Τι είναι το νιτρικό αμμώνιο που προκάλεσε την έκρηξη στο Λίβανο κάνοντας Χιροσίμα τη Βηρυτό
Όπως όλα δείχνουν η έκρηξη στη Βηρυτό οφείλεται στους 2.750 τόνους νιτρικού αμμωνίου, που ήταν αποθηκευμένο από το 2014 σε αποθήκη στο λιμάνι. Το νιτρικό αμμώνιο δεν είναι ένα συνηθισμένο χημικό λίπασμα, ενώ χρησιμοποιείται ακόμα και για την κατασκευή βομβών.
Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Χασάν Ντιάμπ δεσμεύτηκε ότι θα λογοδοτήσουν όσοι ευθύνονται για την έκρηξη στη Βηρυτό που ξεκίνησε από την «επικίνδυνη» αποθήκη στο λιμάνι της πόλης. «Είναι απαράδεκτο το ότι βρισκόταν ένα φορτίο νιτρικού αμμωνίου, ποσότητα που εκτιμάται πως ανερχόταν σε 2.750 τόνους, επί έξι χρόνια παρατημένο σε αποθήκη χωρίς μέτρα προφύλαξης», είπε ο Ντιάμπ ενώπιον του έκτακτου Ανώτερου Συμβουλίου Άμυνας της χώρας χθες το βράδυ. Και στο τηλεοπτικό του διάγγελμα συμπλήρωσε: «Σας υπόσχομαι ότι αυτή η καταστροφή δεν θα περάσει χωρίς να αποδοθούν ευθύνες. Όσοι ευθύνονται θα πληρώσουν το τίμημα».
Τι είναι το νιτρικό αμμώνιο
Με τη χημική φόρμουλα NH4NO3 το νιτρικό αμμώνιο απαντάται σε μεγάλες αποθέσεις στην έρημο Ατακάμα της Χιλής απ’ όπου εξορύσσεται. Ωστόσο, σχεδόν το 100% του χημικού αυτού που χρησιμοποιείται είναι συνθετικό και παράγεται με αντίδραση αμμωνίας με νιτρικό οξύ. Πρόκειται για ένα ξηρό λίπασμα που αναμιγνύεται με άλλα λιπάσματα όπως φωσφορικά άλατα και χρησιμοποιείται σε σοδειές για να ενισχύσει την ανάπτυξη των φυτών. Είναι σχετικά σταθερό και η παραγωγή δεν κοστίζει, γεγονός που το καθιστά δημοφιλέστερο έναντι άλλων ακριβότερων λιπασμάτων.
Είναι επίσης βασικό συστατικό ενός βιομηχανικού εκρηκτικού που χρησιμοποιείται στις εξορύξεις μεταλλευμάτων, λατομεία και αστικές κατασκευές και αντιπροσωπεύει το 80% όλων των βιομηχανικών εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ.
Μπορεί να αναφλεγεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις και να αποδειχθεί θανατηφόρο, όπως αποδείχθηκε με τραγικό τρόπο στην έκρηξη της Βηρυτού με τα δεκάδες θύματα και τους χιλιάδες τραυματίες . Στις περισσότερες χώρες ισχύουν ειδικοί κανόνες για την ασφαλή αποθήκευσή του.
Τι μπορεί να προκαλέσει έκρηξη του νιτρικού αμμωνίου
Απαιτούνται ειδικές συνθήκες για να μετατραπεί το νιτρικό αμμώνιο από μια σταθερή ένωση σε εκρηκτικό, χωρίς καύσιμο ή εξωτερικό καταλύτη. Κατατάσσεται ως «ενεργητικό υλικό», που παράγει θερμότητα καθώς αποσυντίθεται, όπως παράγεται θερμότητα από τη σήψη υλικών στη διαδικασία της κομποστοποίησης. Εάν υπάρχει επαρκής ποσότητα νιτρικού αμμωνίου, μπορεί να παράξει αρκετή θερμότητα για να πιάσει φωτιά και να την τροφοδοτήσει, χωρίς την ανάγκη εξωτερικού καταλύτη όπως οι φλόγες. Καθώς καίει, το νιτρικό αμμώνιο περνά από χημικές αλλαγές που οδηγούν στην παραγωγή οξυγόνου, που τροφοδοτεί με τη σειρά του τη φωτιά.
Λόγω του χαμηλού τους κόστους και της διαθεσιμότητά τους χημικά λιπάσματα έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή βομβών. Το νιτρικό αμμώνιο λειτουργεί ως μηχανή για μια έκρηξη, αλλά απαιτείται πυροκροτητής και καύσιμο.
Το πρώτο πράγμα που συμβαίνει κατά την έκρηξη μιας βόμβας χημικού λιπάσματος είναι η έκρηξη του πυροκροτητή. Η παραγόμενη ενέργεια προκαλεί την εξάτμιση του νιτρικού αμμωνίου που το μετατρέπει αμέσως σε αέριο. Τα μόρια αμμωνίου και νιτρικού άλατος διαλύονται και σχηματίζεται ξαφνικά μεγάλη ποσότητα αερίου οξυγόνου. Το αέριο που απελευθερώνεται από το αποσυντιθέμενο λίπασμα είναι αυτό που προκαλεί την μεγαλύτερη έκρηξη. Η ταχεία απελευθέρωση οξυγόνου μαζί με την ενέργεια από το κύμα έκρηξης ανάβει το καύσιμο. Όταν το υγρό καύσιμο αναφλέγεται, καίγεται γρήγορα και απελευθερώνεται ακόμη περισσότερο αέριο.
Ιστορικό μεγάλων εκρήξεων με νιτρικό αμμώνιο
Αν αποδειχθεί ακριβής ο αριθμός των 2.750 τόνων, που ανέφερε ο πρωθυπουργός του Λιβάνου, τότε η έκρηξη στη Βηρυτό θα είναι η μεγαλύτερη στην ιστορία μετά την καταστροφή του 1947 στο Τέξας Σίτι, όταν εξερράγη ποσότητα 2.300 τόνων νιτρικού αμμωνίου προκαλώντας τον θάνατο σχεδόν 500 ανθρώπων και παλιρροϊκό κύμα 4,5 μέτρων!
Οι εικόνες από τη Βηρυτό θυμίζουν επίσης έντονα την καταστροφή που προκλήθηκε στην Τιαντζίν της Κίνας το 2015 όταν από έκρηξη σε αποθήκη σκοτώθηκαν περισσότεροι από 170 άνθρωποι και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.
