Διαιτησία, Stoiximan Super League: Το αγκάθι του ελληνικού ποδοσφαίρου

Με αφορμή την έναρξη της Stoiximan Super League στις 23 Αυγούστου για τη σεζόν 2025/26, το ζήτημα της διαιτησίας πρέπει να επανέλθει στο προσκήνιο. Το ελληνικό ποδόσφαιρο καταγράφει τα τελευταία χρόνια σημαντικά βήματα προόδου: οι πωλήσεις Ελλήνων ποδοσφαιριστών σε μεγάλους συλλόγους του εξωτερικού αυξάνονται, η κατάκτηση του Conference League από τον Ολυμπιακό αποτέλεσε ιστορικό επίτευγμα, η θέση της χώρας στο UEFA ranking βελτιώνεται σταθερά, ενώ η εθνική ομάδα δείχνει ένα ανανεωμένο πρόσωπο, γεμάτο ταλέντο και προοπτική. Μέσα στη γενικότερη άνοδο του ελληνικού ποδοσφαίρου, η διαιτησία παραμένει ένα γρανάζι που εξακολουθεί να μένει στάσιμο θεσμικά και λειτουργικά. Καθώς οι ομάδες ενισχύονται, οι οργανισμοί εξελίσσονται και τα έσοδα αυξάνονται, ο ρόλος του διαιτητή παραμένει χωρίς θεσμική κατοχύρωση, οικονομική ασφάλεια ή πλήρη απασχόληση. Η ημιεπαγγελματική του φύση δεν είναι πια απλώς πρόβλημα, αλλά ανασταλτικός παράγοντας ανάπτυξης, που πυροδοτεί την καχυποψία, φθείρει και απαξιώνει συχνά το ίδιο το προϊόν: το ελληνικό ποδόσφαιρο. Η λύση είναι μία: επαγγελματοποίηση, εδώ και τώρα.

Η Ελληνική εξαίρεση στον ευρωπαϊκό χάρτη

Στην Ελλάδα του 2025, οι διαιτητές της Super League συνεχίζουν να ασκούν το ρόλο τους υπό ένα ημιεπαγγελματικό καθεστώς. Η συντριπτική πλειοψηφία έχει και άλλη επαγγελματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα η ενασχόληση με τη διαιτησία να γίνεται αποσπασματικά, ανάμεσα σε επαγγελματικές υποχρεώσεις. Οι αμοιβές τους παραμένουν δυσανάλογες σε σχέση με την πίεση, την έκθεση και τις απαιτήσεις. Η έλλειψη καθημερινής φυσικής και ψυχολογικής προετοιμασίας, η απουσία μόνιμης επιμόρφωσης, οι ανεπαρκείς μηχανισμοί αξιολόγησης και η αδιαφάνεια που τους περιβάλλει, συνθέτουν ένα τοπίο που δεν μπορεί πλέον να διατηρηθεί.

Δεν υπάρχει θεσμοθετημένος φορέας που να λειτουργεί ανεξάρτητα από την ΕΠΟ ή τη Super League για να εποπτεύει την καθημερινότητα των διαιτητών, ούτε μηχανισμός συστηματικής επιμόρφωσης, φυσικής αξιολόγησης και τεχνικής προόδου. Επιπλέον, η απουσία διαφανούς συστήματος αξιολόγησης, ενισχύει την καχυποψία του κοινού και των ίδιων των ομάδων. Η κουλτούρα της αμφισβήτησης είναι οργανικό κομμάτι του συστήματος.

Το Διεθνές Παράδειγμα

Αντίθετα, σε πολλές ανεπτυγμένες ποδοσφαιρικά χώρες, η μετάβαση στην επαγγελματική διαιτησία έχει ήδη ολοκληρωθεί εδώ και δεκαετίες. Οι μεγάλες ευρωπαϊκές λίγκες έχουν περάσει σε θεσμικά και οικονομικά καθεστώτα πλήρους επαγγελματοποίησης:

Στην Αγγλία, για παράδειγμα, από το 2001 λειτουργεί το PGMOL (Professional Game Match Officials Limited), ένας ανεξάρτητος φορέας που διαχειρίζεται τους διαιτητές της Premier League και των επαγγελματικών κατηγοριών. Εκεί, οι διαιτητές αμείβονται με συμβόλαια πλήρους απασχόλησης, συμμετέχουν σε εβδομαδιαίες εκπαιδευτικές συνεδρίες, αξιολογούνται συστηματικά και έχουν στη διάθεσή τους εξειδικευμένα τεχνικά επιτελεία για θέματα φυσικής κατάστασης, ανάλυσης φάσεων, διαχείρισης πίεσης και επικοινωνίας. Το ίδιο ισχύει στη Γερμανία, όπου η Bundesliga προσφέρει στους κορυφαίους διαιτητές επαγγελματικά συμβόλαια και τους εντάσσει σε ένα καθεστώς συνεχούς επιμόρφωσης και φυσικής προετοιμασίας. Ανάλογα παραδείγματα συναντάμε στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία, αλλά και σε χώρες μικρότερου ποδοσφαιρικού βάρους, όπως το Βέλγιο ή η Δανία. Η γενική αρχή είναι σαφής: όσο πιο επαγγελματικό είναι το περιβάλλον, τόσο αυξάνεται η αξιοπιστία του θεσμού.

Σε όλες αυτές τις χώρες, η διαιτησία είναι αναπόσπαστο κομμάτι του επαγγελματικού ποδοσφαίρου, ενταγμένη σε θεσμικά πλαίσια που προσφέρουν διαφάνεια, λογοδοσία και θωράκιση.

Η ελληνική πραγματικότητα και τα βήματα για την αλλαγή

Η ελληνική πραγματικότητα μοιάζει παράταιρη. Όταν οι διαιτητές κρίνονται για μεμονωμένες αποφάσεις και όχι βάσει ενός σταθερού πλαισίου προετοιμασίας και αξιολόγησης, η ευθύνη πρέπει να βαραίνει εξίσου το σύστημα και όχι μόνο το άτομο. Όταν δεν υπάρχει διαφάνεια στη διαδικασία επιλογής και κατάταξης των διαιτητών, όταν οι ορισμοί αλλάζουν χωρίς σαφείς εξηγήσεις και όταν η επαγγελματική ανεξαρτησία τους δεν είναι θεσμοθετημένη, τότε γεννάται και ενισχύεται η δυσπιστία, η οποία διαχέεται τελικά σε ολόκληρο το οικοδόμημα του ελληνικού ποδοσφαίρου. Η επαγγελματοποίηση δεν είναι πανάκεια, αλλά αποτελεί αναγκαία συνθήκη.

Η υλοποίηση ενός τέτοιου μοντέλου στην Ελλάδα απαιτεί σαφή και συγκεκριμένα βήματα. Η μετάβαση σε επαγγελματική διαιτησία προϋποθέτει πέντε θεμελιώδεις επιλογές:

1. Θεσμοθέτηση καθεστώτος πλήρους απασχόλησης: Νομοθετική και θεσμική κατοχύρωση του ρόλου του διαιτητή ως επαγγελματία, με συμβάσεις πλήρους απασχόλησης, ασφαλιστική κάλυψη και τυπικά εργασιακά δικαιώματα.
2. Ανεξάρτητος φορέας εποπτείας: Ίδρυση ενός ανεξάρτητου φορέα εποπτείας και ανάπτυξης της διαιτησίας, ο οποίος να μην υπάγεται οργανικά ούτε στην ΕΠΟ ούτε στη Super League, αλλά να λειτουργεί με διαφάνεια και λειτουργική αυτονομία.
3. Συνεχής επιμόρφωση και προετοιμασία: Ο φορέας αυτός θα πρέπει να διαχειρίζεται την εκπαίδευση, την αξιολόγηση, τη φυσική και ψυχολογική προετοιμασία των διαιτητών, όπως και την επιλογή τους για αγώνες με βάση καθορισμένα και δημοσιοποιήσιμα κριτήρια.
4. Διαφάνεια στις διαδικασίες: Διαφάνεια στις επιλογές διαιτητών και στις βαθμολογίες, με δημοσιευμένα reports, και συμβάσεις που να επιτρέπουν αποκλειστική ενασχόληση με τη διαιτησία και να αποτρέπουν σύγκρουση συμφερόντων.
5. Σταθερή χρηματοδότηση: Εξασφάλιση χρηματοδότησης μέσα από τα τηλεοπτικά δικαιώματα, τη συμβολή των ομάδων ή και ειδικά κονδύλια από διεθνείς φορείς, όπως η UEFA και η FIFA. Η επένδυση αυτή πρέπει να αντιμετωπιστεί ως εργαλείο αναβάθμισης του προϊόντος και όχι ως κόστος.

Το ερώτημα της ευθύνης: Η μπάλα στους θεσμούς

Το ελληνικό ποδόσφαιρο δεν έχει την πολυτέλεια να καθυστερεί. Η διαιτησία δεν μπορεί να μείνει άλλο στο ημίφως. Η επαγγελματοποίησή της είναι αναγκαία συνθήκη για ένα πιο αξιόπιστο, ανταγωνιστικό και βιώσιμο πρωτάθλημα. Όχι γιατί το ζητούν οι ομάδες, αλλά γιατί το απαιτεί η ίδια η ουσία του αθλήματος.

Η Ελλάδα έχει μπροστά της μια ευκαιρία να αλλάξει σελίδα. Η εισαγωγή της τεχνολογίας VAR ήταν ένα πρώτο βήμα. Η επαγγελματοποίηση της διαιτησίας μπορεί να είναι το επόμενο, καθοριστικό βήμα. Με σωστό σχεδιασμό, θεσμική βούληση και διαφάνεια στη διαχείριση, το ελληνικό ποδόσφαιρο μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια νέα εποχή. Μια εποχή όπου ο διαιτητής δεν θα είναι στόχος ή αποδιοπομπαίος τράγος, αλλά λειτουργός του παιχνιδιού με επαγγελματισμό, ανεξαρτησία και κύρος.

Το κόστος μιας τέτοιας μεταρρύθμισης είναι υπαρκτό, αλλά συγκριτικά αμελητέο μπροστά στα συνολικά έσοδα του ελληνικού ποδοσφαίρου. Το όφελος, ωστόσο, είναι πολλαπλό: θεσμική εμπιστοσύνη, αγωνιστική αξιοπιστία, εξομάλυνση του κλίματος και αποκατάσταση της σχέσης διαιτητών-ομάδων-φιλάθλων.

Η διαιτησία στην Ελλάδα δεν μπορεί πια να κρύβεται πίσω από τον ημιεπαγγελματισμό.Το ποδόσφαιρο χρειάζεται διαιτητές που ζουν για αυτό, όχι παράλληλα με αυτό. Και αυτή η αλλαγή, που άργησε ήδη δύο δεκαετίες, πρέπει να ξεκινήσει τώρα. Η μπάλα βρίσκεται πλέον στα πόδια των θεσμών. Το ερώτημα είναι αν έχουν τη βούληση να σφυρίξουν τη σέντρα μιας νέας εποχής.