Αφορισμός: Η καταραμένη κύρωση, στην Ελλάδα παραμένει ενεργή

Αφορισμός: Ένα αναχρονιστικό προνόμιο της Εκκλησίας με ισχύ δημοσίου δικαίου!

«Άλλως, ως μήτε των Θεών φοβούμενος, μήτε την εκ του παρόντος φρικτού επιτιμίου αιώνιον κόλασιν εις ουδέν λογιζόμενος, έστω αφωρισμένος κατηραμένος και μετά θάνατον άλυτος και τυμπανιαίος. Αι πέτραι και ο σίδηρος λυθήσονται αυτός δε ουδέποτε, ουδέ να ίδη προκοπήν. Η οργή του Θεού, η κατάρα της Εκκλησίας και αι αραί των 318 θεοφόρων πατέρων να επιπέσωσιν επί της κεφαλής των διαπραξάντων την ανωτέρω ζημίαν».

Άλλη μια ιστορία Αφορισμού, εν έτει σωτηρίω 2020, μεσούσης της πανδημίας. Ο κύριος Αμβρόσιος Λένης, συνταξιούχος - πρώην μητροπολίτης Αιγιαλείας, είναι γνωστός στο πανελλήνιο για τις ακροδεξιές πρακτικές του, τους ύμνους στη Χρυσή Αυγή, την εχθροπάθειά του εις βάρος πολιτών, και την υβριστική συμπεριφορά του έναντι της Αριστεράς και της κυβέρνησης Τσίπρα. Με είχε καταραστεί μάλιστα να σαπίσει το χέρι μου, αλλά άλλαι αι βουλαί του Κυρίου. Για όλα αυτά είχε την ανοχή της ηγεσίας της Εκκλησίας, η οποία προέβαλε υπέρ αυτού την αρχή της ελευθερίας της εκφράσεως.

[caption id="attachment_1618760" align="alignnone" width="1024"] EUROKINISSI[/caption]

Αυτή τη φορά απήγγειλε αφορισμό εις βάρος του πρωθυπουργού, της υπουργού Παιδείας και του υφυπουργού πολιτικής Προστασίας με αφορμή τη στάση της Πολιτείας στο θέμα της πανδημίας.

Επικαλούμενος «πληροφορίες» ισχυρίστηκε ότι ο κ. Μητσοτάκης σε επιτελική σύσκεψη είχε πει «να τελειώνουμε με τους αρχιερείς και όσα λένε για το Χριστό τους», ότι η κα Κεραμέως (παρά την κατά σύστημα επιδεικνυόμενη θεοσέβειά της) με τη δήλωσή της ότι με το σάλιο μεταδίδεται ο κορονοϊός αμφισβήτησε το μυστήριο της Θείας Μεταλήψεως και, τέλος, ότι ο κ. Χαρδαλιάς «παρήγγειλε τσιπάκια για το σφράγισμα του Αντιχρίστου στον αριθμό 666».

Η Εκκλησία της Ελλάδος, αμέσως αυτή τη φορά, σχολίασε ότι ο αφορισμός αυτός είναι «ανίσχυρος και ανυπόστατος», διότι σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας (που αποτελεί νόμο του Κράτους), αφορισμό μπορεί να επιβάλλει μόνο η Ιεραρχία σε ειδική συνεδρίασή της και με αυξημένη πλειοψηφία. Οι Ιεράρχες μάλιστα, έσπευσαν να μιλήσουν για παρεξήγηση, διότι όπως είπαν, τα αποδιδόμενα στον κ. πρωθυπουργό ήσαν fake news. Προφανώς η δράση του Αντιχρίστου φωλιάζει και στο διαδίκτυο. Προσοχή, χριστιανοί!

[caption id="attachment_1618762" align="alignnone" width="1024"] (EUROKINISSI)[/caption]

Κατόπιν των επισήμων εξηγήσεων, οι ενδιαφερόμενοι σταυροκοπήθηκαν με ανακούφιση, ο κ. Χαρδαλιάς μάλιστα, έσπευσε να «εξομολογηθεί» στην ημερήσια τηλεοπτική ενημέρωση ότι πήγε στην εκκλησία και άναψε κερί. Δεν μας εξήγησε όμως αν ήταν κερί δικής του μετανοίας ή συγχωρέσεως του αφοριστή του. Ο μικρομέγαλος αφοριστής όμως επέμεινε. Και με χαρακτηριστική καλογερική εμπαθή «μεγαλοψυχία», διέταξε (με ύφος που απηχεί το χωροφυλακίστικο παρελθόν του) «καλή μετάνοια στους ασεβείς»!

Πάλι καλά γιατί στη μεσαιωνική Δύση, ο μετανοών έπρεπε να προσέλθει ασκεπής, γυμνός (μόνο με έναν κατάσαρκα φορεμένο χιτώνα) και γονυπετής ενώπιον του επισκόπου να ζητήσει συγγνώμη.

Άλλος ένας διάσημος Έλληνας αφορισμένος, ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Το θέμα ακόμα, όμως, δεν είναι οι ακροδεξιές γραφικότητες ενός συνταξιούχου πρώην χωροφύλακα και μητροπολίτη. Είναι το γεγονός ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία λειτουργεί μάλιστα ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), διατηρεί το αναχρονιστικό προνόμιο να επιβάλει αφορισμό για οποιοδήποτε θέμα. Δηλαδή να επιχειρεί τον κοινωνικό στιγματισμό ανθρώπων, και μάλιστα με διάταξη δημοσίου δικαίου. Όπως θέλει η εκκλησιαστική τάξη: «από νεωτερικού φρονήματος απαγόμενος, αδιόρθωτος έμεινας από του σφάλματος (...) δι όπερ και αφωρίσθης». Η εξουσιοδότηση για τον αφορισμό είναι ευρυτάτη, γενική και αόριστη!

Αφόρισαν και την Επανάσταση του ‘21

Ακούω τον αντίλογο. Δεν έχει δικαίωμα η Εκκλησία η οποία συγκροτεί μια κοινότητα, να αποβάλει από τους κόλπους της ένα μέλος της, να το διαγράψει βρε αδελφέ, όπως συμβαίνει σε όλα τα συγκροτημένα σύνολα; Προφανώς η πράξη του αφορισμού δεν υπόκειται στο δίκαιο των σωματείων. Δεν κρίνεται δικαστικά. Παράγει όμως αποτελέσματα που δύναται να προσβάλλουν την προσωπικότητα ενός πολίτη χωρίς αυτός να μπορεί να αμυνθεί, παρά μόνον να ζητήσει γονυπετής… μετάνοια.

Πρόκειται για επιβίωση θεοκρατικής πρακτικής που ανάγεται στα χρόνια εκείνα του προνεωτερικού φρονήματος, κατά τα οποία η Εκκλησία διεκδικούσε την αυθεντία, και την καταδυναστευτική επικράτησή της πάνω στην πολιτική και την κοινωνία. Δηλαδή, μια καθαρά πολιτική συμπεριφορά η οποία δείχνει ότι η Εκκλησία λειτουργεί ως μηχανισμός εξουσίας.

Υπάρχουν πολλά περιστατικά που ο αφορισμός έχει κηλιδώσει την εκκλησιαστική ιστορία και έχει προκαλέσει κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις. Υπενθυμίζουμε: ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ πριν βρει τραγικό τέλος από τον Σουλτάνο (παρότι «συνέταιρός του» όπως λέγεται ότι είχε παρατηρήσει ο Αδαμάντιος Κοραής), αφόρισε την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ενώ νωρίτερα (1806) είχε αφορίσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους Κλέφτες. Επίσης το Πατριαρχείο είχε αφορίσει, βεβαίως, τη Γαλλική Επανάσταση καθώς και τους συναγωνιστές του Ρήγα Φεραίου, τον οποίο όμως είχαν προλάβει να στραγγαλίσουν οι οθωμανοί κατακτητές.

Ο κατάλογος των αφορισμών, για τους οποίους δεν έχει ακόμα υπάρξει δημόσια - καθαρή μετάνοια των εκκλησιαστικών ιθυνόντων, μακραίνει μέχρι τις μέρες μας, πάντοτε με θύματα πρόσωπα που ελάμπρυναν την κοινωνία και τον πολιτισμό. Είναι γνωστό το Ανάθεμα εις βάρος του Βενιζέλου, από την εποχή του Εθνικού Διχασμού (1917), η καταδίκη του Εμμανουήλ Ροΐδη για την Πάπισσα Ιωάννα, η καταδίκη του Νίκου Καζαντζάκη (1953) που δεν ολοκληρώθηκε όμως διότι παρενέβη ο τότε οικουμενικός πατριάρχης Αθηναγόρας. Το επιτίμιο εφαρμόστηκε με την άρνηση της Εκκλησίας της Ελλάδος να εκτεθεί η σορός του συγγραφέα σε δημόσιο προσκύνημα στην Αθήνα.

Αφορισμός και επί Τρίτση

Οι αφορισμοί όμως συνεχίζονται και στις μέρες μας. Η Εκκλησία της Ελλάδος σε συνεδρίαση της Ιεραρχίας, δηλαδή με όλους τους τύπους, επέβαλε την ποινή του αφορισμού, το Σεπτέμβριο του 1987, στα μέλη του ΔΣ του Οργανισμού Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας τα οποία είχαν οριστεί μετά την ψήφιση του νόμου 1700/1987. Ο αφορισμός ήρθη έξι μήνες μετά, όταν υποχώρησε ο τότε πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου και ο Α. Τρίτσης «έγραψε ιστορία». Η Εκκλησία της Ελλάδος χρησιμοποίησε τον αφορισμό ως όπλο σε μια πολιτική διαμάχη που το επίμαχο ήταν χρήματα και περιουσία.

Συγκέντρωση για τον αφορισμό του Θόδωρου Αγγελόπουλου, στη Φλώρινα

Τόσο εγκόσμια τα κίνητρα… Τελευταίος αφορεσμένος, το 1990, ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος από τον Καντιώτη. Υπάρχουν βέβαια και ευτράπελα, που δείχνουν ότι η λαϊκή θρησκευτικότητα διακωμωδεί την εκκλησιαστική εκδικητικότητα. Ο Ληξουριώτης σατιρικός συγγραφέας Ανδρέας Λασκαράτος αφορίστηκε το 1856 και ο αφορισμός του ήρθη λίγο πριν πεθάνει. Ο ίδιος πήγε στην εκκλησία τα παπούτσια των παιδιών του για να τα διαβάσει ο παπάς μήπως και δεν λιώνουν τόσο σύντομα!

Εν κατακλείδι: αν η εκκλησία επιμένει να διατηρεί το αναχρονιστικό προνόμιο του αφορισμού τουλάχιστον να μην το περιβάλλει με την ισχύ του δημοσίου δικαίου. Η ιστορία των σχέσεων εκκλησίας - κράτους επανέρχεται συνεχώς στην επικαιρότητα, είτε με τις ταυτότητες, είτε με τα συλλαλητήρια για την Μακεδονία είτε με τις παρεμβάσεις της στην εκπαίδευση. Πάντοτε όμως η εκκλησία βρίσκει τρόπο να καλωσορίζει τη «Δεξιά του Κυρίου». Βεβαίως υπάρχουν και οι ακροδεξιοί παράφωνοι ψάλτες!

Χάθηκε μια ευκαιρία, αλλά…

Με την πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση χάθηκε η ευκαιρία για μια έστω συγκρατημένη επανατοποθέτηση των σχέσεων Εκκλησίας - Κράτους. Ωστόσο μέσα στο πλαίσιο και του ισχύοντος καθεστώτος είναι δυνατή η εκλογίκευση και ο εκδημοκρατισμός των σχέσεων, με πρώτο βήμα την αναθεώρηση του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ελπίζω μια τέτοια προσπάθεια να μην εμπίπτει στο «νεωτερικό φρόνημα δ’ όπερ και αφορίζει η εκκλησία»

Ο Νίκος Φίλης είναι βουλευτής Α' Αθηνών και τομεάρχης Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ