ΕΕ Τουρκία: «Η Άγκυρα συνέχισε να απομακρύνεται περαιτέρω», λέει η Κομισιόν

Η Τουρκία παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η Τουρκία συνέχισε να απομακρύνεται περαιτέρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση με σοβαρή οπισθοδρόμηση στους τομείς της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης», επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εξέδωσε ανακοίνωσή σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ και τη δέσμη μέτρων του 2020 για τη διεύρυνση.

Οι ετήσιες εκθέσεις, στις οποίες αξιολογείται η εφαρμογή θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων στα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία, παρουσιάζονται μαζί με σαφέστερες και ακριβέστερες συστάσεις και καθοδήγηση σχετικά με τα επόμενα βήματα για τους εν λόγω εταίρους, σύμφωνα με την ενισχυμένη μεθοδολογία διεύρυνσης. Στο κεφάλαιο για την Τουρκία αναφέρεται ότι «όπως δήλωσε το Συμβούλιο το 2018 και το 2019, οι διαπραγματεύσεις για την προσχώρηση της Τουρκίας έχουν ουσιαστικά αδρανήσει και δεν μπορεί να εξεταστεί το άνοιγμα ή το κλείσιμο άλλων κεφαλαίων».

«Η έκθεση που παρουσιάστηκε σήμερα επιβεβαιώνει ότι τα γεγονότα που οδήγησαν στην εν λόγω εκτίμηση εξακολουθούν να ισχύουν, παρά την επαναλαμβανόμενη δέσμευση της κυβέρνησης στον στόχο της προσχώρησης στην ΕΕ. Ο διάλογος και η συνεργασία με την Τουρκία συνεχίστηκαν, ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση προκλήσεων που σχετίζονται με τη μετανάστευση, παρά τις ανησυχίες για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στα ελληνοτουρκικά σύνορα τον Μάρτιο του 2020. Οι εκθέσεις περιγράφουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έρχεται όλο και περισσότερο σε σύγκρουση με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας», επισημαίνεται χαρακτηριστικά.

«Ενθάρρυνε ενεργά μετανάστες & πρόσφυγες να κάνουν τη χερσαία διαδρομή προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας»

Αναφορικά με την Τουρκία, η έκθεση αναφέρει ότι «τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία ενθάρρυνε ενεργά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να κάνουν τη χερσαία διαδρομή προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας», ενώ σημειώνει ότι υπήρξε αύξηση των εντάσεων της Ανατολικής Μεσογείου εξαιτίας των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας.

Ειδικότερα, η έκθεση αναφέρει: «Καθ' όλη τη διάρκεια του 2019, η Τουρκία δεσμεύτηκε για την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016 και έπαιξε βασικό ρόλο στη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών κατά μήκος της οδού της Ανατολικής Μεσογείου. Η Τουρκία συνέχισε τις εξαιρετικές προσπάθειές της για παροχή άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικής βοήθειας και υποστήριξης σε περισσότερους από 3,6 εκατομμύρια εγγεγραμμένους πρόσφυγες από τη Συρία και περίπου 370.000 εγγεγραμμένους πρόσφυγες από άλλες χώρες, φιλοξενώντας έτσι τη μεγαλύτερη προσφυγική κοινότητα στον κόσμο. Ωστόσο, τον Μάρτιο του 2020, η Τουρκία ενθάρρυνε ενεργά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να κάνουν τη χερσαία διαδρομή προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ενός άτυπου στρατοπέδου σε ένα από τα ελληνοτουρκικά συνοριακά σημεία διέλευσης στο Παζαρκουλέ, χώρο φιλοξενίας περίπου 60.000 μεταναστών και προσφύγων σε δύσκολες συνθήκες».

Ανατολική Μεσόγειος

Αναφορικά με την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο η έκθεση υπογραμμίζει:

«Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας συγκρούστηκε όλο και περισσότερο με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Οι εντάσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αυξήθηκαν περαιτέρω κατά την περίοδο αναφοράς ως αποτέλεσμα των παράνομων ενεργειών και προκλητικών δηλώσεων της Τουρκίας που αμφισβητούν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλεύεται πόρους υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Τουρκία ανέπτυξε δύο γεωτρήσεις και δύο σεισμικά σκάφη στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που έχουν αδειοδοτηθεί από την κυπριακή κυβέρνηση σε ευρωπαϊκές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και σε χωρικά ύδατα της Κύπρου».

Επισημαίνει δε ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε επίσης ότι σε περίπτωση νέων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων σύμφωνα με το άρθρο 29 ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών-μελών της».

Όσον αφορά στην υπογραφή του τουρκολιβυκού συμφώνου, η έκθεση αναφέρει ότι «η υπογραφή διμερούς μνημονίου συμφωνίας για την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης τον Νοέμβριο του 2019 αύξησε τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς αγνόησε τα κυριαρχικά δικαιώματα των νησιών της Ελλάδας στην εν λόγω περιοχή». Σημειώνει πως «υπήρξε μια απότομη αύξηση των προκλητικών ενεργειών από την Τουρκία προς την Ελλάδα, ιδίως τις τουρκικές υπερπτήσεις ελληνικών κατοικημένων περιοχών» και επισημαίνει: «Από αυτή την άποψη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Δεκέμβριο του 2019, επιβεβαίωσε κατηγορηματικά την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο σχετικά με τις δράσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος. Τόνισε ότι το Μνημόνιο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη».

Η έκθεση της Κομισιόν κάνει παράλληλα λόγο για «οπισθοδρόμηση» του δικαστικού συστήματος της Τουρκίας, ενώ υπογραμμίζει ότι «η δυσανάλογη εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων επηρεάζει αρνητικά την ελευθερία της έκφρασης».

Δυτικά Βαλκάνια

Μια αξιόπιστη πολιτική διεύρυνσης αποτελεί γεωστρατηγική επένδυση στην ειρήνη, την ασφάλεια και την οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ευρώπη, ιδίως μάλιστα σε καιρούς αυξανόμενων παγκόσμιων προκλήσεων και αντιπαραθέσεων. Η σταθερή και αξιοκρατική προοπτική πλήρους ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ είναι προς το συμφέρον της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από άποψη πολιτικής, ασφάλειας και οικονομίας. Η ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ενίσχυση της διαδικασίας προσχώρησης -Μια αξιόπιστη προοπτική της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια», η οποία εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη τον Μάρτιο του 2020, περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις με σκοπό η διαδικασία προσχώρησης να ενισχυθεί, να καταστεί πιο προβλέψιμη, πιο αξιόπιστη, πιο δυναμική και να τεθεί υπό ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση. Η ενισχυμένη προσέγγιση υπογραμμίζει τη σημασία μιας αξιοκρατικής διαδικασίας προσχώρησης που θα βασίζεται στην αξιοπιστία, την αμοιβαία εμπιστοσύνη και τις σαφείς δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Δυτικών Βαλκανίων, με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις.

Η επίτευξη αξιόπιστης προόδου στον τομέα του κράτους δικαίου παραμένει ένα σημαντικό ζητούμενο, συχνά λόγω της απουσίας πολιτικής βούλησης. Σε ολόκληρη την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων συνεχίζεται να παρατηρείται βραδύτητα στην αλλαγή της δικαστικής νοοτροπίας, ενώ δεν διαπιστώνεται επαρκής προσήλωση στην αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Ο συνολικός ρυθμός της καταπολέμησης της διαφθοράς επιβραδύνθηκε και το ιστορικό επιδόσεων στους περισσότερους εταίρους πόρρω απέχει από την ικανοποίηση των απαιτήσεων για την προσχώρηση, ενώ η μικρότερη πρόοδος πέρυσι σημειώθηκε στον τομέα της ελευθερίας της έκφρασης και της πολυφωνίας των μέσων επικοινωνίας.

Για πρώτη φορά, η Επιτροπή αξιολογεί τη συνολική ισορροπία στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία και προτείνει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί στη συνέχεια. Με τον τρόπο αυτόν, οι διακυβερνητικές διασκέψεις, οι οποίες προβλέπεται να πραγματοποιηθούν μετά τη δημοσίευση της ετήσιας δέσμης μέτρων της Επιτροπής, αναμένεται να αποτελέσουν τα φόρουμ για τον πολιτικό διάλογο σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις, να προβούν σε απολογισμό της συνολικής διαδικασίας προσχώρησης και να καθορίσουν τον σχεδιασμό για το επόμενο έτος, συμπεριλαμβανομένου του ανοίγματος και του κλεισίματος κεφαλαίων και πιθανών διορθωτικών μέτρων.

Στην περίπτωση της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας, η Επιτροπή προσβλέπει στις πρώτες διακυβερνητικές διασκέψεις που θα συγκληθούν το συντομότερο δυνατόν μετά την έγκριση των διαπραγματευτικών πλαισίων από το Συμβούλιο. Η Επιτροπή επιβεβαίωσε την περαιτέρω πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Η Αλβανία έχει ήδη σημειώσει αποφασιστική πρόοδο και πλησιάζει την εκπλήρωση των όρων που έθεσε το Συμβούλιο ενόψει της πρώτης διακυβερνητικής διάσκεψης.

Αναμένεται από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη να αντιμετωπίσει τις 14 βασικές προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησής της στην ΕΕ, ενώ έχει κάνει μόνο κάποια βήματα προς την κατεύθυνση αυτή μέχρι τώρα. Όσον αφορά το Κοσσυφοπέδιο, σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την ΕΕ, και είναι σημαντικό οι αρχές του Κοσσυφοπεδίου να εντείνουν τις προσπάθειές τους ώστε να σημειωθεί πρόοδος στην ευρωπαϊκή πορεία, μεταξύ άλλων μέσω της εφαρμογής της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης.

Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης  ένα ολοκληρωμένο Οικονομικό και Επενδυτικό Σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο αποσκοπεί στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ανάκαμψης της περιοχής, στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, στην ενίσχυση της οικονομικής περιφερειακής συνεργασίας, στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και στη στήριξη των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για να σημειωθεί πρόοδος στην πορεία της περιοχής προς την ΕΕ.

Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε σχετικά: «Οι πολίτες των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούν μέρος της Ευρώπης και η θέση τους είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι σημερινές εκθέσεις σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση παρέχουν μια αυστηρή αξιολόγηση που υποδεικνύει τη μελλοντική πορεία, επισημαίνοντας τόσο τα σημεία στα οποία έχει επιτευχθεί πρόοδος όσο και τους τομείς στους οποίους πρέπει να καταβληθούν ακόμη σκληρές προσπάθειες».

Παρουσιάζοντας την ετήσια δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση, ο Όλιβερ Βάρχεϊ, επίτροπος αρμόδιος για θέματα γειτονίας και διεύρυνσης, σχολίασε: «Από την έναρξη της θητείας της παρούσας Επιτροπής, στόχος μου ήταν να διασφαλίσω ότι τόσο οι εταίροι μας στα Δυτικά Βαλκάνια όσο και τα κράτη μέλη μας θα ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους στη διαδικασία προσχώρησης. Στις αυστηρές αλλά δίκαιες αξιολογήσεις μας παρουσιάστηκαν σήμερα λεπτομέρειες για το πού βρίσκονται οι χώρες της περιοχής όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, με σαφέστερη καθοδήγηση και συστάσεις σχετικά με τα επόμενα βήματα. Η εφαρμογή τους με αποφασιστικότητα θα επιταχύνει την πορεία προς την ΕΕ και θα αποφέρει αποτελέσματα μακράς διάρκειας. Παράλληλα, παρουσιάσαμε ένα Οικονομικό και Επενδυτικό Σχέδιο για την τόνωση της μακροπρόθεσμης ανάκαμψής τους και την επιτάχυνση της οικονομικής τους σύγκλισης με την ΕΕ».

Εναπόκειται πλέον στο Συμβούλιο να λάβει υπόψη τις συστάσεις της Επιτροπής και να λάβει αποφάσεις για τα επόμενα βήματα.