Νέος κορονoϊός προ των πυλών – Μία μετάλλαξη μας χωρίζει από τη δεύτερη επιδημία COVID

Μια ομάδα κορονοϊών που εντοπίζονται σε νυχτερίδες και είναι στενοί συγγενείς του ιού που προκαλεί το Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής (MERS), φαίνεται να απέχει μόλις μια μετάλλαξη από το να περάσει στον άνθρωπο. Επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας ότι ενδέχεται να βρισκόμαστε μπροστά σε έναν πιθανό νέο «κορονοϊό» τύπου COVID, με χαρακτηριστικά που ίσως αποδειχθούν ακόμη πιο θανατηφόρα.

Τι είναι οι merbecoviruses και γιατί τώρα μας ανησυχούν;

Παρότι οι λεγόμενοι merbecoviruses δεν είχαν μέχρι τώρα απασχολήσει ιδιαίτερα την επιστημονική κοινότητα, νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature Communications αναφέρει ιδιαίτερα ανησυχητικά στοιχεία για τη συμπεριφορά αυτών των ιών.

Όπως γράφεται στο IFLScience, οι επιστήμονες δηλώνουν πως οι συγκεκριμένοι ιοί είναι τόσο στενά συγγενικοί με το MERS-CoV, ώστε κάθε ενδεχόμενο μετάδοσής τους στον άνθρωπο θα πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη ενδείξεις, η πιθανότητα αυτή είναι υπαρκτή, γεγονός που τους καθιστά εξαιρετικά επικίνδυνους για μελλοντικές επιδημίες.

Ο ιός MERS-CoV ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον SARS-CoV-2  (τον ιό που προκάλεσε την πανδημία COVID-19), αλλά έχει σημαντικές διαφορές. Το MERS εμφανίζει πολύ υψηλότερη θνησιμότητα: σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περίπου το 35% των αναφερθέντων κρουσμάτων έχουν καταλήξει, αν και ο αριθμός αυτός ενδέχεται να είναι υπερεκτιμημένος, λόγω μη αναφοράς ηπιότερων περιστατικών.

Το  MERS εντοπίστηκε το 2012 και μεταδίδεται κυρίως μέσω επαφής, παρότι οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν ασαφείς. Έχουν καταγραφεί κρούσματα σε 27 χώρες, χωρίς όμως να έχει αναπτυχθεί ακόμη κάποιο εμβόλιο. Η μετάδοση μεταξύ ανθρώπων έχει επιβεβαιωθεί, κυρίως σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα ή με επαφές μεταξύ συγγενών.

HKU5: Η πιο επικίνδυνη οικογένεια ιών που ζει δίπλα μας

Αν και οι περισσότεροι ιοί της κατηγορίας merbecovirus θεωρούνται αβλαβείς για τον άνθρωπο, η νέα μελέτη επικεντρώνεται σε μια συγκεκριμένη ομάδα, γνωστή ως HKU5, η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερα ανησυχητικά χαρακτηριστικά. Οι HKU5 δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς μέχρι τώρα, όμως η ερευνητική ομάδα κατέδειξε πώς αυτοί οι ιοί μπορούν να μολύνουν κύτταρα, φανερώνοντας ότι ενδέχεται να βρίσκονται πολύ κοντά στο να περάσουν στον άνθρωπο.

Οι HKU5 ιοί κυκλοφορούν φυσικά σε πληθυσμούς της ασιατικής νυχτερίδας Pipistrellus abramus, η οποία ζει σε κοντινή απόσταση από ανθρώπινους οικισμούς. Το γεγονός αυτό αυξάνει τις πιθανότητες έκθεσης. Οι νυχτερίδες, άλλωστε, έχουν ιστορικό φιλοξενίας ιών που αργότερα προκαλούν επιδημίες στον άνθρωπο, όπως ο SARS και ο Ebola.

Αναλύοντας άγριες μορφές του ιού, οι ερευνητές εντόπισαν μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα, το «κλειδί εισόδου» των ιών στα κύτταρα. Οι μεταλλάξεις αυτές επιτρέπουν στους ιούς να προσδένονται στους υποδοχείς ACE2, τους ίδιους που χρησιμοποιεί και ο SARS-CoV-2 για να εισχωρήσει στα ανθρώπινα κύτταρα.

Η τεχνητή νοημοσύνη στην υπηρεσία πρόληψης νέων πανδημιών

Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε το εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης AlphaFold για να μοντελοποιήσει την αλληλεπίδραση του ιού με τους υποδοχείς, καθώς και την πιθανότητα να μπλοκαριστεί από αντισώματα. Ένα έργο που μέχρι πριν λίγα χρόνια θα απαιτούσε μήνες εργασίας, ολοκληρώθηκε σε πολύ μικρότερο χρόνο. Η μελέτη των merbecoviruses παρουσιάζει επιπλέον δυσκολίες σε σχέση με τους SARS-όμοιους ιούς. Αυτό οφείλεται στο ότι έχουν πολύ ευρύτερο φάσμα πιθανών ξενιστών και μεγαλύτερη γενετική ποικιλία στα σημεία του γονιδιώματός τους που επιτρέπουν την είσοδο σε κύτταρα.

Ωστόσο, οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν σε αυτή τη μελέτη ενδέχεται να επιταχύνουν σημαντικά την έρευνα στο μέλλον. Αν η εμπειρία της COVID-19 μάς δίδαξε κάτι, είναι ότι δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε τέτοιους ιούς, γιατί μπορεί να απέχουμε μόνο μία μετάλλαξη από την επόμενη πανδημία.