O αόρατος κίνδυνος πίσω από το τιμόνι: Τα φάρμακα που σκοτώνουν σιωπηλά
Μιλάμε συνεχώς για το αλκοόλ και την οδήγηση, αλλά αγνοούμε –ή επιλέγουμε να αγνοούμε– έναν άλλον, εξίσου επικίνδυνο παράγοντα: Tα φάρμακα.
Με τους αριθμούς των θανάτων να έχουν αυξηθεί τους τελευταίους μήνες, η αίσθηση ανασφάλειας στους ελληνικούς δρόμους παραμένει πιο έντονη από ποτέ. Και όχι άδικα.
Πολλοί οδηγοί κυκλοφορούν καθημερινά υπό την επήρεια ουσιών που δεν είναι παράνομες, ούτε κατακριτέες – είναι φάρμακα. Νόμιμα, συνταγογραφημένα ή και μη. Όμως η επίδρασή τους στην οδηγική συμπεριφορά είναι συχνά καθοριστική και επικίνδυνη. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία (EMCDDA), σχεδόν 1 στους 5 οδηγούς στην Ευρώπη λαμβάνει φαρμακευτικές ουσίες που μπορεί να επηρεάσουν τις αντιδράσεις του στην οδήγηση – χωρίς απαραίτητα να το γνωρίζει ή να έχει ενημερωθεί επαρκώς.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ακόμη πιο θολή. Παρότι απουσιάζουν πρόσφατες, εξειδικευμένες μελέτες, τα στοιχεία του ΕΟΦ δείχνουν κατακόρυφη αύξηση στη χρήση ψυχοτρόπων φαρμάκων – με τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά να παρουσιάζουν άνοδο άνω του 30% μέσα στην τελευταία δεκαετία. Η πανδημία απλώς επιτάχυνε μια ήδη επικίνδυνη πορεία.
Κι όμως, η ενημέρωση παραμένει ανεπαρκής. Ελάχιστοι γιατροί ρωτούν αν ο ασθενής οδηγεί. Λίγοι φαρμακοποιοί δίνουν προειδοποιήσεις. Η ευθύνη καταλήγει στον ίδιο τον πολίτη, ο οποίος συχνά δεν έχει τις γνώσεις για να αξιολογήσει σωστά τον κίνδυνο.
Τα φάρμακα που μπορούν να επηρεάσουν την οδήγηση δεν περιορίζονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Αντιισταμινικά πρώτης γενιάς, ηρεμιστικά, βενζοδιαζεπίνες, αντικαταθλιπτικά, ακόμη και παυσίπονα με οπιοειδή ή κοινά σιρόπια για το βήχα, μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία, ζάλη, μειωμένα αντανακλαστικά ή σύγχυση. Ακόμη και φυτικά σκευάσματα –όπως η βαλεριάνα– δεν είναι πάντα αθώα. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει προβλέψει την τοποθέτηση προειδοποιητικής σήμανσης – εκείνο το μικρό τρίγωνο στο κουτί, κίτρινο ή κόκκινο. Ποιος το παρατηρεί; Σχεδόν κανείς.
Η αστυνομία δεν ελέγχει σχεδόν ποτέ για φαρμακευτική επήρεια. Η νομοθεσία είναι ασαφής. Το νομικό πλαίσιο μιλά γενικά για «ουσίες», χωρίς να καθορίζει πότε ένα φάρμακο γίνεται επικίνδυνο. Μέχρι να γίνει το ατύχημα, το ζήτημα βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη ατιμωρησίας.
Η αλήθεια είναι σκληρή: ένα απλό χάπι ή σιρόπι μπορεί να σε κάνει απειλή για σένα και τους άλλους στο δρόμο. Η λύση; Πρώτα και κύρια, ενημέρωση. Οι οδηγοί πρέπει να ρωτούν – πάντα. Για κάθε νέο φάρμακο. Να αποφεύγουν να οδηγήσουν τις πρώτες μέρες λήψης. Να διαβάζουν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών. Να εμπιστεύονται το σώμα τους: αν νιώθουν υπνηλία, ζάλη, κόπωση, η θέση τους δεν είναι στο τιμόνι.
Η χρήση φαρμάκων και η οδήγηση είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα, με πολύπλοκες πτυχές και σοβαρές συνέπειες. Αλλά η αρχή της λύσης είναι απλή: να ξέρουμε τι βάζουμε στον οργανισμό μας – και να θυμόμαστε πως ο δρόμος δεν συγχωρεί άγνοια.
