Ξάνθη: Το εντυπωσιακό ανάγλυφο του θεού Μίθρα Ταυροκτόνου - Πώς συνδέεται με τα Χριστούγεννα

Στο δρόμο για τις Θέρμες του δήμου Μύκης, στην ορεινή Ξάνθη, εκεί όπου τα ιάματα και η ομορφιά της φύσης προσφέρουν τόσο απλόχερα τα δώρα τους στον άνθρωπο, η ιστορία και ο μύθος παντρεύονται αρμονικά και αποτυπώνονται πάνω σε μια εντυπωσιακή βραχογραφία, το πέτρινο ανάγλυφο του Μίθρα Ταυροκτόνου, που βρίσκεται ανάμεσα στους οικισμούς Μέσες και Κάτω Θέρμες, σαράντα πέντε χιλιόμετρα από την Ξάνθη, μετά τον Εχίνο.

Τα τελευταία χρόνια η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης σε μια προσπάθεια ανάδειξης του μνημείου, τοποθέτησε δυο ενημερωτικές πινακίδες (στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα) πάνω στον δρόμο κάνοντας ακόμα πιο εύκολο τον εντοπισμό της ανάγλυφης αναπαράστασης.

Ο επισκέπτης θα χρειαστεί να διασχίσει με προσοχή ένα μικρό ανηφορικό μονοπάτι για περίπου εκατό μέτρα. Εκεί, μέσα στην καρδιά της φύσης, καθώς θα νομίζει πως είναι αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο, θα αντικρύσει πάνω σε ένα βράχο ένα μέρος της ιστορίας αυτού του τόπου. Πριν από την ανάβαση στην πλαγιά του βουνού, η ενημερωτική πινακίδα περιέχει πληροφορίες ώστε ο καθένας να κατανοήσει καλύτερα αυτό που θα δει.

Τι αναπαριστά το ανάγλυφο

Το ανάγλυφο, που ανακαλύφθηκε μόλις το 1973, έχει ύψος 1,07 μ. και πλάτος 1,12 μ. στη βάση του. Είναι ολόκληρο σκαλισμένο στην πλαγιά του βουνού και απεικονίζει τον θεό Μίθρα μέσα σε τοξωτό πλαίσιο καθώς σκοτώνει τον ιερό ταύρο. Φορά περσικό ένδυμα, κοντό χιτώνα, χλαμύδα που ανεμίζει προς τα πίσω και σκούφο φρυγικού τύπου. Με το δεξί τεντωμένο πόδι πατά πάνω στο πίσω δεξί πόδι του ταύρου ενώ φέρει το αριστερό του γόνατο πάνω στη ράχη του γονατισμένου ζώου. Ο θεός πιθανότατα συγκρατεί το κεφάλι του ταύρου με το αριστερό χέρι ενώ με το δεξί τελεί τη θυσία βυθίζοντας το μαχαίρι στο λαιμό του.

Οι ακόλουθοί του, Καύτης και Kαυτοπάτης, εικονίζονται δεξιά και αριστερά ντυμένοι με παρόμοιο τρόπο. Κρατούν αναμμένες δάδες, στραμμένες προς τα επάνω και προς το έδαφος. Κάτω από το ιερό ζώο διακρίνεται το φίδι, το οποίο περιμένει να ξεδιψάσει με το αίμα της θυσίας. Ανάμεσα στον Καύτη και στο κεφάλι του ταύρου υπάρχει η μορφή του Μίθρα που γεννιέται από τον βράχο κρατώντας δάδα και μαχαίρι. Μία αδιάγνωστη μορφή, ίσως προτομή Ήλιου, προβάλλεται πάνω από την κεντρική παράσταση.

Στο κάτω μέρος του ανάγλυφου υπάρχουν σκηνές από το θρησκευτικό κύκλο του Μίθρα μέσα σε οκτώ μικρά τοξοειδή πλαίσια. Αυτές συνδέονται με τα στάδια μύησης των πιστών ή με τις ευεργεσίες του θεού: ο 'Ατλας που σηκώνει τη Γη, ο Μίθρας τοξότης στο θαύμα της ανάβλυσης νερού, ο Μίθρας πάνω στον νικημένο ταύρο, ο Μίθρας ταυροφόρος, η σκηνή της χειροτονίας όπου ο θεός ακουμπά τα χέρια του στο κεφάλι του Ήλιου, το ιερό συμπόσιο του Μίθρα και του Ήλιου και η άνοδος του θεού στον ουρανό.

Η λατρεία του αρχαίου περσικού θεού Μίθρα

O Μίθρας ήταν μία δευτερεύουσα θεότητα στην αρχαία περσική θρησκεία. Το όνομα Mitra ή Mithra αναφέρεται στα ιερά κείμενα Avesta του Ζωροαστρισμού και αποδόθηκε στα ελληνικά ως Μίθρας. Οι πληροφορίες που υπάρχουν για τον Μίθρα προέρχονται από πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι πειρατές από την Κιλικία έφεραν τις τελετές για τη λατρεία του θεού στη Ρώμη. Σύγχρονοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Μιθραϊσμός δεν αποτελεί απλώς μία ρωμαϊκή εκδοχή της περσικής λατρείας του Mitra αλλά δημιουργήθηκε στη Ρώμη από κάποιους που γνώριζαν τις ελληνικές και τις ανατολικές θρησκείες, ενώ ενσωματώνει ιδέες που ίσως περνούν μέσα από τα ελληνιστικά βασίλεια.

Τα μυστήρια ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή ανάμεσα στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Τα ιερά του Μίθρα ήταν κυρίως υπόγειοι χώροι, φυσικά σπήλαια ή κατασκευές - κρύπτες. Στην κόγχη όπου κατέληγε ο κεντρικός διάδρομος υπήρχε παράσταση της ταυροκτονίας. Η λατρεία ήταν αποκλειστικά ανδρική.

Πώς ο αρχαίος θεός συνδέεται με τα Χριστούγεννα

Πολλοί μελετητές αναφέρονται σε κοινά στοιχεία της λατρείας του Μίθρα με τον Χριστιανισμό, όπως είναι η τελετή μύησης, η χρήση του νερού, το ιερό δείπνο, η γέννηση του θεού στις 25 Δεκεμβρίου, η Κυριακή ως ημέρα λατρείας και ο σωτηριολογικός χαρακτήρας.

Το ανάγλυφο του Μίθρα στις Θέρμες συνδέεται με την ύπαρξη μικρού φρουρίου του 2ου-3ου αι. μ.Χ. στο γειτονικό ύψωμα Στήθωμα, όπου πιθανότατα υπήρχε στρατιωτική εγκατάσταση για τον έλεγχο της φυσικής διάβασης που ακολουθεί τον χείμαρρο των Θερμών. Οι ενδείξεις για τη λειτουργία μεταλλείων καθώς και οι ιαματικές πηγές ενισχύουν την άποψη για την παρουσία ρωμαϊκής φρουράς στην περιοχή.

Στις μέρες μας ορισμένοι μεγάλοι σε ηλικία Πομάκοι, κάτοικοι των οικισμών, επηρεασμένοι από θρύλους και παραδόσεις πιστεύουν ότι τα σχέδια του βράχου είναι σημάδια κρυμμένου θησαυρού, ενώ πάντα κάνουν λόγο για τις θεραπευτικές ιδιότητες που έχουν τα θερμά νερά των πηγών που αναβλύζουν στην περιοχή. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο, ότι στις Θέρμες υπάρχουν οργανωμένα ιαματικά λουτρά.

Να σημειωθεί πως ένα γύψινο εκμαγείο του πέτρινου ανάγλυφου εκτίθεται τα τελευταία χρόνια στο αρχαιολογικό μουσείο της Κομοτηνής.