Επισιτιστική κρίση: «Εφιάλτης» στην πόρτα της Ευρώπης - Οδυνηρές οι επιπτώσεις στους μη προνομιούχους
«Ο πόλεμος οδηγεί έναν εύθραυστο κόσμο προς τη μαζική πείνα. Η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι υπόθεση όλων» επισήμανε ο Economist πριν λίγες μέρες στο κεντρικό άρθρό του αναδεικνύοντας δύο επιβαρυντικούς παράγοντες: Τον πόλεμο στην Ουκρανία και την Κλιματική Κρίση.
Ακόμη και πριν από την εισβολή, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Επισιτισμού είχε προειδοποιήσει ότι το 2022 θα ήταν μια τρομερή χρονιά. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος παραγωγός σιταριού, είπε ότι, μετά τις βροχές που καθυστέρησαν τη φύτευση πέρυσι, αυτή η καλλιέργεια μπορεί να είναι η χειρότερη από ποτέ. Τώρα, εκτός από τις ακραίες θερμοκρασίες στην Ινδία, τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο, η έλλειψη βροχής απειλεί να μειώσει τις αποδόσεις σε άλλα καλάθια ψωμιού, από τη ζώνη σίτου της Αμερικής μέχρι την περιοχή Beauce της Γαλλίας. Το Κέρας της Αφρικής πλήττεται από τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών. Καλώς ήρθατε στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.
Όλα αυτά θα έχουν οδυνηρές επιπτώσεις στους φτωχούς. Τα νοικοκυριά στις αναδυόμενες οικονομίες ξοδεύουν το 25% του προϋπολογισμού τους σε τρόφιμα – και στην υποσαχάρια Αφρική έως και το 40%. Στην Αίγυπτο το ψωμί παρέχει το 30% όλων των θερμίδων. Σε πολλές χώρες εισαγωγής, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις επιδοτήσεις για να αυξήσουν τη βοήθεια προς τους φτωχούς, ειδικά εάν εισάγουν επίσης ενέργεια - μια άλλη αγορά που βρίσκεται σε αναταραχή.
Η κρίση απειλεί να επιδεινωθεί. Η Ουκρανία είχε ήδη στείλει μεγάλο μέρος της σοδειάς του περασμένου καλοκαιριού πριν από τον πόλεμο. Η Ρωσία εξακολουθεί να καταφέρνει να πουλάει τα σιτηρά της, παρά το πρόσθετο κόστος και τους κινδύνους για τους φορτωτές. Ωστόσο, εκείνα τα ουκρανικά σιλό που δεν έχουν υποστεί ζημιά από τις μάχες είναι γεμάτα καλαμπόκι και κριθάρι. Οι αγρότες δεν έχουν πού να αποθηκεύσουν την επόμενη συγκομιδή τους, η οποία θα ξεκινήσει στα τέλη Ιουνίου, η οποία μπορεί επομένως να σαπίσει. Και τους λείπουν τα καύσιμα και η εργασία για να φυτέψουν το ένα μετά από αυτό. Η Ρωσία, από την πλευρά της, ενδέχεται να στερείται ορισμένων προμηθειών σπόρων και φυτοφαρμάκων που συνήθως αγοράζει από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παρά τις αυξανόμενες τιμές των σιτηρών, οι αγρότες σε άλλα μέρη του κόσμου ενδέχεται να μην καλύψουν το έλλειμμα. Ένας λόγος είναι ότι οι τιμές είναι ασταθείς. Ακόμη χειρότερα, τα περιθώρια κέρδους συρρικνώνονται, λόγω των αυξανόμενων τιμών των λιπασμάτων και της ενέργειας. Αυτά είναι τα κύρια κόστη των αγροτών και και οι δύο αγορές διαταράσσονται από τις κυρώσεις και τον αγώνα για το φυσικό αέριο. Εάν οι αγρότες μειώσουν τα λιπάσματα, οι παγκόσμιες αποδόσεις θα είναι χαμηλότερες ακριβώς τη λάθος στιγμή.
Όπως επισημαίνεται σε άρθρο γνώμης στον Guardian αυτό που προκαλεί την ανησυχία είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος να αντικατασταθούν οι εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας, οι οποίες αποτελούν το 9% των παγκόσμιων εξαγωγών, που επιδεινώνονται από τη μείωση των εξαγωγών σιτηρών της Ρωσίας. Μόνο ένα κλάσμα των συγκομιδών δημητριακών της Ουκρανίας μπορεί να βρει το δρόμο του στις παγκόσμιες αγορές μέσω οδικών ή λιμανιών στη Ρουμανία – και η Ρωσία δεν έχει καμία πρόθεση να άρει τον αποκλεισμό της ενώ αντιμετωπίζει κυρώσεις που μπορεί να διαρκέσουν χρόνια, δεδομένου του αδιεξόδου στην Ουκρανία.
Διαφήμιση
Η τιμή των σιτηρών είναι επομένως βέβαιο ότι θα αυξηθεί – είναι ήδη 59% υψηλότερη από ό,τι τον Ιανουάριο – αντανακλώντας ότι υπάρχουν λιγότερα πράγματα που πρέπει να προχωρήσουμε. Όσοι δεν μπορούν να πληρώσουν, απλώς θα φύγουν, αυξάνοντας την προοπτική του λιμού να εξαπλωθεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια στις φτωχότερες χώρες και μια νέα πλημμύρα προσφύγων.
Σε όλο τον κόσμο, χώρες που αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε σιτηρά και άλλα τρόφιμα απλώς σταματούν τις εξαγωγές τροφίμων τους. Ήδη, 22 χώρες έχουν απαγορεύσει το 10% του συνόλου του εμπορίου τροφίμων.
Προειδοποίηση Ζελένσκι
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy προειδοποίησε για παγκόσμια επισιτιστική κρίση εάν η χώρα δεν μπορέσει να απελευθερώσει τα λιμάνια της από τους ρωσικούς αποκλεισμούς.
Είπε ότι η αδυναμία της Ουκρανίας να εξάγει τρόφιμα από τα λιμάνια της δημιουργεί κρίση σε χώρες που εξαρτώνται από ουκρανικά σιτηρά όπως το σιτάρι και το κριθάρι.
Η Ουκρανία παράγει 80 εκατομμύρια μετρικούς τόνους σιτηρών κάθε χρόνο και αντιπροσωπεύει το 6% όλων των θερμίδων τροφίμων που διακινούνται στη διεθνή αγορά. Οι αποκλεισμοί οδηγούν την παγκόσμια πείνα σε «επίπεδα λιμού», είπε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ σε συνεδρίαση την Πέμπτη.
Καθησυχαστικός ο Γεωργαντάς
Το ζήτημα απασχολεί έντονα και την Ελλάδα, παρότι δεν αντιμετωπίζει άμεσο κίνδυνο. Οι αρμόδιες κρατικές Αρχές παρακολουθούν στενά τον εφοδιασμό της χώρας και τα επίπεδα επάρκειας, ενώ σε εγρήγορση βρίσκεται και ο επιχειρηματικός κόσμος. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γιώργος Γεωργαντάς, μιλώντας στα «ΝΕΑ» εμφανίζεται καθησυχαστικός και ξεκαθαρίζει πως δεν τίθεται θέμα επισιτιστικής κρίσης στη χώρα. «Η Ελλάδα», υπογραμμίζει, «έχει επάρκεια και τα όποια μικροπροβλήματα στην τροφοδοσία έχουν αποκατασταθεί».
Οι εισαγωγές σιτηρών, όπως λέει γίνονται κανονικά από διάφορες χώρες, ακόμη και από τη Σερβία, η οποία ήρε την απαγόρευση εξαγωγής σιτηρών που είχε επιβάλει. «Εχουμε επάρκεια για πάνω από δύο μήνες, χωρίς να υπολογίζουμε και την εγχώρια παραγωγή…», σημειώνει εμφατικά.
Σε παρόμοιο μήκος κύματος κινείται και ο αντιπρόεδρος του ΣΕΒΤ (Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων), Γρηγόρης Αντωνιάδης, ο οποίος στέκεται στην προσπάθεια που καταβάλλουν οι ελληνικές βιομηχανίες για να διασφαλίσουν τον ομαλό εφοδιασμό της αγοράς. Ελπίζει μάλιστα ότι η πρόσφατη πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία «λωρίδων αλληλεγγύης», οι οποίες στόχο έχουν να διευκολύνουν την εξαγωγή από την Ουκρανία των αποθεμάτων της σε γεωργικά προϊόντα, θα συμβάλει στην επίτευξη ομαλότερων συνθηκών λειτουργίας στην προμήθεια πρώτων υλών.
Κραυγή αγωνίας από τους κτηνοτρόφους
Σημαντικά αυξημένο είναι το κόστος παραγωγής με τους κτηνοτρόφους να αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Η τιμή στο πρόβειο γάλα κυμαίνεται στα επίπεδα των 1,20 - 1,35 ευρώ/ λίτρο, ωστόσο όπως λένε, ακόμα και τιμές της τάξης του 1,50 ευρώ/ λίτρο, δεν αρκούν για να καλύψουν τις τεράστιες αυξήσεις στις ζωοτροφές.
Με την τιμή της μηδικής να ξεπερνάει τα 28 λεπτά/ κιλό από 18 ευρώ πέρυσι και το ενσίρωμα σανού να έχει φτάσει να κοστίζει 20-22 λεπτά, η επιβάρυνση στο κόστος είναι σημαντική.
Η αύξηση των στρεμμάτων καλλιέργειας σε καλαμπόκι κινείται προς την σωστή κατεύθυνση, δηλαδή της ενίσχυσης της ιδιοπαραγωγής στη χώρα μας, ενώ πολλά ποντάρουν οι παραγωγοί στην καταβολή από φέτος της συνδεδεμένης ενίσχυσης. Κρίσιμο ζήτημα είναι εξάλλου να κατευθύνεται μεγαλύτερο μέρος των καλαμποκιών για ζωοτροφές και όχι για παραγωγή βιοκαυσίμων.
Απώλειες 30% στο ζωϊκό κεφάλαιο
Ουκ ολίγοι κτηνοτρόφοι, έχουν επιλέξει να οδηγούν περισσότερα (θηλυκά) ζώα στα σφαγεία, μην μπορώντας να ανταποκριθούν στο αυξημένο κόστος, με τις απώλειες σε ζωϊκό κεφάλαιο να φθάνουν ακόμη και το 30%.
Ο πρόεδρος της ΕΑΣ Νάξου, Δημήτρης Καπούνης, ανέφερε σε πρόσφατες δηλώσεις του ότι υπάρχει μεγάλη μείωση στην παραγωγή γάλακτος στη Νάξο, κάτι που δημιουργεί πρόβλημα στην παραγωγή γραβιέρας. Τόνισε ότι «δεν μπορούμε να αγοράσουμε γάλα από άλλη περιοχή γιατί η γραβιέρα είναι ΠΟΠ. Η μείωση στο γάλα φτάνει στους 7 - 8 τόνους κάθε μέρα». Ο κ. Καπούνης υπογράμμισε ότι «δεν υπάρχουν στην χώρα μας ζωοτροφές», προσθέτοντας ότι έκανε εισαγωγή από Βουλγαρία ενσίρωμα καλαμποκιού με τιμή στα 105 ευρώ τον τόνο, συν τα μεταφορικά, για να έρθει στο νησί.
Ο Σύνδεσμος Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) υποστηρίζει ότι η μείωση των κοπαδιών είναι μεγάλη στην χώρα μας και τους επόμενους μήνες θα οδηγηθεί ακόμη μεγαλύτερος αριθμός ζώων στα σφαγεία και θα γίνει ορατό το πρόβλημα - που τονίζουμε εδώ και καιρό - της μείωσης στην παραγωγή γάλακτος.
Κατέθεσε μάλιστα πρόσφατα τις προτάσεις του στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις που αφορούν την κτηνοτροφία στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ 2023-2027, ζητώντας να δοθεί:
- για τις αγελάδες 200 € /ζώο,
- για μοσχάρια ηλικίας έως 14 μηνών 100 € /ζώο,
- για μοσχάρια ηλικίας 14 έως 24 μηνών 150 € /ζώο και
- για μοσχίδες αναπαραγωγής 500 € /ζώο.
Ταυτόχρονα ζητήθηκε να αυξηθεί η ενδεικτική τιμή άρα και ο προϋπολογισμός για τα αιγοπρόβατα σε 20€ ανά θηλυκό ζώο από 12€, αλλά και να αυξηθεί δραστικά το ποσό και η ανά στρέμμα ενίσχυση στην καλλιέργεια πρωτεϊνούχων ψυχανθών ζωοτροφών η οποία να αποδίδεται κατά προτεραιότητα στους κτηνοτρόφους που ιδιοπαράγουν.
Ακόμη ο ΣΕΚ ζήτησε ένα ποσό 150 εκατ. € για όλη την κτηνοτροφία, έτσι ώστε να υπάρχει κάλυψη ενός μέρους της τεράστιας αύξησης των τιμών των ζωοτροφών.
Κομισιόν: Έκτακτο πακέτο στήριξης 1,5 δισ. ευρώ για την ενίσχυση των αγροτών
Έκτακτη στήριξη αγροτών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων του αγροδιατροφικού τομέα, που έχουν επηρεαστεί από τις μεγάλες αυξήσεις του κόστους εισροών, προβλέπεται με πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με το συνολικό ποσό ενίσχυσης να ανέρχεται στο 1,5 δισ. ευρώ.
Συγκεκριμένα, η Κομισιόν πρότεινε, εφόσον εγκριθεί η πρότασή της από τα άλλα όργανα της ΕΕ, να δοθεί η δυνατότητα στις χώρες – μέλη να διαθέσουν για τον σκοπό αυτό το 5% των πόρων που τους αντιστοιχεί από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) για τα έτη 2021-2022.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι μεγάλες αυξήσεις στις τιμές, ιδίως για την ενέργεια, τα λιπάσματα και τις ζωοτροφές, διαταράσσουν τον γεωργικό τομέα, οδηγώντας σε προβλήματα ρευστότητας και ταμειακών ροών για τους αγρότες και τις μικρές αγροτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση, την εμπορία ή την ανάπτυξη γεωργικών προϊόντων.
Σκοπός του μέτρου είναι να αντιμετωπισθούν οι χρηματοδοτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και οι ΜμΕ του τομέα, ώστε να παραμείνουν φερέγγυοι, συμβάλλοντας έτσι στην παγκόσμια ασφάλεια τροφίμων.
Οπως τονίζει η Επιτροπή, τα κράτη-μέλη καλούνται να στοχεύσουν αυτή τη στήριξη στους δικαιούχους που πλήττονται περισσότερο από την τρέχουσα κρίση και που ασχολούνται με την κυκλική οικονομία, τη διαχείριση θρεπτικών ουσιών, την αποτελεσματική χρήση των πόρων ή τις φιλικές προς το περιβάλλον και το κλίμα μεθόδους παραγωγής.
Επιλεγμένοι αγρότες και ΜμΕ θα μπορούσαν να λάβουν έως 15.000 ευρώ και 100.000 ευρώ, αντίστοιχα.
Οι πληρωμές θα πρέπει να πραγματοποιηθούν έως τις 15 Οκτωβρίου 2023.
Για να κάνουν χρήση αυτής της εξαιρετικής δυνατότητας, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να υποβάλουν τροποποίηση στο πρόγραμμα αγροτικής τους ανάπτυξης εισάγοντας αυτό το νέο μέτρο.
