν σεβαστά».

Οι «27» καλωσόριζαν τη συμφωνία για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και καλούσαν την Αγκυρα να σταματήσει τις «παράνομες» έρευνες και γεωτρήσεις σε «διαφιλονικούμενα ύδατα» στην Ανατολική Μεσόγειο.

Γινόταν επίσης αναφορά στην ανάγκη «ταχείας επανέναρξης» των συνομιλιών για το Κυπριακό, που θα περιλαμβάνει και το θέμα του διαμοιρασμού των πιθανών εσόδων από το φυσικό αέριο στις παρακείμενες θαλάσσιες περιοχές. Υπό τον όρο της «μακροχρόνιας» αποκλιμάκωσης στην περιοχή, αναφερόταν, θα μπορούσε να εγκαινιαστεί μία νέα θετική ατζέντα με την Τουρκία, εστιάζοντας στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης, στην επανέναρξη του πολιτικού διαλόγου σε υψηλό επίπεδο και σε πιο συχνές επαφές σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών.

Στο προσχέδιο δεν υπήρχε αναφορά σε κυρώσεις, αλλά στη χρήση «όλων των διαθέσιμων εργαλείων» για την υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική πλευρά επέμεινε ότι η αναφορά σε μελλοντικό διάλογο με την Άγκυρα πρέπει να εξισορροπηθεί με αναφορά σε κυρώσεις σε περίπτωση που η αποκλιμάκωση αποδειχθεί προσχηματική.

Ωστόσο, η καγκελάριος Μέρκελ δεν επιθυμούσε να υπάρξει αναφορά σε κυρώσεις, επικαλούμενη μεταξύ άλλων τη συμφωνία που ανακοινώθηκε νωρίτερα περί μηχανισμού απεμπλοκής (deconfliction mechanism) μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ.

Η Αθήνα πρότεινε επίσης να απαιτηθεί ο «άμεσος τερματισμός» των δραστηριοτήτων της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και να συμπεριληφθεί αναφορά στον ρόλο του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στην επίλυση διαφορών για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.

Κατά τη διάρκεια του δείπνου των ηγετών, παρουσιάστηκε το νέο προσχέδιο, με πιο αιχμηρές αναφορές απέναντι στην Τουρκία. Σύμφωνα με αυτό, η Ε.Ε. «καταδικάζει σθεναρά» τις παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις (στο πρώτο προσχέδιο αναφερόταν απλά ότι πρέπει να σταματήσουν).

Επιπλέον, περιλαμβάνεται η διατύπωση περί χρήσης όλων των διαθέσιμων εργαλείων, με αναφορά στα συγκεκριμένο άρθρα των Συνθηκών (29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και 215 της ΣΛΕΕ) που αφορούν τη διαδικασία κυρώσεων και δεσμεύεται η Ε.Ε. να αποφασίσει έως τον Δεκέμβριο αν η Τουρκία έχει συμμορφωθεί με τους όρους της ουσιώδους αποκλιμάκωσης.

Στη νέα τροποποίηση, απαλείφθηκε η αναφορά στον διαμοιρασμό των εσόδων από το φυσικό αέριο μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Έτσι, κάπως, επήλθε η συμφωνία...

Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 1ης Οκτωβρίου για τις εξωτερικές σχέσεις:

II. Εξωτερικές σχέσεις

Ανατολική Μεσόγειος

Στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ είναι ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, η επιδίωξη διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση. Όλες οι διαφορές πρέπει να επιλύονται μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.

Η ΕΕ εκφράζει ικανοποίηση για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και για την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους με στόχο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συνεχιστούν και να διευρυνθούν.

Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης θα πρέπει να επιλυθεί μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης καλή τη πίστει, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, και καλεί την Τουρκία να αποδεχθεί την πρόσκληση της Κύπρου να συμμετάσχει σε διάλογο για τη διευθέτηση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων 550 και 789 ΣΑΗΕ, και σύμφωνα με τις αρχές στις οποίες έχει θεμελιωθεί η ΕΕ. Το ίδιο αναμένει και από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι πρόθυμη να συμβάλει ενεργά στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, αμέσως μετά την επανέναρξή τους, εκπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ.

Υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες να τερματιστούν οι παράνομες ενέργειες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί να δρομολογήσει θετικό πολιτικό θεματολόγιο ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και τη διευκόλυνση του εμπορίου, τις διαπροσωπικές επαφές, τους διαλόγους υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία σε ζητήματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016.

Προς τούτο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον Πρόεδρό του, σε συνεργασία με την Πρόεδρο της Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να καταρτίσει πρόταση για την αναζωογόνηση του θεματολογίου ΕΕ-Τουρκίας.

Υπενθυμίζοντας και επιβεβαιώνοντας μεταξύ άλλων τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία του Οκτωβρίου 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου.

Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί σε μια Πολυμερή Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και προσκαλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να εμπλακεί σε συνομιλίες για τη διοργάνωσή της. Oι τρόποι, όπως η συμμετοχή, το εύρος και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Η Διάσκεψη μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα επί των οποίων απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, περιλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας.

Πρωτοκολλήθηκε στον ΟΗΕ το τουρκολιβυκό μνημόνιο

Την ώρα που οι Ευρωπαίοι κατέληγαν μετά από διαπραγμάτευση θρίλερ να μη «μιλήσουν» για κυρώσεις στο θέμα της Τουρκίας, πρωτοκολλήθηκε, 10 μήνες μετά από την κατάθεσή του, το παράνομο μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης, στον ΟΗΕ, σύμφωνα με ελληνικές διπλωματικές πηγές.

H πρωτοκόλληση και δημοσίευση των πάσης φύσεως συμφωνιών που κατατίθενται από τα κράτη στη Γραμματεία του ΟΗΕ αποτελεί τυπική και τεχνική διαδικασία, επισημαίνουν οι ίδιες πηγές και διαμηνύουν ότι η ενέργεια αυτή δεν προσδίδει νομιμότητα στα πρωτοκολλημένα κείμενα, ούτε σημαίνει την αναγνώριση του περιεχομένου από τα Ηνωμένα Έθνη.

Όπως υπογραμμίζουν, η εν λόγω «συμφωνία» είναι παράνομη και άκυρη, συνήφθη με παράτυπο τρόπο και δεν κυρώθηκε, ως όφειλε, από τη λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων, όπως φάνηκε και από την επιστολή του προέδρου της τελευταίας προς τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Επίσης, σημειώνουν πως η «συμφωνία» αυτή συνήφθη κατά παράβαση της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Ο παράνομος χαρακτήρας της έχει άλλωστε τονιστεί και καταγγελθεί από τη διεθνή κοινότητα, υπογραμμίζουν περαιτέρω οι ίδιες διπλωματικές πηγές.