Η αφανής αυτοκρατορία του πορνό: Ο σκιώδης γίγαντας της οικονομίας στην Ευρώπη και την Ελλάδα

Η βιομηχανία πορνό συγκαταλέγεται στις πιο επικερδείς παγκοσμίως, με έσοδα δεκάδων δισεκατομμυρίων ετησίως. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, η παγκόσμια αγορά «ψυχαγωγίας ενηλίκων»,  που περιλαμβάνει την πορνογραφία και τα συναφή προϊόντα , αποτιμάται σε 58,4 δισεκατομμύρια δολάρια και με τον τρέχοντα ρυθμό ανάπτυξης προβλέπεται να εκτοξευθεί στα 96,2 δισ. δολάρια έως το 2032. 

Χαρακτηριστικό του ψηφιακού της αποτυπώματος είναι ότι οι ιστοσελίδες με πορνογραφικό περιεχόμενο υπολογίζεται πως απορροφούν το 2% του συνολικού εύρους ζώνης (bandwidth) του διαδικτύου, γεγονός ενδεικτικό της τεράστιας κίνησης και των οικονομικών συναλλαγών που γεννά ο κλάδος.

Πορνογραφία και διαδίκτυο

Το πορνό έχει μεταναστεύσει σχεδόν εξ ολοκλήρου στο διαδίκτυο την τελευταία δεκαετία. Μόνο ένα δημοφιλές site πορνό όπως το Pornhub δέχεται δεκάδες δισεκατομμύρια επισκέψεις ετησίως (42 δισ. το 2019) και συγκαταλέγεται στα κορυφαία σε επισκεψιμότητα παγκοσμίως. 

Μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σταθερά μεταξύ των μεγαλύτερων «καταναλωτών» πορνογραφικού περιεχομένου διεθνώς,  ενδεικτικά το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία συγκαταλέγονται στο Top-10 των χωρών με τη μεγαλύτερη κίνηση σε πορνο-sites. 

Ευρωπαϊκή παραγωγή

Αν και η πορνογραφία έχει διεθνή χαρακτήρα, η Ευρώπη διαθέτει τις δικές της ισχυρές εστίες παραγωγής. Ήδη από τη δεκαετία του 1990, εταιρείες όπως η ισπανική Private Media Group ή η γαλλική Marc Dorcel απέκτησαν πανευρωπαϊκή εμβέλεια.

Σήμερα, το ανεπίσημο «πορνογραφικό κεφάλαιο» της Ευρώπης θεωρείται η Βουδαπέστη,  η πόλη που συχνά αποκαλείται ευρωπαϊκή «πρωτεύουσα του πορνό» λόγω της άνθησης στούντιο παραγωγής και γυρισμάτων εκεί.

Η Ουγγαρία προσφέρει φιλικό νομικό πλαίσιο, χαμηλό κόστος παραγωγής και πλούσια δεξαμενή διαθέσιμων performer, έχοντας προσελκύσει από τη δεκαετία του ’90 πολλούς ξένους σκηνοθέτες και εταιρείες.

Στο μεταξύ, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν και εγχώριοι παραγωγοί πορνό , από την Πορτογαλία έως τη Σερβία , αν και ανταγωνίζονται τις διεθνείς πλατφόρμες.

Η ελληνική περίπτωση

Στην Ελλάδα η εγχώρια πορνογραφική βιομηχανία είναι μικρή αλλά υπαρκτή. Η παραγωγή πορνό ταινιών στη χώρα ξεκίνησε ανεπίσημα στα ’70s και απέκτησε νομική υπόσταση μόλις το 2008, όταν έπαψε να θεωρείται ποινικά κολάσιμη υπό προϋποθέσεις. Έκτοτε δημιουργήθηκαν ελληνικές εταιρείες παραγωγής, γνωστότερη η Sirina Entertainment,  που απευθύνονται κυρίως στην εγχώρια αγορά. Τα έσοδα παραμένουν περιορισμένα σε σύγκριση με τις μεγάλες αγορές του εξωτερικού, ωστόσο η διείσδυση των διεθνών ιστοσελίδων πορνό στο ελληνικό κοινό είναι εκτεταμένη.

Οι ιστότοποι αυτοί συγκαταλέγονται σταθερά στα δημοφιλέστερα του ελληνικού διαδικτύου, αντανακλώντας τη ζήτηση του κοινού. Σημειώνεται ότι η άνθηση των social media και πλατφορμών τύπου OnlyFans, μιας βρετανικής startup που εξελίχθηκε σε κολοσσό, με έσοδα άνω των 6 δισ. δολαρίων το 2023, έδωσε τη δυνατότητα και σε ανεξάρτητους δημιουργούς (ακόμη και στη χώρα μας) να εμπορεύονται ερασιτεχνικό περιεχόμενο απευθείας στο κοινό, ανοίγοντας μια νέα παράλληλη αγορά μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Σκιές: trafficking, παρανομίες και σκάνδαλα εκμετάλλευσης

Πίσω από τη λάμψη των κερδών, η βιομηχανία πορνό στην Ευρώπη συνοδεύεται από σοβαρές καταγγελίες για παράνομες πρακτικές – από trafficking γυναικών έως κακοποιητικές συνθήκες για τους συμμετέχοντες. Ευρωπαϊκοί θεσμοί και οργανισμοί έχουν προειδοποιήσει ότι η πορνογραφία συχνά λειτουργεί ως προέκταση της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση. Τουλάχιστον 270.000 γυναίκες στην Ευρώπη θεωρείται ότι έπεσαν θύματα κυκλωμάτων trafficking, οδηγούμενες διά της βίας στη σεξουαλική δουλεία σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις. Μόνο στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι 13.000–14.000 γυναίκες έχουν εξαναγκαστεί στην πορνεία ή σε πορνογραφικές «δουλειές» από εγκληματικά δίκτυα.

Πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat καταγράφουν 10.793 ταυτοποιημένα θύματα εμπορίας στην ΕΕ το 2023 , αριθμός αυξημένος κατά 6,9% από το προηγούμενο έτος και ο υψηλότερος της τελευταίας 15ετίας. 

Οι αριθμοί αυτοί αποτυπώνουν μόνο την «κορυφή του παγόβουνου», καθώς πολλά περιστατικά δεν καταγγέλλονται ποτέ. Χαρακτηριστική ήταν η αποκάλυψη ενός κυκλώματος τράφικινγκ στη Γαλλία που τροφοδοτούσε τη βιομηχανία πορνό με γυναίκες-θύματα, υπόθεση γνωστή ως «French Bukkake». Οι γαλλικές αρχές το 2020–2022 προχώρησαν σε δεκάδες συλλήψεις σκηνοθετών, παραγωγών αλλά και πορνοηθοποιών, απαγγέλλοντας για πρώτη φορά κατηγορίες για ομαδικούς βιασμούς, σωματεμπορία και μαστροπεία στο χώρο του πορνό. 

Το σκάνδαλο αυτό, που αποκαλείται το «#MeToo της γαλλικής πορνογραφίας»,  αποκάλυψε ότι πολλές νεαρές γυναίκες στρατολογούνταν με δόλο, εξαναγκάζονταν σε βίαιες σκηνές και αντιμετωπίζονταν ως «εμπορεύματα» από ένα οργανωμένο δίκτυο παραγωγής.

Νομικό πλαίσιο: Ελλάδα και Ευρώπη

Το νομικό καθεστώς της πορνογραφίας παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά την Ευρώπη. Στις περισσότερες Δυτικές ευρωπαϊκές χώρες η παραγωγή και διανομή πορνογραφικού υλικού είναι νόμιμη (υπό όρους), ωστόσο υπάρχουν και χώρες όπου παραμένει τυπικά παράνομη. Για παράδειγμα, η πορνογραφία απαγορεύεται πλήρως σε κράτη της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Ουκρανία, η Λευκορωσία και η Βουλγαρία, με τους παραβάτες να αντιμετωπίζουν βαρύτατες ποινές. 

Αντίθετα, χώρες όπως η Ουγγαρία υιοθέτησαν μετά το 1990 ένα από τα πιο ελαστικά καθεστώτα, επιτρέποντας ελεύθερα την παραγωγή πορνό και έτσι εξελίχθηκαν σε ηγετικές δυνάμεις του κλάδου στην Ευρώπη. 

Η Ελλάδα μέχρι πρόσφατα διατηρούσε ένα μάλλον αυστηρό (στα χαρτιά) πλαίσιο. Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, απαγορεύεται η πώληση ή δημοσίευση πορνογραφικού υλικού σε άτομα κάτω των 18 ετών, ενώ παλαιότερα υπήρχαν ρυθμίσεις που ουσιαστικά απαγόρευαν την κυκλοφορία σκληρού πορνό γενικά. Στην πράξη όμως οι απαγορεύσεις αυτές δεν εφαρμόστηκαν αυστηρά και η αγορά λειτουργούσε υπό ανοχή, με περιοδικά, DVD και διαδικτυακές πωλήσεις. Η τομή έγινε το 2008, όταν καταργήθηκαν οι ξεπερασμένες διατάξεις περί «ασεμνών δημοσιευμάτων» και η παραγωγή ταινιών ενηλίκων θεωρείται πλέον νόμιμη δραστηριότητα (με την προϋπόθεση της ενηλικότητας των συμμετεχόντων και της μη προσβολής δημοσίας αιδούς).

Φόροι, tips και ερωτικό περιεχόμενο: Η ΑΑΔΕ «ξεγυμνώνει» το OnlyFans

Αυστηρούς και στοχευμένους φορολογικούς ελέγχους ξεκινά η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), με επίκεντρο τη δραστηριότητα Ελλήνων, κυρίως Ελληνίδων , δημιουργών περιεχομένου στην πλατφόρμα OnlyFans. Η Αρχή εντείνει την προσπάθεια για έλεγχο της «γκρίζας ζώνης» της ψηφιακής οικονομίας, εστιάζοντας σε εισοδήματα που ενδέχεται να μην έχουν δηλωθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, περισσότεροι από 200 λογαριασμοί χρηστών της πλατφόρμας αναμένεται να τεθούν υπό φορολογικό μικροσκόπιο. Στόχος είναι να διαπιστωθεί εάν τα έσοδα που προκύπτουν από την πώληση περιεχομένου δηλώνονται νόμιμα στις αρμόδιες αρχές.

Στην Ελλάδα, η πλατφόρμα γνωρίζει ραγδαία εξάπλωση, με αρκετές δημιουργούς να δηλώνουν έσοδα της τάξης των 10.000 έως και 20.000 ευρώ μηνιαίως, κυρίως μέσω φωτογραφιών και βίντεο που απευθύνονται σε συνδρομητές. Η πλατφόρμα παρακρατεί το 20% των εσόδων ως προμήθεια, ενώ το υπόλοιπο αποδίδεται στον δημιουργό. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα αποστολής «tips» (φιλοδωρημάτων) από τους χρήστες, που ενισχύουν τα συνολικά εισοδήματα.