Δακτύλιος και τέλη κυκλοφορίας: Ποια αυτοκίνητα κυκλοφορούν και δεν πληρώνουν

Κάθε χρόνο, χιλιάδες οδηγοί αναρωτιούνται αν μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα στο κέντρο της Αθήνας και αν το αυτοκίνητό τους υπάγεται στις κατηγορίες με μηδενικά τέλη κυκλοφορίας.

Με την αύξηση των πωλήσεων ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων, οι σχετικοί κανονισμοί έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία για τους κατοίκους και τους επισκέπτες του Λεκανοπεδίου.

Τι είναι ο Δακτύλιος και πότε ισχύει;

Ο Δακτύλιος είναι ένα μέτρο περιορισμού της κυκλοφορίας στο κέντρο της Αθήνας, με στόχο τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Ισχύει συνήθως από τον Οκτώβριο έως τον Ιούλιο, τις καθημερινές (Δευτέρα έως Πέμπτη από 07:00 έως 20:00 και Παρασκευή έως 15:00). Εξαιρούνται τα Σαββατοκύριακα και οι επίσημες αργίες.

Το σύστημα λειτουργεί με βάση το γνωστό μοντέλο μονά-ζυγά: Τις μονές ημερομηνίες κυκλοφορούν αυτοκίνητα με μονό αριθμό κυκλοφορίας και τις ζυγές, όσα έχουν ζυγό αριθμό.

Ποια αυτοκίνητα κυκλοφορούν ελεύθερα στον Δακτύλιο;

Υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες οχημάτων που εξαιρούνται από τον Δακτύλιο και μπορούν να κυκλοφορούν καθημερινά χωρίς περιορισμούς:

• Αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα (EVs): Κυκλοφορούν ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς.

• Υβριδικά οχήματα: Επιτρέπεται η κυκλοφορία μόνο εφόσον πληρούν συγκεκριμένα όρια εκπομπών.

• Οχήματα φυσικού αερίου (CNG) ή υγραερίου (LPG): Εφόσον οι εκπομπές CO₂ είναι κάτω από τα 120 γραμμάρια ανά χιλιόμετρο.

• Πιστοποιημένα Euro 6 οχήματα με εκπομπές CO₂ έως 120g/km και ταξινόμηση μετά την 1/1/2011.

Επίσης μπορείς να οδηγήσεις στον Δακτύλιο αν έχεις ειδική άδεια Δακτυλίου, η οποία εκδίδεται από τη Διεύθυνση Τροχαίας και χορηγείται σε επιλέξιμους οδηγούς κατόπιν σχετικής αίτησης και προσκόμισης εγγράφων.

Ποια αυτοκίνητα δεν πληρώνουν τέλη κυκλοφορίας;

Η απαλλαγή από τα τέλη κυκλοφορίας αφορά και αυτή οχήματα που πληρούν συγκεκριμένα περιβαλλοντικά κριτήρια. Συγκεκριμένα:

• Αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα: Έχουν μηδενικές εκπομπές και δεν πληρώνουν καθόλου τέλη.

• Υβριδικά οχήματα: Απαλλάσσονται από τα τέλη μόνο εάν οι εκπομπές ρύπων είναι κάτω από 90g CO₂/km (ή κάτω από 122g/km για οχήματα πρώτης κυκλοφορίας από 1/1/2021 και μετά).

• Οχήματα με φυσικό αέριο/υγραέριο: Αν πληρούν τα όρια εκπομπών, έχουν σημαντική μείωση ή απαλλαγή.

• Οχήματα αναπήρων: Εφόσον καλύπτονται από τα προβλεπόμενα ποσοστά αναπηρίας και ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες.

• Ειδικά υπηρεσιακά οχήματα (π.χ. πυροσβεστικά, ασθενοφόρα κ.ά.): Εξαιρούνται επίσης.

Νεότερες ρυθμίσεις και εξελίξεις

Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ανανεώνει συχνά τις λίστες οχημάτων και τα όρια ρύπων, σε εναρμόνιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για την πράσινη μετάβαση. Αναμένονται και περαιτέρω κίνητρα για ηλεκτρικά και μη ρυπογόνα οχήματα, εντός του πλαισίου των «έξυπνων πόλεων».

Συμβουλές προς αγοραστές

Αν σκέφτεσαι να αγοράσεις νέο αυτοκίνητο και κινείσαι συχνά στο κέντρο, προτίμησε ένα όχημα που προσφέρει:

• Μηδενικά ή χαμηλά τέλη κυκλοφορίας

• Ελεύθερη κυκλοφορία στον δακτύλιο

• Περιβαλλοντικά οφέλη (χαμηλές εκπομπές CO₂)

Οι ηλεκτρικές και υβριδικές επιλογές, αν και συχνά κοστίζουν περισσότερο αρχικά, προσφέρουν οικονομία και πρακτικά πλεονεκτήματα στην καθημερινή οδήγηση, ειδικά σε πόλεις όπως η Αθήνα.

Δακτύλιος: Η άγνωστη ιστορία πίσω από το μέτρο «Μονά-Ζυγά»

Η ιδέα της εκ περιτροπής κυκλοφορίας των αυτοκινήτων στην Αθήνα δεν αποτελεί εφεύρεση των τελευταίων ετών. Πρωτοεμφανίστηκε ήδη από τη δεκαετία του 1920, όταν η ελληνική πολιτεία, υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, προσπαθούσε να οργανώσει την κυκλοφορία στην  αναπτυσσόμενη πρωτεύουσα, αλλά και να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και του αυξανόμενου κόστους των καυσίμων.

Την περίοδο 1928–1932, αλλά και λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το μέτρο της περιορισμένης κυκλοφορίας εξετάστηκε με βασικό στόχο την εξοικονόμηση καυσίμων, τον έλεγχο των εισαγωγών και τη διαχείριση της συνεχώς αυξανόμενης κυκλοφορίας στο κέντρο της Αθήνας. Ήδη από το 1930 υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο για την κυκλοφορία των οχημάτων, ενώ οι τιμές των καυσίμων, οι εισαγωγές βενζίνης και η ανάγκη για περιορισμό εξόδων, έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στις κυβερνητικές αποφάσεις.

Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 1939, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, το υπουργείο Συγκοινωνιών προώθησε πρόταση για εκ περιτροπής κυκλοφορία στο κέντρο της πρωτεύουσας. Το μέτρο, όμως, δεν εφαρμόστηκε ποτέ πλήρως —παρά τις πιέσεις για εξοικονόμηση συναλλάγματος και την ανάγκη περιορισμού εισαγωγών σε καύσιμα και ανταλλακτικά.

Η πρώτη επίσημη εφαρμογή του «δακτυλίου» έγινε πολύ αργότερα, στις 6 Απριλίου 1979, ως προσωρινό μέτρο περιορισμού λόγω της τότε παγκόσμιας πετρελαϊκής κρίσης. Ωστόσο, μονιμοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1982, με βασικό σκοπό την αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού χάους και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που απειλούσε την υγεία των πολιτών.

Τέσσερις δεκαετίες μετά – Το πρόβλημα παραμένει

Παρά τη μακρόχρονη εφαρμογή του δακτυλίου, το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης στο κέντρο της Αθήνας δεν έχει λυθεί. Η έλλειψη επαρκών δημόσιων χώρων στάθμευσης, η απουσία σταθερής στρατηγικής για βιώσιμη αστική κινητικότητα και η υπερβολική εξάρτηση από το ΙΧ, έχουν αφήσει το μέτρο να λειτουργεί περισσότερο ως προσωρινή λύση παρά ως μόνιμη θεραπεία. Η ρύπανση, φυσικά, δεν γνωρίζει όρια – και το κυκλοφοριακό πρόβλημα επιμένει, ακόμα και με «τα μισά αυτοκίνητα» στους δρόμους.