Σύνοδος Κορυφής: Συμφωνία μεν, αλλά με light κυρώσεις κατά της Τουρκίας - Περίοδος χάριτος μέχρι τον Μάρτιο

Λευκός καπνός βγήκε μετά τις μαραθώνιες διαπραγματεύσεις που είχαν χθες οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. οι οποίοι συμφώνησαν για τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφορικά με την Τουρκία. Το τελικό κείμενο, παρότι βελτιωμένο σε σχέση με το αρχικό προσχέδιο, απέχει σημαντικά από τη στιβαρή απάντηση που επιθυμούσε η Αθήνα καθώς προκρίνει ήπιες κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Στην τελική τους μορφή, όπως προέκυψε λίγο πριν τη 1 τα ξημερώματα τοπική ώρα, τα συμπεράσματα ζητούν την επιβολή επιπρόσθετων κυρώσεων για τις «μη εγκεκριμένες δραστηριότητες γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο» (το σημείο αφορά τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ). Όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε κυρώσεις κατά της Τουρκίας, διευρύνοντας τη λίστα των προσώπων και των οντοτήτων που εμπλέκονται στις παράνομες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο». Σύμφωνα με το Politico, το τρίτο σχέδιο συμπερασμάτων διατηρεί την αναφορά προηγούμενου σχεδίου στη Σύνοδο του ερχόμενου Μαρτίου, «σκληραίνει» κατά τι τη γλώσσα έναντι της Τουρκίας και προσθέτει «πινελιές» για το μεταναστευτικό.

Περίοδος χάριτος έως τον Μάρτιο

Συγεκριμένα, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ καλείται να συμπεριλάβει στην έκθεση αποτίμησης των ευρωτουρκικών σχέσεων, που θα καταθέσει στους προσεχείς μήνεςμ την εκτίμησή του για τη δυνατότητα «επέκτασης της εμβέλειας» των κυρώσεων αυτών (ενδεχομένως ώστε να συμπεριλάβουν τη δραστηριότητα του Oruç Reis), καθώς και «άλλες επιλογές και εργαλεία». Η προθεσμία που δίνεται για την αξιολόγηση της έκθεσης Μπορέλ είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του προσεχούς Μαρτίου «το αργότερο». Στα συμπεράσματα καταδικάζονται οι «μονομερείς και προκλητικές» ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Κυβερνητικές πηγές χαρακτηρίζουν την καταδίκη αυτή «απόλυτη και σαφή», ενώ τονίζουν ότι τίθεται ως όρος για την επανέναρξη και τη συνέχιση των διμερών διερευνητικών επαφών η αποχή της Άγκυρας από παράνομες δραστηριότητες. «Η Ευρώπη κάνει ένα βήμα τη φορά. Αυτό έκανε και σε αυτό το Συμβούλιο. Ακόμα ένα βήμα που αποτελεί μια ισχυρή προειδοποίηση προς την Τουρκία να αλλάξει συμπεριφορά», σημειώνουν οι ίδιες πηγές.

«Στρατηγικό συμφέρον της Ε.Ε. η επωφελής σχέση με την Τουρκία»

Ωστόσο, διατηρήθηκε στα συμπεράσματα και η αναφορά στο «στρατηγικό συμφέρον της Ε.Ε.» για μία «συνεργατική και αμοιβαία επωφελή σχέση με την Τουρκία». Η πρόταση για μία θετική ατζέντα «παραμένει στο τραπέζι», όπως αναφέρεται, «σε περίπτωση που η Τουρκία επιθυμήσει να προωθήσει μία γνήσια εταιρική σχέση με την Ένωση και τα κράτη-μέλη της και να επιλύσει διαφορές μέσω διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο». Αναφέρονται μάλιστα και τα πιθανά πεδία μίας τέτοιας θετικής ατζέντας: η οικονομία και το εμπόριο, οι επαφές σε επίπεδο πολιτών, διάλογοι σε υψηλό επίπεδο και «συνεχιζόμενη συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης». Στον τελευταίο γύρο των διαβουλεύσεων προστέθηκε μία αναφορά στην ετοιμότητα της Ε.Ε. «να συνεργαστεί [με την Τουρκία] για την υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς όλα τα κράτη-μέλη και την ενίσχυση των προσπαθειών στη μάχη κατά των κυκλωμάτων λαθροδιακινητών» (κάτι στο οποίο επέμεινε η ελληνική πλευρά). Για το Κυπριακό, στο σημείο που αναφέρεται η προσήλωση της Ε.Ε. σε λύση στο πλαίσιο του ΟΗΕ και στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας, προστέθηκε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «περιμένει το ίδιο από την Τουρκία».

At #EUCO conclusions were adopted on Eastern Mediterranean pic.twitter.com/y7djq3BWRd

— Barend Leyts (@BarendLeyts) December 11, 2020

Τι αναφέρεται στο κείμενο συμπερασμάτων

Πιο αναλυτικά, στο κείμενο των συμπερασμάτων αναφέρονται τα εξής: 1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανήλθε στα συμπεράσματά του της 1-2ης Οκτωβρίου σχετικά με τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία υπό το φως της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Δυστυχώς, η Τουρκία έχει εμπλακεί σε μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις και κλιμάκωσε τη ρητορική της εναντίον της ΕΕ, των κρατών μελών της ΕΕ και των Ευρωπαίων ηγετών. Οι τουρκικές μονομερείς και προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται, συμπεριλαμβανομένης της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Κύπρου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis από την Τουρκία και επιμένει σε διαρκούσα αποκλιμάκωση έτσι ώστε να επιτρέψει την γρήγορη επανάληψη και ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. 2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μιας συνεργασίας και μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά για μια θετική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, εάν η Τουρκία επιθυμεί να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με την ΕΕ και τα κράτη μέλη της και να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η προτεινόμενη ατζέντα θα μπορούσε να καλύψει τους τομείς της οικονομίας και του εμπορίου, των επαφών μεταξύ ανθρώπων, των διαλόγων υψηλού επιπέδου και της συνεχούς συνεργασίας σε θέματα μετανάστευσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει τη σημασία της διατήρησης των διαύλων επικοινωνίας ανοιχτών μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Η ΕΕ είναι επίσης πρόθυμη να συνεχίσει να παρέχει οικονομική βοήθεια για την υποστήριξη φιλοξενίας Σύρων προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής τους στην Τουρκία και να συνεργαστεί για την υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών πρός όλα τα κράτη μέλη και να εντείνει την προσπάθεια για την καταπολέμηση των δικτύων διακινητών. 3. Υπενθυμίζοντας τα συμπεράσματα της 1ης και 2ας Οκτωβρίου, η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των συμφερόντων της και των συμφερόντων των κρατών μελών της καθώς και στην προάσπιση της περιφερειακής σταθερότητας. Από την άποψη αυτή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο:

• καλεί το Συμβούλιο να προετοιμάσει πρόσθετες καταχωρίσεις βάσει της απόφασής της 11ης Νοεμβρίου 2019 που αφορά περιοριστικά μέτρα σε σχέση με τις άνευ άδειας τουρκικές γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
• καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Κομισιόν, να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με την πορεία των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και για τις επιλογές και εργαλεία για το πως θα προχωρήσουμε, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του εύρους της παραπάνω απόφασης για εξέταση το αργότερο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021.

4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε τα τουρκικά μονομερή βήματα στο Βαρώσι, ζήτησε τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την γρήγορη επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική λύση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ευθυγραμμισμένη με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις αρχές στις οποίες εδράζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο και από την Τουρκία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί ότι με την επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ, η ΕΕ θα έχει απεσταλμένο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ. 5. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο ζητά από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει την πρόταση για την πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο. 6. Η ΕΕ θα ζητήσει συνεργασία για τα θέματα που σχετίζονται με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τι περιλαμβάνει η απόφαση του 2019

Σύμφωνα με την απόφαση της 11ης Νοεμβρίου 2019, στην οποία γίνεται αναφορά στα συμπεράσματα, «είναι δυνατή η επιβολή κυρώσεων έναντι προσώπων ή οντοτήτων που ευθύνονται για τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο ή εμπλέκονται σε αυτές». Οι κυρώσεις θα συνίστανται στην απαγόρευση της μετάβασης των προσώπων στην ΕΕ και στη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των προσώπων και των οντοτήτων. Επιπλέον, θα απαγορεύεται σε πρόσωπα και οντότητες της ΕΕ να θέτουν κεφάλαια στη διάθεση όσων περιλαμβάνονται στους καταλόγους των κυρώσεων. Το πλαίσιο για περιοριστικά μέτρα καθιστά δυνατόν να τεθούν υπό καθεστώς κυρώσεων: Πρόσωπα ή οντότητες που ευθύνονται για δραστηριότητες γεώτρησης σχετιζόμενες με δραστηριότητες έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων για τις οποίες δεν έχει δοθεί άδεια από την Κύπρο εντός των χωρικών της υδάτων, της αποκλειστικής οικονομικής της ζώνης (ΑΟΖ) ή της υφαλοκρηπίδας της. Στις εν λόγω δραστηριότητες γεώτρησης περιλαμβάνονται, όπου η ΑΟΖ ή η υφαλοκρηπίδα δεν έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δραστηριότητες που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ή να εμποδίσουν την επίτευξη σχετικής συμφωνίας οριοθέτησης· πρόσωπα ή οντότητες που παρέχουν οικονομική, τεχνική ή υλική στήριξη στις προαναφερόμενες δραστηριότητες γεώτρησης· συνδεόμενα με τα ανωτέρω πρόσωπα ή οντότητες.

Επικράτησε η γραμμή Μέρκελ

Όπως επισημαίνει η Καθημερινή, ως αργά χθες, το γνωστό μπλοκ Βερολίνου-Ρώμης-Μαδρίτης επέμενε στη γραμμή της αναβολής σοβαρών αποφάσεων – με τους Ιταλούς ιδιαίτερα αρνητικούς στην προοπτική νέων κυρώσεων κατά της Άγκυρας ενώ της προσπάθειας να μην τιμωρηθεί η Τουρκία ηγήθηκε η Καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ. Η θέση της Ελλάδας και της Κύπρου αποδυναμώθηκε από την απροθυμία της Γαλλίας να επιμείνει σε πιο ουσιαστικά μέτρα, ενώ και η Αυστρία φάνηκε να επαναπαύεται με τις χλιαρές διατυπώσεις των αρχικών προσχεδίων.

Οργή Μητσοτάκη

Είχε καταγραφεί οργισμένη αντίδραση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τα διαρκή μπρος – πίσω ορισμένων χωρών αναφορικά με τη στάση απέναντι στην Τουρκία. Όπως μεταδίδει το Politico επικαλούμενο διπλωμάτη με γνώση των συνομιλιών, ο πρωθυπουργός φέρεται να τόνισε κατά τη διάρκεια της Συνόδου: «Είναι τουλάχιστον παράδοξο ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να επιβάλλουν κυρώσει στην Τουρκία, ένα μέλος του ΝΑΤΟ, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να παραμένει βυθισμένο στα “εάν” και τα “αλλά”». Ο πρωθυπουργός αναφερόταν στο τηλεγράφημα του πρακτορείου Reuters, το οποίο επικαλούμενο αμερικανούς αξιωματούχους μετέδιδε νωρίτερα πως είναι θέμα χρόνου να επιβληθούν οι κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας για τους S-400. «Η Ευρώπη κάνει ένα βήμα τη φορά. Αυτό έκανε και σε αυτό το Συμβούλιο. Ακόμα ένα βήμα που αποτελεί ισχυρή προειδοποίηση προς την Τουρκία ν’ αλλάξει συμπεριφορά», τόνισαν κυβερνητικές πηγές, σχολιάζοντας τη συμφωνία των ηγετών στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για το κείμενο των συμπερασμάτων σχετικά με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο.