Χιούστον: We have a problem - Όταν ο πλανήτης Γη ήταν στα καλά του
Χιούστον: We have a problem. H διάσημη φράση, που συνεχίζει να ακούγεται μέχρι σήμερα, μας έρχεται από τα μακρινά σέβεντιζ, όταν το όραμα της κατάκτησης του διαστήματος συνέπαιρνε μικρούς και μεγάλους. Προέκυψε από μία αποστολή στο διάστημα με το διάσημο πλέον Apollo13. Η αποστολή αυτή χαρακτηρίστηκε ως «επιτυχημένη αποτυχία» (succesful failure), διότι το πλήρωμα κατάφερε μέσα σε εντελώς αντίξοες συνθήκες να επιστρέψει σώο στη Γη. Ας πάρουμε την ενδιαφέρουσα ιστορία από την αρχή.
Στις 12 Απριλίου του 1961, ο πρόεδρος Κένεντι ξύπνησε με τη δραματική είδηση ότι οι Σοβιετικοί είχαν κερδίσει τον αγώνα στο διάστημα, θέτοντας τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά. Αμέσως κάλεσε έκτακτο συμβούλιο με τον αντιπρόεδρο Λύντον Τζόνσον. Το πρώτο που ρώτησε ήταν: «Μπορούμε να στείλουμε έναν άνθρωπο στο Φεγγάρι πριν από αυτούς;»
Το πρόγραμμα «ΑΠΟΛΛΩΝ» ήταν εξαιρετικά επιτυχές και έδωσε σταθερά το προβάδισμα έναντι της Σοβιετικής Ένωσης με αποκορύφωμα την προσελήνωση στις 20 Ιουλίου 1969 της αποστολής «ΑΠΟΛΛΩΝ 11», που προβλήθηκε σε απευθείας μετάδοση σε όλον τον κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι με την επίτευξη της «κατάκτησης» της Σελήνης, ο κόσμος πίστευε ότι ο στόχος είχε επιτευχθεί. Το τριμελές ιστορικό πλήρωμα
Η επόμενη αποστολή προσελήνωσης, ο «ΑΠΟΛΛΩΝ 13», δεν τράβηξε ιδιαίτερα την προσοχή του κοινού. Η επίσημη απευθείας μετάδοση από τη διαστημική πτήση, δεν μεταδόθηκε όπως τις άλλες φορές, παρά μόνο για τις οικογένειες των αστροναυτών, αφού κανένα κανάλι δεν θεώρησε «αρκετά εμπορική» μια εκπομπή που έτεινε να γίνει ρουτίνα. Το πλήρωμα όμως του «ΑΠΟΛΛΩΝ 13» συνέχισε να μεταδίδει κανονικά τέσσερις ολιγόλεπτες εκπομπές για τη διαδικασία πτήσης σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Η πέμπτη θα μεταδιδόταν από την επιφάνεια της Σελήνης. Αν η ζωή ήταν δίκαιη...
Η αλήθεια είναι ότι από την αρχή η αποστολή ξεκινούσε με δυσοίωνες προοπτικές. Οι συντελεστές έδειξαν να προσπερνούν το «γρουσούζικο» αριθμό «13» της αποστολής, όπως και ότι η εκτόξευση είχε υπολογιστεί για τις 13:13 ώρα προκειμένου να υπάρχει ηλιακό φως στο χώρο προσελήνωσης, τον κρατήρα Fra Mauro. Το πλήρωμα φαινόταν έτοιμο. Ο κυβερνήτης Τζιμ Λόβελ ήταν ο πιο έμπειρος αστροναύτης, με τρεις διαστημικές πτήσεις στο ενεργητικό του. Η τέταρτη αποστολή θα ήταν ο πρώτος του σεληνιακός περίπατος.
Η πτήση πήγε πολύ καλά και μόνο κάποια μικροεπεισόδια που αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία. Στις 13 Απριλίου στη διάρκεια μιας διεργασίας ρουτίνας, μία φιάλη οξυγόνου στο κύριο μέρος του θαλαμίσκου, που έφερε το κωδικό όνομα «Οδύσσεια», ανατινάχτηκε. Αρχικά το πλήρωμα δεν εξέλαβε το περιστατικό ως σοβαρό. Εκτός από έναν έντονο κρότο και μια στιγμιαία πτώση τάσης στα ηλεκτρικά, όλα φαίνονταν εντάξει. Παρόλα αυτά ο Σουάϊνγκερτ ανέφερε στο Κέντρο:
Στο Χιούστον επικρατεί ο απόλυτος πανικός...
- Σουάϊνγκερτ: «Οκ, Χιούστον είχαμε ένα πρόβλημα εδώ»
- Κέντρο: «Εδώ Χιούστον, επαναλάβατε παρακαλώ»
- Λόβελ: «Εε, Χιούστον έχουμε πρόβλημα»
Το «πρόβλημα» ήταν ότι η μικροβλάβη που αρχικά πίστευαν ότι προκλήθηκε από την εκτόνωση μιας βαλβίδας, στην ουσία ήταν καταστροφή της Νο 2 δεξαμενής πεπιεσμένου οξυγόνου, το αέριο που έδινε ενέργεια στο σκάφος και διατηρούσε το πλήρωμα ζωντανό. 135 κιλά ημίρευστου αερίου υψηλής πίεσης χάνονταν ανεξέλεγκτα στο διάστημα. Συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο που διέτρεχαν, ο έμπειρος αστροναύτης διόρθωσε τον παρακείμενο χρόνο («είχαμε πρόβλημα» που αντιμετωπίστηκε) σε ενεστώτα («έχουμε πρόβλημα»). Οι στιγμές ήταν κρίσιμες.
Το χειρόγραφο σημείωμα του Λόβελ, που υποσχόταν ότι θα γυρίσει απ’ το φεγγάρι και θα πάει διακοπές με την οικογένειά του.
- Λόβελ: «Κάτι ξεχύνουμε στο διάστημα. Κάτι σαν αέριο»
- Κέντρο: «Προσπαθήστε να συνδέσετε την κυψέλη ένα με την Α και την κυψέλη τρία με τη Β»
Η έκρηξη είχε καταστρέψει όμως και την εφεδρική δεξαμενή.
- Κέντρο: «Η πίεση εμφανίζεται να πέφτει στο μηδέν» ... «Αρχίζουμε να σκεπτόμαστε τη σεληνάκατο σαν σωσίβια λέμβο»
- Λόβελ: «Ναί, αυτό σκεφτόμαστε κι εμείς».
Το όνειρο της τρίτης προσελήνωσης μόλις είχε χαθεί. Πλέον ο «ΑΠΟΛΛΩΝ 13» ήταν αποστολή σωτηρίας. Με τον διαστημικό θαλαμίσκο σοβαρά κατεστραμμένο και έτοιμο να μείνει χωρίς ρεύμα και υποστήριξη οξυγόνου, οι αστροναύτες όφειλαν να μετακινηθούν στη μικρή σεληνάκατο, να χρησιμοποιήσουν τη δική της ενέργεια για να εκτρέψουν το σκάφος και να το θέσουν και πάλι σε τροχιά επανεισόδου στη Γη.
Εκεί, το πλήρωμα θα επανερχόταν στο θαλαμίσκο, που ήταν ο μόνος που μπορούσε να αντέξει στην θερμότητα και στην πίεση της ατμόσφαιρας και θα αποσυνέδεαν τη σεληνάκατο, που θα κατακαιγόταν. Το πρόβλημα ήταν ότι η σεληνάκατος ήταν φτιαγμένη μόνο για δύο άτομα. Κι ακόμα κι έτσι, η επανείσοδος στην ατμόσφαιρα μέχρι την επαφή με τη θάλασσα διαρκούσε 90 λεπτά. Πώς θα κατάφερναν να επιζήσουν τόσο πολύ χωρίς οξυγόνο και ρεύμα, ήταν ένα πρόβλημα για δυνατούς λύτες. Αν υποθέσουμε βέβαια ότι τα αλεξίπτωτα ανάσχεσης και οι πλωτήρες επίπλευσης θα λειτουργούσαν...
Στο μεταξύ, στη Γη, η είδηση του ατυχήματος στο «ΑΠΟΛΛΩΝ 13» έχει κάνει το γύρο του κόσμου ξεσηκώνοντας ρίγη αγωνίας. Η αδιαφορία εξαφανίζεται και ξαφνικά η «Οδύσσεια» του διαστήματος ξαναγίνεται πρώτη είδηση. Ο κόσμος αγωνιά. Οι γυναίκες των αστροναυτών δέχονται επισκέψεις αξιωματούχων αλλά και των συζύγων των άλλων μελών της αστροναυτικής κοινότητας για συμπαράσταση. Οι εφημερίδες κι η τηλεόραση μεταδίδουν έκτακτες ειδήσεις και ο κόσμος γεμίζει τις εκκλησίες και τα τζαμιά. Οι Σοβιετικοί αξιωματούχοι μεταφέρουν κι αυτοί μηνύματα συμπαράστασης. Για μια στιγμή, ο αγώνας για το διάστημα χάνει το χάρακτήρα ανταγωνισμού. Γίνεται αγώνας της ανθρωπότητας.
Στο μεταξύ το σκάφος περνά στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Η επικοινωνία χάνεται προσωρινά αφήνοντας τους αστροναύτες να κοιτούν σιωπηλοί την επιφάνεια του Φεγγαριού. Είναι το πιο κοντινό που θα βρεθούν στο όνειρό τους. Την ίδια στιγμή το τρίτο στάδιο του Saturn που τους μετέφερε στο διάστημα προσκρούει στην επιφάνειά της καταγράφοντας δονήσεις στους σεισμογράφους που είχε αφήσει το «ΑΠΟΛΛΩΝ 12». Είναι το μόνο επιτυχημένο πείραμα της αποστολής. Με το που φτάνουν στο ακρότατο όριο τροχιάς, ώθηση! Επιτυχής!
Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι η τροχιά επανεισόδου εμφανίζεται λανθασμένη. Το διαστημόπλοιο κινδυνεύει να αναπηδήσει στην εξωτερική ατμόσφαιρα και να χαθεί στο διάστημα. Μια καλά υπολογισμένη ώθηση από τους κινητήρες μπορεί να διορθώσει το πρόβλημα αλλά απαιτείται ακρίβεια. Στο μεταξύ η κούραση, το άγχος, το κρύο και η αφυδάτωση αρχίζουν να επηρρεάζουν τους αστροναύτες. Χωρίς θέρμανση, ακόμα και με τις διαστημικές στολές, το εσωτερικό του σκάφους είναι σωστό ψυγείο.
Οι αστροναύτες προσπαθούν να κοιμηθούν λίγο εκ περιτροπής αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Το νερό ήταν λιγοστό γιατί η υπερκατανάλωση από τα μηχανήματα τους περιορίζει σε λίγες γουλιές στον καθένα. Επιπλέον, ο Χέηζ πλήττεται από ουρολοίμωξη και ανεβάζει και πυρετό. Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στη σεληνάκατο ανεβαίνουν ραγδαία, γιατί τα μηχανήματα καθαρισμού είναι προγραμματισμένα να λειτουργούν για τις ανάγκες δύο ατόμων, αντί τριών.
Η ομάδα μηχανικών του Διαστημικού Κέντρου προτείνει έναν τρόπο κατασκευής ενός αυτοσχέδιου προσαρμογέα μετάλλαξης του διοξειδίου του άνθρακα από τετράγωνες φιάλες σε στρογγυλές που είχε η σεληνάκατος. Το πλήρωμα το αποκαλεί «γραμματοκιβώτιο», αλλά αυτό το αστείο κατασκεύασμα έσωσε τις ζωές τους.
Το τελευταίο πρόβλημα είναι πώς να επιτευχθεί η αποχώρηση του θαλαμίσκου από τη σεληνάκατο την κατάλληλη στιγμή χωρίς να καταστραφούν και τα δύο μέρη από την έκρηξη. Αν το σκάφος δεν αποχωριστεί από τη σεληνάκατο θα πέσει στην θάλασσα σαν βαρίδι. Πώς θα απορρίψουν όμως το σύστημα εξυπηρέτησης χωρίς να θέσουν σε λειτουργία το σύστημα πρόωσης, όπως είναι προγραμματισμένο να κάνει;
17 Απριλίου και τα τρία αλεξίπτωτα σηματοδοτούν το τέλος μιας σύγχρονης «Οδύσσειας». Το ελίκοπτεροφόρο «USS Iwo Jima» περισυλλέγει τους τρεις αστροναύτες 610χλμ. από την αμερικανική Σαμόα. Καθώς ο θαλαμίσκος ανοίγει απελευθερώνεται ένα κύμα παγωμένου αέρα.
- «Ωραία είναι η ζέστη»
- «Ναι, είχαμε παγώσει 6 μέρες εκεί πάνω»
Το πλήρωμα του «ΑΠΟΛΛΩΝ 13» πέρασε τις επόμενες μέρες στη Χαβάη, απολαμβάνοντας τον ήλιο, τα νόστιμα γεύματα και χυμούς φρούτων. Αν και η αποστολή ήταν αποτυχημένη σε επιχειρησιακό επίπεδο, πέτυχε να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του κόσμου για τα διαστημικά ταξίδια επαναφέροντας το κριτήριο της αβεβαιότητας. «Είχαμε συνηθίσει το πρόγραμμα "Apollo" να είναι πάντα επιτυχές. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε τέτοια καταστροφή» δήλωσαν μετά οι υπεύθυνοι.
(πηγή: historical-quest.com)
