Ταμείο ανάκαμψης: Πακτωλός χρημάτων με αστερίσκους και παγίδες

Κατ΄αρχάς στην Ελλάδα επικράτησε ευφορία στο άκουσμα ότι η δύναμη πυρός που αντιστοιχεί από το ευρωπαϊκό πακέτο, σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν, αντιστοιχεί σε 32 δισ. ευρώ, εκ των οποίων -σύμφωνα με την πρώτη κατανομή των χρημάτων- τα 22,5 δισ. ευρώ αφορούν επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα 9,5 δισ. ευρώ δάνεια. Ωστόσο ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός και εν πάσει περιπτώσει, ακόμα κι αν είναι, δεν πρόκειται να μας χαριστεί χωρίς όρους και δεσμευτικές υποχρεώσεις. Κι αυτό είναι που κάνει σε δεύτερη ανάγνωση την αντιπολίτευση επιφυλακτική στο ευρωπαϊκό μπαζούκας των 750 δισ.

Ήδη, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας (στον τηλεοπτικό σταθμό Alpha), έσπευσε να κατεβάσει τους τόνους διευκρινίζοντας ότι θα χρειαστεί έγκριση από τα ευρωπαϊκά όργανα και ότι τα λεφτά δεν πρόκειται να έρθουν νωρίτερα από το 2021, μολονότι η χώρα μας τα έχει φέτος ανάγκη και κυρίως τους επόμενους τέσσερις μήνες ώς τον Σεπτέμβριο, όταν τα ταμειακά διαθέσιμα θα αρχίσουν να εξαντλούνται και ως εκ τούτου θα πρέπει να υπάρξουν πρόσθετες ενέσεις ρευστότητας στην οικονομία.

Σίγουρα το κείμενο που έδωσε στη δημοσιότητα η Κομισιόν περιέχει αρκετά θολά σημεία, γκρίζες ζώνες αλλά και παγίδες:

• Αν και τα χρήματα από το πακέτο των 750 δισ. ευρώ θα αρχίσουν να εκταμιεύονται από το 2021, η Κομισιόν προτείνει την ενίσχυση του φετινού προϋπολογισμού με 55 δισ. ευρώ σε συνδυασμό με ανακατανομή πιστώσεων προϋπολογισμού (11,5 δισ. ευρώ) σε όλα τα κράτη, χωρίς να δίνει περισσότερες λεπτομέρειες για το όφελος που θα έχει η κάθε χώρα, συνεπώς και η Ελλάδα.
• Υπάρχει αναφορά για εκταμίευση των χρημάτων σε δόσεις εφόσον εκπληρώνονται συγκεκριμένα ορόσημα μεταρρυθμίσεων και για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, πράγμα που παραπέμπει στην εφαρμογή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας.

  Δηλαδή έλεγχος των εθνικών προϋπολογισμών από την Κομισιόν στη βάση της δημοσιονομικής εξυγίανσης, της εκπλήρωσης συγκεκριμένων δεσμεύσεων και της χρήσης των κονδυλίων.

• Δεν εξειδικεύονται οι τομείς και οι δαπάνες που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο, απλά καταγράφονται τρεις πυλώνες ενισχύσεων.
• Αδιευκρίνιστος παραμένει ο τρόπος αποπληρωμής των 750 δισ. ευρώ που θα δανειστεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ποιο θα είναι το είδος και το ύψος των εγγυήσεων για κάθε χώρα-μέλος, αν θα αυξηθεί και πόσο η συνεισφορά της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό κ.ά.).
• Δεν αποσαφηνίζεται η διάρκεια αποπληρωμής του πακέτου από τις χώρες, παρά μόνο ότι θα ξεκινήσει το 2028. Ένα από τα σενάρια προβλέπει ότι θα «απλωθεί» σε βάθος 30 ετών.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι προς το παρόν, η πρόταση της Επιτροπής είναι απλώς μια πρόταση. Οι πρώτες αντιδράσεις από τους «4 φειδωλούς» (Αυστρία, Δανία, Ολλανδία και Σουηδία) ήταν, όπως αναμενόταν, αρνητικές. Ωστόσο, στα ζητήματα κοινοτικού προϋπολογισμού απαιτείται ομοφωνία για τη λήψη αποφάσεων. Οπότε, οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να είναι σκληρές, και το επόμενο διάστημα προβλέπεται να εξελιχθεί ένα σκληρό μπρα-ντε-φερ για τους όρους, τη μορφή και το ποσό των ενισχύσεων που θα λάβει κάθε χώρα, τις διαδικασίες εκταμίευσης καθώς και για τον τρόπο και το χρόνο αποπληρωμής των ομολόγων που θα εκδώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την άντληση των κεφαλαίων.

Το σίγουρο είναι ότι το σκληρό παζάρι αρχίζει τώρα και τίποτα δεν είναι βέβαιο, ενώ η επίτευξη ενός συμβιβασμού για τον οποίο απαιτείται ομοφωνία των 27, είναι ακόμα μακριά, ενώ οι «τσιγκούνηδες του βορρά» Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, και Σουηδία αναμένεται όχι απλώς να μείνουν στην έκφραση της διαφωνίας τους αλλά να περάσουν στην αντεπίθεση με συγκεκριμένες απαιτήσεις, προβάλλοντας το δικαίωμα του βέτο.

Σύμφωνα με την Εφ. Συν. τα σενάρια που κυκλοφορούν για τις Frugal 4 είναι:

1. να ζητήσουν την επιβολή συγκεκριμένων δεσμεύσεων στις χώρες που θα επωφεληθούν των επιχορηγήσεων των ταμείων ανάκαμψης. Ήδη, η πρόεδρος της Κομισιόν αναφέρθηκε χθες στη σύνδεση των επιχορηγήσεων με τους δημοσιονομικούς ελέγχους στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου.  Επίσης μίλησε γενικά για ανάγκη μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων
2. να αποφασιστούν εκπτώσεις και επιστροφές στη συνεισφορά των τεσσάρων στον κοινοτικό προϋπολογισμό
3. να μειωθεί το ποσό των επιχορηγήσεων 500 δις και να αυξηθεί αυτό το δανειοδοτήσεων.

Αναμένονται λοιπόν έντονες παρασκηνιακές ενέργειες στις οποίες θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο η Γερμανία που αναλαμβάνει από τον Ιούλιο την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι χθες η φον ντερ Λάιεν απέφυγε να απαντήσει στη συνέντευξη Τύπου σε ερώτηση σχετικά με το ρόλο που θα παίξει στο Βερολίνο στις διαπραγματεύσεις.

Ζητούμενο παραμένουν και οι συγκεκριμένες φορολογίες (περιβαλλοντικές και ψηφιακές) για την ενίσχυση των ιδίων πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού που ενώ  έχουν προταθεί πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά έχουν συναντήσει τη σθεναρή αντίσταση συγκεκριμένων χωρών. Οι αιρεσιμότητες που αφορούν μεταρρυθμίσεις ίσως δεν γίνουν ευνοϊκά δεκτές από χώρες όπως η Ιταλία ενώ οι αιρεσιμότητες που αφορούν το σεβασμό του κράτους δικαίου είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συναντήσουν την αντίδραση της Ουγγαρίας και μάλλον της Πολωνίας. Όμως, τελικά, και αυτές οι αντιρρήσεις εκτιμάται ότι στο τέλος θα καμφθούν.