«Καλάθι του νοικοκυριού»: Πρεμιέρα με προβλήματα και ελέγχους σε σούπερ μάρκετ - Κοντά στα 160 ευρώ ο λογαριασμός για τους καταναλωτές

Με προβλήματα ξεκίνησε να εφαρμόζεται από σήμερα Τετάρτη το «καλάθι του νοικοκυριού» σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση που υπέγραψε προχθές ο υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων, 'Αδωνις Γεωργιάδης.

Συγκεκριμένα ενώ από το πρωί οι καταναλωτές θα μπορούσαν να έχουν τη δυνατότητα να δουν τα προϊόντα και τις τιμές μέσω της εφαρμoγής https://e-katanalotis.gov.gr/householdBasket, αυτό για αρκετή ώρα δεν ήταν δυνατόν αφού η εφαρμογή δεν λειτουργούσε λόγω της αυξημένης επισκεψιμότητας ενώ στη συνέχεια επανήλθε. Ωστόσο το πρόβλημα δεν φαίνεται να έχει λυθεί αφού ανά διαστήματα το link δεν λειτουργεί.

Επίσης σύμφωνα με ρεπορτάζ του Ant1 οι πρώτες εντυπώσεις είναι ότι τα προϊόντα που διατίθενται στο καλάθι είναι λίγα (κάτω από 100), είναι ιδιωτικής ετικέτας και οι τιμές τους δεν είναι σημαντικά χαμηλότερες από πριν. Επίσης στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν αναγράφεται η προηγούμενη τιμή των προϊόντων (ούτε η τιμή αναφοράς της 3ης Οκτωβρίου οπότε και ανακοινώθηκε το μέτρο) αλλά όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε οι τιμές είναι «καρφωτές» με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μην μπορεί να γνωρίζει το ύψος της έκπτωσης. Στις λίστες που ανήρτησαν οι 13 αλυσίδες σούπερ μάρκετ που μετέχουν στο μέτρο, το άθροισμα των τιμών στα προϊόντα που περιλαμβάνονται στο καλάθι βγάζει ένα ποσό, που κινείται κοντά στα 160 ευρώ. Ο υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης, ο αναπληρωτής υπουργός Νίκος Παπαθανάσης, ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος, ο διοικητής της Διϋπηρεσιακής Μονάδας Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) Χαράλαμπος Μελισσινός και ελεγκτές της ΔΙΜΕΑ, πρόκειται να επισκεφθούν σήμερα, πρώτη μέρα εφαρμογής του μέτρου για το «καλάθι του νοικοκυριού», καταστήματα αλυσίδων σούπερ μάρκετ στην Αττική. «Μας ενδιαφέρει να δούμε αν οι αλυσίδες, οι παραγωγοί και οι βιομηχανίες τροφίμων θα τιμήσουν τη συμφωνία τους και θα κάνουν το παν για να παρουσιάσουν ένα καλάθι με 51 κατηγορίες προϊόντων που θα μπορεί ο ευάλωτος συμπολίτης μας να το αγοράζει», τόνισε χθες σε δηλώσεις του ο κ. Γεωργιάδης και πρόσθεσε:. «Το καλάθι έχει φτιαχτεί για εκείνον τον συμπολίτη μας που δεν βγάζει το μήνα του. Σε αυτόν στρεφόμαστε με σεβασμό, με φροντίδα, με ενσυναίσθηση και του λέμε "το κράτος δουλεύει για να βρει λύση στο πρόβλημά σου"».

Η λίστα με τις κατηγορίες προϊόντων

Υπενθυμίζεται ότι στο «καλάθι του νοικοκυριού» εντάσσονται 51 κατηγορίες προϊόντων που είναι οι εξής: 1 Ρύζι 2 Ψωμί για τόστ 3 Ψωμί φραντζόλα (τυποποιημένο/συσκευασμένο) 4 Φρυγανιές 5 Μακαρόνια Νο 6 6 Αλεύρι για όλες τις χρήσεις 7 Όσπρια (ένα τουλάχιστον είδος) 8 Γαλοπούλα ή/και πάριζα 9 Κατεψυγμένα ψάρια 10 Νωπό χοιρινό (συσκευασμένο ή μη) 11 Νωπό κοτόπουλο (συσκευασμένο ή μη) 12 Γάλα φρέσκο πλήρες 13 Γάλα φρέσκο χαμηλά λιπαρά 14 Γάλα εβαπορέ 15 Γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις 16 Γιαούρτι από γάλα αγελάδος χωρίς γεύσεις με χαμηλά λιπαρά 17 Τυρί φέτα 18 Τυρί γκούντα 19 Τυρί με χαμηλά λιπαρά 20 Χυμός τομάτας διατηρημένος 21 Αυγά (κλωβοστοιχίας και αχυρώνα) 22 Μαργαρίνες 23 Παρθένο ελαιόλαδο 24 Ηλιέλαιο 25 Κατεψυγμένα λαχανικά (τουλάχιστον ένα από αρακάς, μπάμιες, φασολάκια) 26 Λευκή ζάχαρη 27 Φόρμουλα μωρών (παιδικές τροφές) 28 Γάλα βρεφικής ηλικίας (παιδικές τροφές) 29 Ελληνικός καφές 30 Στιγμιαίος καφές 31 Γαλλικός καφές 32 Τσάι ή χαμομήλι 33 Κακάο σε σκόνη 34 Χυμός πορτοκάλι 35 Απολυμαντικά χεριών / αντισηπτικά 36 Απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων (υγρά και σε σκόνη - όχι ταμπλέτες) 37 Απορρυπαντικά για σφουγγάρισμα και καθαρισμού επιφανειών - χλωρίνες 38 Απορρυπαντικά πιάτων για πλύσιμο στο χέρι 39 Χαρτί κουζίνας 40 Χαρτί υγείας 41 Οδοντόκρεμες 42 Σερβιέτες 43 Ταμπόν 44 Σαμπουάν 45 Σαπούνια σε στερεή κατάσταση 46 Πάνες ακράτειας 47 Πάνες για μωρά 48 Μωρομάντηλα 49 Σαμπουάν για μωρά 50 Τροφές για σκύλους 51 Τροφές για γάτες. Σύμφωνα με την σχετική νομοθετική ρύθμιση, τα σούπερ μάρκετ που εντάσσονται στο μέτρο, οφείλουν να διαθέτουν ένα τουλάχιστον προϊόν από κάθε κατηγορία προϊόντων που περιλαμβάνεται στο καλάθι του νοικοκυριού σε προσιτή τιμή, ιδίως συγκριτικά με τα υπόλοιπα προϊόντα της ίδιας κατηγορίας. Τα προϊόντα αυτά επισημαίνονται με το ειδικό σήμα που έχει δημοσιεύσει το υπουργείο Ανάπτυξης τόσο στα ράφια όσο και στα μέσα διαφημιστικής επικοινωνίας των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με την ίδια ρύθμιση, τα προϊόντα που εντάσσονται στο «καλάθι του νοικοκυριού» ελέγχονται, κατά προτεραιότητα, ως προς τη συμμόρφωση με την διάταξη περί αθέμιτης κερδοφορίας. Επίσης, τα προϊόντα του καταλόγου μπορούν να διαφοροποιούνται κάθε φορά που αποστέλλεται από τους υπόχρεους νέος κατάλογος προς το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση, οι αλυσίδες με ετήσιο τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ (με βάση τον ισολογισμό της προηγούμενης χρήσης) είναι υποχρεωμένες να αποστέλλουν τον κατάλογο με τα προϊόντα που περιλαμβάνονται στο «καλάθι» κάθε Τετάρτη, έως τις 9 π.μ. Το 2021, τζίρο πάνω από 90 εκατ. ευρώ είχαν οι αλυσίδες «Σκλαβενίτης», «ΑΒ Βασιλόπουλος», Lidl, Μy Market, «Μασούτης», Γαλαξίας, «ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός», Market In, ΣΥΝΚΑ, Bazaar, «Χαλκιαδάκης», Συνεργαζόμενοι Παντοπώλες (εξαγοράστηκαν από την «ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός»). Στη δράση θα συμμετέχει εθελοντικά και το ηλεκτρονικό σούπερ μάρκετ e-fresh. Στην υπουργική απόφαση δεν προβλέπεται αλλά η νομοθετική ρύθμιση προβλέπει τη δυνατότητα προαιρετικής συμμετοχής στο μέτρο και επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ με τζίρο κάτω των 90 εκατ. ευρώ. Αρμόδια αρχή για τον έλεγχο εφαρμογής του «καλαθιού του νοικοκυριού» ορίζεται η διεύθυνση διαχείρισης δεδομένων, στατιστικής και εποπτείας ηλεκτρονικού εμπορίου της Διυπηρεσιακής Μονάδας Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ). Οι κυρώσεις για μη αποστολή ή ελλιπή αποστολή καταλόγου προϊόντων από τους υπόχρεους (διοικητικό πρόστιμο ύψους 5.000 ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης αποστολής πλήρους καταλόγου) επιβάλλονται με απόφαση του διοικητή της ΔΙΜΕΑ.

Αντιδράσεις για το «καλάθι νοικοκυριού»

Ο τομεάρχης Ανάπτυξης και Επενδύσεων του ΣΥΡΙΖΑ Αλ. Χαρίτσης ανέφερε σε μήνυμά του στο Twitter: «Ξεκινά το καλάθι του νοικοκυριού και η κυβέρνηση ετοιμάζει ένα ακόμα επικοινωνιακό σόου. Αφού πλέον οι έλεγχοι για την αισχροκέρδεια πραγματοποιούνται κατόπιν ραντεβού, ας μας πει η κυβέρνηση και πόσα εικονικά πρόστιμα πρόκειται να επιβάλλουν. Η κοροϊδία έχει και τα όριά της!». https://twitter.com/alexischaritsis/status/1587535509773258752?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1587535509773258752%7Ctwgr%5E7d99ec1715a1597a841f31a15de234a3be371685%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.ieidiseis.gr%2Fellada%2F170413%2Fkalathi-noikokyrioy-eno-i-akriveia-kalpazei-soou-me-tis-listes-kai-tis-times Για επιχείρηση αποπροσανατολισμού των καταναλωτών κατηγόρησε ο Δημήτρης Μάντζος την κυβέρνηση με αφορμή το «καλάθι του νοικοκυριού», το οποίο χαρακτήρισε ως ένα ανεπαρκές βοήθημα. Ο εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, μιλώντας στον ΣΚΑΪ, υπογράμμισε τις επισημάνσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού για «ενδεχόμενη νόθευση του ελεύθερου ανταγωνισμού, όσον αφορά στη συσχέτιση των προϊόντων που θα συμπεριληφθούν στο καλάθι με τα ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα των σούπερ μάρκετ, καθώς και στην ενίσχυση που μπορεί να πάρουν μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ έναντι των μικρότερων σημείων πώλησης». Ο Εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής εκτίμησε ότι η Κυβέρνηση «αποπροσανατολίζει τους καταναλωτές με ένα ανεπαρκές βοήθημα» το οποίο χαρακτήρισε «market pass, την ώρα που δεν τολμάς να πας στο σούπερ μάρκετ. Όλες οι τιμές είναι πολλές εκατοστιαίες μονάδες πάνω σε σχέση με πέρυσι», εκτιμώντας πως το ζήτημα αφορά τόσο στη φορολογία όσο και στην αισχροκέρδεια. Για την αποτελεσματικότητα αυτού του μέτρου κατά της ακρίβειας έχει τοποθετηθεί χαρακτηρίζοντάς το ψευδαίσθηση ο καθ’ ύλην αρμόδιος πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς. «Η πρωτογενής αιτία της ακρίβειας είναι η ενέργεια, επομένως για να αντιμετωπιστεί η ακρίβεια πρέπει να τιθασευτούν οι τιμές που επιβάλλει το ολιγοπώλιο της ενέργειας. Οσο η κυβέρνηση αφήνει ανεξέλεγκτους τους παρόχους ενέργειας, όπως συμβαίνει εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο, η ακρίβεια και ο πληθωρισμός θα καλπάζουν» ήταν η τοποθέτησή του. Όμως το «καλάθι του νοικοκυριού» θα έχει και παράπλευρες απώλειες. Σύμφωνα με τη ΓΣΕΒΕΕ μετατοπίζει την αγοραστική κίνηση προς τις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ, «πνίγοντας» έτσι τις μικρές. Σε δηλώσεις του ο πρόεδρος του ΣΕΛΠΕ Αντώνης Μακρής τόνισε ότι παραμένουν αθέατοι οι κύριοι υπεύθυνοι για τα κερδοσκοπικά φαινόμενα. «Όλοι έχουν πέσει πάνω στη λιανική. Εμείς, ό,τι αγοράζουμε πουλάμε. Θα έπρεπε οι έλεγχοι να πάνε λίγο πιο πίσω, στην χονδρική, στις εισαγόμενες πρώτες ύλες … ότι συνθέτει το “καλάθι του αγρότη”, για να παράξει. Είμαστε ο τελευταίος τροχός της αμάξης, λειτουργούμε ως “αμορτισέρ” μεταξύ παραγωγών/χονδρεμπόρων και τελικού καταναλωτή». Αναφορικά με το «καλάθι του νοικοκυριού» ο ιδιοκτήτης και ιδρυτής της ΝΗΣΟΣ, Αλέξανδρος Κουρής σημείωσε ότι η συγκεκριμένη πολιτική, συμπεριλαμβανομένης και της επιδοματικής πολιτικής που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση στον τομέα της ενέργειας, υπολείπονται του μεγέθους της κρίσης που υπάρχει. «Αυτό που θα πρότεινα στην κυβέρνηση είναι να ασχοληθεί όχι με τσιρότα, αλλά να χτίσει και να γεφυρώσει τους παράγοντες που δημιουργούν αυτή την κρίση και να το κάνει στη χώρα. Από την πλευρά του ο 'Αγις Πιστιόλας διευθυντής μάρκετινγκ και εξαγωγών της Agrino, υπογράμμισε ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία προσπαθεί να πετύχει κάτι που συμβαίνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα στην Ελλάδα, με μείωση των τιμών και προσφορών στα προϊόντα. «Οι εταιρείες που σεβόμαστε τους καταναλωτές μας, είναι κάτι που ούτως ή άλλως θα πράξουμε, περιορίζοντας το περιθώριο κέρδους κόντρα στο αυξημένο κόστος παραγωγής». Σύμφωνα με τον ίδιο, το συγκεκριμένο μέτρο αποτελεί προέκταση του φυλλαδίου προσφορών των σούπερ μάρκετ που διανέμουν σε εβδομαδιαία βάση.

«Καμπανάκι» από την Επιτροπή Ανταγωνισμού

Για την ενεργοποίηση πάντως του «καλαθιού του νοικοκυριού» η Επιτροπή Ανταγωνισμού είχε φροντίσει να χτυπήσει «καμπανάκι» εκφράζοντας τις επιφυλάξεις της σε 5 σημεία. Συγκεκριμένα, στη γνωμοδότησή της η Αρχή αναφέρει εκτός άλλων ότι:

1. Το γεγονός ότι οι εταιρείες σούπερ μάρκετ θα επιλέγουν τα προϊόντα που επιθυμούν να εντάξουν στο καλάθι του νοικοκυριού ενδέχεται να τους δώσει τη δυνατότητα μόχλευσης στις διαπραγματεύσεις τους με τους προμηθευτές των προϊόντων αυτών, κυρίως με όσους έχουν μικρή διαπραγματευτική δύναμη. Για παράδειγμα, δύνανται οι εταιρίες σούπερ μάρκετ να απαιτήσουν υψηλότερες προμήθειες- τέλη πρόσβασης (slotting allowances, upfront access payments, pay to stay fees ή άλλες πληρωμές/εκπτώσεις) από τους προμηθευτές προκειμένου να συμπεριλάβουν τα προϊόντα τους στο καλάθι του νοικοκυριού, ιδίως αν οι τελευταίοι δεν έχουν πρόσβαση στη λιανική αγορά. Μια τέτοια κατάσταση ενδέχεται να προκαλέσει στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό.
2. Ακολούθως, είναι ιδιαιτέρως σημαντικό η συγκεκριμένη πρωτοβουλία να μην οδηγήσει σε πρακτικές συστηματικής αυτοπροτίμησης (self-preferencing) από τα σουπερμάρκετ σε προϊόντα δικής τους ιδιωτικής ετικέτας, εις βάρος προϊόντων σήματος, τα οποία ενδεχομένως να προσφέρονται σε φθηνότερες τιμές για τους καταναλωτές αλλά επί των οποίων το περιθώριο κέρδους των σουπερμάρκετ να είναι ενδεχομένως υψηλότερο. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα λειτουργήσει εις βάρος τόσο των προμηθευτών, όσο και των καταναλωτών.
3. Μια άλλη πιθανή επίπτωση της πρωτοβουλίας είναι οι αυξήσεις τιμών σε προϊόντα ή κατηγορίες προϊόντων εκτός του καλαθιού (από τον ίδιο ή διαφορετικούς προμηθευτές) προκειμένου να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από τη διάθεση των προϊόντων εντός του καλαθιού σε προσιτές τιμές (ή ενδεχομένως μείωσης τιμών).
4. Στο καλάθι του νοικοκυριού θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα να συμμετέχει κάθε είδους επιχείρηση που δραστηριοποιείται στη λιανική αγορά, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο,, ή/και με οποιοδήποτε τρόπο (π.χ. πώληση μέσω e-shop), ακόμα και εάν δεν εμπορεύεται το σύνολο των κατηγοριών των προϊόντων που απαριθμούνται στη λίστα (π.χ. κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, αρτοποιεία κ.λπ)
5. Είναι σημαντικό να δημοσιεύονται στο e-katanalotis και στην ιστοσελίδα του Υπουργείου ή άλλων εξουσιοδοτημένων φορέων οι σχετικές πληροφορίες, και να διευκρινιστεί εκ των προτέρων, το είδος και ο βαθμός λεπτομέρειάς τους. Για παράδειγμα, η δημοσίευση μόνο μέσων τιμών λιανικής πώλησης πανελλαδικά ανά προϊόν δεν θα ασκήσει την επιδιωκόμενη πίεση στις επιχειρήσεις που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία.