Γκουστάβ Κλιμτ: 30 εκατ. ευρώ για τη «δεσποινίδα Λίζερ» - Η απίστευτη ιστορία ενός αμφιλεγόμενου πίνακα

Το «Πορτρέτο της δεσποινίδας Λίζερ», του Γκούσταβ Κλιμτ, ένας πίνακας που έμεινε ημιτελής λόγω του θανάτου του Αυστριακού ζωγράφου, πουλήθηκε σήμερα, Τετάρτη (24/4), σε δημοπρασία έναντι 30 εκατομμυρίων ευρώ, παρά τα ερωτηματικά που παραμένουν μέχρι και σήμερα για το θέμα του και τους προηγούμενους ιδιοκτήτες του.

Επί χρόνια, το καλοδιατηρημένο, μη υπογεγραμμένο έργο θεωρείτο χαμένο, όμως στην πραγματικότητα κοσμούσε τους τοίχους μιας βίλας κοντά στη Βιέννη, σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών Im Kinsky που τον παρουσίασε τον Ιανουάριο και τον προώθησε προς πώληση. Ο Im Kinsky τον είχε εκτιμήσει μεταξύ 30-50 εκατομμυρίων ευρώ. Εικονίζει μια κοπέλα, πιθανότατα έφηβη, με τιρκουάζ φόρεμα και μια γαλάζια, λουλουδάτη εσάρπα, σε κόκκινο φόντο. Το αλαβάστρινο δέρμα της και το διαπεραστικό βλέμμα των καστανών ματιών της έρχονται σε αντίθεση με τα μαύρα, σγουρά μαλλιά της.

Μολονότι ο Κλιμτ την παρουσίασε τόσο ξεκάθαρα, είναι ασαφές ποια ακριβώς ήταν η «δεσποινίς Λίζερ». Οι αδελφοί Άντολφ και Γιούστους Λίζερ ήταν εύποροι βιομήχανοι της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και έκαναν περιουσία κατασκευάζοντας σχοινιά και σπάγκους από γιούτα και κάνναβη. Η Χενριέτε Αμαλίε Λίζερ-Λαντάου, ή «Λίλι», είχε παντρευτεί τον Γιούστους αλλά χώρισαν το 1905. Ήταν γνωστή προστάτιδα καλλιτεχνών και ενδεχομένως να παρήγγειλε την προσωπογραφία μιας από τις κόρες της. Θα μπορούσε όμως και να πρόκειται για τη Μαργκαρέτε Λίζερ, την κόρη του Άντολφ.

«Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα, το μοντέλο του Κλιμτ πιθανότατα δεν ήταν η Μαργκαρέτε Κονστάνς Λίζερ, η ανιψιά της Λίλι Λίζερ, αλλά μια από τις δύο κόρες της τελευταίας (με τον Γιούστους), είτε η Χελένε, η μεγαλύτερη, που γεννήθηκε το 1898, είτε η αδελφή της η Άννι, που ήταν τρία χρόνια νεότερη», ανέφερε ο οίκος δημοπρασιών στον ιστότοπό του.

Ασαφές είναι και τι συνέβη με τον πίνακα μετά τον θάνατο του Κλιμτ το 1918 –αφού θα έπρεπε να βρίσκεται στο στούντιό του– και ιδίως μετά την προσάρτηση της Αυστρίας από τη ναζιστική Γερμανία το 1938, όταν οι Εβραίοι της χώρας εξορίστηκαν, στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι περιουσίες τους απαλλοτριώθηκαν.

Η μοναδική φωτογραφία του πίνακα που είναι γνωστή σήμερα πιθανότατα τραβήχτηκε το 1925 στο πλαίσιο μιας έκθεσής του και άφηνε να εννοηθεί ότι εκείνη τη χρονιά ανήκε στη Λίλι Λίζερ.

Η απίστευτη ιστορία του πίνακα

Η Μαργκαρέτε έφυγε από την Αυστρία για την Ουγγαρία και μετά για τη Βρετανία, όμως ο πίνακας παρέμεινε στη χώρα. Η Λίλι Λίζερ έμεινε στη Βιέννη μέχρι που εκτοπίστηκε το 1942 και πέθανε στο Άουσβιτς τον επόμενο χρόνο. Οι κόρες της επέστρεψαν στη Βιέννη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να διεκδικήσουν την περιουσία τους, όμως ο πίνακας δεν αναφερόταν σε κανένα έγγραφο, σύμφωνα με τον οίκο Im Kinsky.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Der Standard, που βασίζεται σε αρχεία αλληλογραφίας ενός αυστριακού μουσείου, η Λίλι Λίζερ ενδέχεται να εμπιστεύτηκε τον πίνακα σε κάποιο μέλος του υπηρετικού προσωπικού της προτού τη στείλουν στο στρατόπεδο εξόντωσης.

Ο πίνακας επανεμφανίστηκε σε έναν Ναζί έμπορο τέχνης από τον οποίο τον κληρονόμησε αρχικά η κόρη του και κατόπιν κάποιοι μακρινοί συγγενείς της.

«Αυτές οι αμφιβολίες και τα ιστορικά κενά ώθησαν τους σημερινούς ιδιοκτήτες να επικοινωνήσουν με τους διαδόχους της οικογένειας Λίζερ και να καταλήξουν σε μια "δίκαιη συμφωνία" μαζί τους, το 2023», εξήγησε ο οίκος δημοπρασιών, χωρίς να κατονομάσει τους ιδιοκτήτες του πίνακα. Το περιεχόμενο της συμφωνίας παραμένει απόρρητο, όμως συμπεραίνεται ότι όλες οι διεκδικήσεις της κάθε πλευράς θα επιλυθούν με την πώληση του έργου.

«Η συμφωνία ουσιαστικά σημαίνει ότι, από καθαρά νομική σκοπιά, δεν έχει σημασία ποιος παρήγγειλε τον πίνακα στον Γκούσταβ Κλιμτ και ποια από τις τρεις νεαρές γυναίκες εικονίζεται σε αυτόν», πρόσθεσε.