Η ανάλυση του Σωτήρη Ρούσσου στον Flash: Η «γυμνή» αποτροπή του Ιράν και η στάση της Ελλάδας

Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή με το Ιράν και το Ισραήλ να ανοίγουν ένα μάλλον ανησυχητικό μέτωπο για το μέλλον της περιοχής. Το Ισραήλ έχει χτυπήσει νευραλγικά σημεία του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν ενώ από την πλευρά της η Τεχεράνη εκτοξεύει βαλλιστικούς πυραύλους οι οποίοι έχουν καταφέρει να διαπεράσουν το πολυδιαφημισμένο Iron Dome.

O Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων αλλά και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου μίλησε και εξήγησε στο Flash.gr τι σημαίνουν τα χτυπήματα του Ισραήλ για το μέλλον του Ιράν ως ισότιμο παίκτη στην «φλεγόμενη» περιοχή. Παράλληλα, αναφέρθηκε στους παραδοσιακούς και μη συμμάχους των δυο πλευρών ενώ τόνισε τη στάση που πρέπει να κρατήσει η χώρα μας σε αυτή την αρκετά σημαντική σύρραξη.

Tο Ιράν απειλεί να βγει από την Non-Proliferation Treaty το οποίο, δεν ξέρω, προκαλεί κάποια ανησυχία γιατί είναι μια συμφωνία...

Αυτό καταδεικνύει κάτι που κάθε ορθολογικός αναλυτής θα το πει. Από τη στιγμή που είναι φανερό ότι υπάρχει μια αδυναμία αποτροπής από την πλευρά του Ιράν, για παράδειγμα χώρες που έχουν χαμηλή αποτροπή σε σχέση με τον αντίπαλό τους και απέχουν μία με δύο τεχνολογικές γενιές από τα οπλικά συστήματα του αντιπάλου τους, εκείνα που κάνουν τις περισσότερες φορές είναι να αποκτούν μη συμβατικά όπλα, ουσιαστικά πυρηνικά όπλα. Αυτή ήταν και η λογική στη Βόρεια Κορέα, ακόμα και το Ισραήλ όταν απέκτησε πυρηνικά όπλα, αυτή ήταν και η λογική ως ένα βαθμό του ανταγωνισμού του πυρηνικού μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας.

Αλλά το πιο πιθανό βλέποντας αυτή την κατάσταση, είναι το Ιράν να το επισπεύσει, αν διαθέτει ακόμα γιατί δεν ξέρουμε σε τι κατάσταση βρίσκεται το πυρηνικό του πρόγραμμα, πέρα και έξω από οποιοδήποτε έλεγχο κάποιου διευθυντικού οργανισμού όπως είναι η Επιτροπή για την Ατομική Ενέργεια. Άρα λοιπόν είναι κάτι που είναι ορθολογικά αναμενόμενο, δεν λέω αν είναι σύμφωνο με το Διεθνές Δίκαιο, προφανώς δεν είναι. Ούτε αν είναι ηθικό αλλά είναι το ορθολογικά αναμενόμενο.

Παρά τα ανταποδοτικά χτυπήματα που έριξε και ήταν σοβαρά χωρίς αμφιβολία, αντιλαμβάνεται και το ίδιο ότι βρίσκεται μία με δύο τεχνολογικές γενιές πίσω από τον αντίπαλό του.

Θα μπορούσε το Ιράν να ανταποδώσει στον βαθμό που χτυπάει το Ισραήλ;

Όχι, γιατί το Ιράν είχε βασίσει την αποτρεπτική του ικανότητα στην ενίσχυση μη κρατικών δρόντων ή και κρατών, τα οποία βρίσκονται γύρω από το Ισραήλ. Η Χεζμπολάχ, η Χαμάς, η Συρία του Άσαντ, οι Χούθι. Αναμενόταν λοιπόν σε μία περίπτωση αποτροπής του Ιράν αυτές οι δυνάμεις να συμβάλλουν στην αποτροπή, δηλαδή να επιτεθούν και αυτές.

Μετά αυτό που έγινε στη Γάζα και μετά από αυτό που έγινε με τη Χεζμπολάχ και την πτώση του Άσαντ, αυτές οι δυνάμεις πια δεν υπάρχουν, οπότε το Ιράν δέχεται μία απευθείας επίθεση.

Κάποιοι αναλυτές λένε ότι το Ιράν έκανε λάθος που έδωσε τόσα λεφτά, τόσους πόρους, για να ενισχύσει και να διατηρήσει αυτές τις δυνάμεις και δεν τα έριξαν στο να αναπτύξει τη τεχνολογία του και να ανέβει μία τεχνολογική γενιά παραπάνω στη δύναμή του. Αυτό είναι μία λογική ανάλυση που γίνεται, μία λογική απόφανση. Αυτό που μένει πάντως είναι ότι το Ιράν ιδιαίτερα μετά τις επιθέσεις του, μετά από έναν χρόνο περίπου του Ισραήλ εναντίον των εγκαταστάσεών του, φαίνεται ότι δεν έχει ικανή αεράμυνα, δεν έχει και ικανή αποτρεπτική ισχύ.

Μπορούμε σήμερα να πούμε ότι έχει καταρρεύσει ο «Άξονας της αντίστασης»;

Όπως το ξέραμε, ναι. Αν θα έρθουν νέες οργανώσεις ή εάν οι ήδη υπάρχουσες θα ανασυνταχθούν και σε ποια βάση, δεν το ξέρουμε. Αυτή τη στιγμή δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ξέραμε. Νομίζω ότι το σημείο καμπής, όσο και αν φαίνεται περίεργο, είναι η δολοφονία του Σουλεϊμανί, στην πρώτη θητεία του Τραμπ, τον Ιανουάριο του 2020.

Νομίζω ότι αυτό είναι μια σημαδιακή χρονιά, από εκεί και πέρα αρχίζει και το πλεκτό του «άξονα της αντίστασης» να ξηλώνεται. Δεν ξέρω τι ρόλους έπαιζε ο Σουλεϊμανί και γιατί μπορούσε να το κρατάει ή αν απλά ήταν απλή σύμπτωση αλλά από εκεί και πέρα βλέπουμε τις δυνάμεις αυτές να μην έχουν την αποτελεσματικότητα που είχαν.

Μπορεί επίσης η δολοφονία του Σουλεϊμανί να άρχισε να δείχνει και πόσο διαβρωμένες ήταν αυτές οι οργανώσεις, αλλά και οι ίδιοι οι Φρουροί της Επανάστασης από τις αμερικανικές Μυστικές Υπηρεσίες.

Ωστόσο το Ιράν έχει και άλλους δύο συμμάχους που το στηρίζουν. Τη Ρωσία και την Κίνα. Τι ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν σε αυτό το κομβικό κομμάτι;

Διπλωματικό ρόλο σίγουρα και οι δύο. Η Ρωσία στρατιωτικά δεν νομίζω να εμπλακεί λόγω του ότι έχει το μέτωπο της Ουκρανίας ανοιχτό. Έχει ρίξει το σύνολο σχεδόν των δυνάμεών και του στρατιωτικού της υλικού εκεί. Δεν νομίζω ότι έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ένα δεύτερο τόσο μεγάλο μέτωπο.

Η Κίνα από την άλλη πλευρά δεν νομίζω ότι θα εμπλακεί. Δεν εμπλέκεται σε συγκρούσεις έξω από της περιοχή της, καθόλου. Πολλές φορές παίζει μεσολαβητικούς ρόλους. Είχε παίξει και στο παρελθόν στη Μέση Ανατολή. Αλλά δεν την βλέπω να εμπλέκεται άμεσα.

Έμμεσα όμως, είτε βοηθώντας το Πακιστάν να περάσει βαλλιστικούς πυραύλους που λέγεται θα περάσει προς το Ιράν, είτε με άλλους ανάλογους τρόπους, έμμεσους όμως, πιθανόν να βοηθήσει.

Προχθές το Ισραήλ ζήτησε από τον Τραμπ να δολοφονηθεί ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Τι θα σήμαινε η δολοφονία του, δηλαδή ποιο θα ήταν το μέλλον για τη Δυτική Ασία;

Απ' ότι φαίνεται η τακτική του Ισραήλ είναι ότι θεωρεί ότι αν χτυπήσει σημαντικές προσωπικότητες «κλειδιά» στην ηγεσία του Ισλαμικού καθεστώτος, της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αυτό θα το απονευρώσει, θα το διαλύσει και θα είναι πιο εύκολο να γίνει μια από τα κάτω εξέγερση η οποία θα το ανατρέψει. Νομίζω λοιπόν ότι μια δολοφονία του Χαμενεΐ πιστεύουν ότι μπορεί να οδηγήσει σε εξέγερση.

Εγώ δεν είμαι τόσο βέβαιος. Μπορεί να λέμε πολλά για το Ιράν αλλά είναι μια βαθιά θρησκευόμενη κοινωνία. Μια δολοφονία ενός Αγιατολάχ δεν θα ήταν ένα έναυσμα για επανάσταση. 

Αναφέρατε σε πρόσφατη ανάρτησή σας ότι το Ισραήλ αψηφά τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Υπάρχει κίνδυνος να σύρει τις ΗΠΑ στον ίδιο πόλεμο; 

Ναι, ναι. Υπάρχουν δύο επιχειρήματα που μπορεί να χρησιμοποιήσει το Ισραήλ.

Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι,  «κοίταξε να δεις, το έχουμε χτυπήσει πολύ το Ιράν, αλλά δεν έχουμε τις βόμβες υψηλής διατρητότητας που να μπορέσουμε να φτάσουμε τα 500 μέτρα, πχ, και να φτάσουμε πραγματικά στο πρόγραμμα του σε οποιοδήποτε σημείο και να βρίσκεται. Αυτό είναι και έτσι θα ξεμπερδεύαμε με το πυρηνικό του πρόγραμμα, τουλάχιστον για τα επόμενα 20-25 χρόνια».

Από την άλλη περίπτωση, το δεύτερο επιχείρημα που θα μπορούσε να έχει είναι ότι εάν ενταθούν οι επιθέσεις του Ιράν απέναντι στο Ισραήλ και είναι και ακόμα πιο σημαντικές, δηλαδή χτυπήσουν καίριες υποδομές ή έχουν μεγαλύτερες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές κτλ, μπορεί το Ισραήλ να πει «σώσε μας, χανόμαστε. Κάντε κάτι, γιατί μας σκοτώνουν.».

Το Ισραήλ ανακοινώνει στους Αμερικανούς αυτό που πρέπει να κάνουν, αλλά το πολιτικό σύστημα της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου και του πρόεδρου Τραμπ, είναι τόσο παγιδευμένο σε μία ορθολογική με το Ισραήλ και το Ισραηλινό lobby στις ΗΠΑ, που πολλές φορές σύρεται ακόμα και όταν καταλαβαίνει ότι οι αποφάσεις του ήταν ανορθολογικές σε σχέση με τα μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα σχέδιά του. 

Είναι δηλαδή ανακόλουθο με την πολιτική που θέλει η Αμερική να μειώσει τις δυνάμεις της περιοχής της Ανατολής και της Ευρώπης και να τις μεταφέρει στην Κίνα και στον Ειρηνικό.

Τι σημαίνει το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν; Πώς και πόσο θα επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία από μια τέτοια περίπτωση;

Περίπου το 30% της συνολικής ενέργειας, δηλαδή πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ίσως και παραπάνω, που διακινείται στον κόσμο περνάει από αυτά τα Στενά. Αυτό σημαίνει ότι πολύ μεγάλη μείωση της προσφοράς πετρελαίου, για ένα χρονικό διάστημα, σημαίνει ότι κανένας δεν έχει αποθέματα να αυξήσει τόσο πολύ την παραγωγή του ώστε να τα καλύψει.

Άρα λοιπόν, και μόνο με τον νόμο της προσφοράς πετρελαίου σημαίνει πολύ μεγάλες αυξήσεις, τουλάχιστον παροδικά για την ενέργεια.

Δεύτερον ότι θα δημιουργήσει τεράστια ανησυχία και στις αγορές και στις τράπεζες, με αποτέλεσμα και ο πληθωρισμός να ανέβει πάρα πολύ σε όλον τον κόσμο και τα επιτόκια να μην πέφτουν. Είναι που είναι η ανάπτυξη και κυρίως στην Ευρώπη σε μηδενικά επίπεδα, θα πάει πολύ χαμηλά.

Παρόλα αυτά όμως άμα τα κλείσει δεν θα δημιουργήσει και στο ίδιο πρόβλημα;

Πάντοτε το ζήτημα του Ορμούζ και κάθε Ορμούζ είναι ότι ο πάροχος δεν θέλει να κάνει κάτι τέτοιο διότι ο πελάτης, ας το πούμε έτσι, αυτός που παίρνει την ενέργεια θα αναγκαστεί να βρει άλλες λύσεις. Όταν τις βρει δεν θα ξαναπάρει από αυτόν που έπαιρνε.

Αυτό το έμαθε με σκληρό τρόπο η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες όταν έκαναν το εμπάργκο το 1973 του πετρελαίου και είδαν ότι η Ευρώπη αναμόρφωσε τις πηγές της ενέργειας, πήγε σε άλλες πηγές ενέργειας, ακόμα και στο κάρβουνο και έτσι έχασε μεγάλο κομμάτι της πελατείας του. Ουσιαστικά η Σαουδική Αραβία και ο Κόλπος σώθηκαν από την μεγάλη ανάπτυξη που άρχισε να έχει η Ανατολική Ασία, η Νότια και η Ανατολική Ασία, με τέτοιες πηγές το 1980.

Η Ελλάδα τι στάση θα πρέπει να κρατήσει;

Κοιτάξτε, για μένα υπάρχει μια πυξίδα που η Ελλάδα δεν πρέπει ποτέ να την αφήνει. Και αυτή είναι η πυξίδα του Διεθνούς Δικαίου γιατί μας βγάζει μέσα από διάφορες ατραπούς τις οποίες αλλιώς είναι πάρα πολύ επικίνδυνες.

Όπως καταγγέλλουμε το παράνομο εμπλουτισμό ουρανίου από το Ιράν, πέραν του ποσοστού που έχει να κάνει με τις χρήσεις της πυρηνικής ενέργειας, άλλο τόσο πρέπει να καταδικάσουμε μια επίθεση που είναι προληπτική, γιατί οι προληπτικές επιθέσεις, όχι μόνο δεν προβλέπονται, απαγορεύονται από το Διεθνές Δίκαιο. Η χώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει βία μόνο όταν δέχεται μια ένοπλη επίθεση ή όταν είναι μέρος μιας συμμαχίας που έχει πάρει εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η χρήση βίας για την επίθεση διαφορών είναι παράνομη. Πολλώ δε μάλλον όταν την επίθεση την κάνει το ίδιο το κράτος το οποίο ισχυρίζεται ότι είναι προληπτική επίθεση. Δηλαδή δεν έχει συμβεί τίποτα, λέει ότι «εμείς εκτιμούμε ότι θα συμβεί, γι' αυτό πάμε και χτυπάμε».

Άρα λοιπόν και στις δύο περιπτώσεις, η Ελλάδα πρέπει να πάρει καθαρή θέση να πει ότι «εμείς θεωρούμε παραβίαση του διεθνούς δικαίου το να εμπλουτίζεται ουράνιο πέρα από τα ποσοστά που επιτρέπει η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και η Σύμβαση Ατομική Ενέργεια».

Από την άλλη, η θέση που παίρνει περί του δικαιώματος του Ισραήλ να αμυνθεί είναι μια πάρα πολύ κακή γιατί έτσι η Ελλάδα αποδέχεται ότι ένα κράτος κατά βούληση μπορεί να αποφασίσει να επιτεθεί προληπτικά σε ένα άλλο μόνο και μόνο αν επικαλεστεί το δικαίωμα της άμυνας, ακόμα και αν το κράτος αυτό δεν έχει επιτεθεί εναντίον του.

Να θυμίσουμε ότι απέναντι μας έχουμε την Τουρκία, η οποία είναι ένα κράτος το οποίο δεν έχει και μεγάλο σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο. Αντιθέτως, έχει ιδιαίτερη αγάπη στην ωμή ισχύ. Εμείς δεν έχουμε θόλο, ούτε θα έχουμε τα επόμενα δύο ή τρία ή τέσσερα χρόνια. Αν η Τουρκία ορμήσει σε ένα νησί και πει ότι «εγώ ορμάω με drones ή οτιδήποτε εναντίον της Σάμου ή της Μυτιλήνης γιατί «εκεί έχετε στρατεύματα και με απειλείτε», τι θα πούμε εμείς τότε;. Θα πούμε ότι, «ξέρετε τι, à la carte, τώρα είναι παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου ενώ πριν το Ισραήλ είχε δικαίωμα στην Άμυνα»; Δεν γίνονται αυτά πράγματα.  Είμαστε μικρή χώρα και πρέπει να έχουμε ένα μέρος αρχών γιατί αλλιώς δεν έχεις την ισχύ να επιβληθείς.

Όσον αφορά στον μεγάλο αριθμό εμπορικών Ισραηλινών αεροσκαφών που έχει «φυγαδευτεί» και σταθμεύει στην Κύπρο, θα έλεγα ότι αυτό πρέπει να το προσέξουμε πάρα πολύ, διότι αν το Ιράν, αποφασίσει να χτυπήσει τον στόλο της El Al και στοχεύσει περιοχές οι οποίες έχουν assets, υλικό ή αν θέλετε αεροπλάνα, ακόμα και πολιτικού χαρακτήρα του Ισραήλ, τότε μπορεί να βρεθεί να δέχεται πυραύλους, ενώ δεν έχει «θόλο». Και αυτό θα είναι η χαρά του Ερντογάν.

Η ουδετερότητα σε μια τέτοια κίνηση, νομίζω, ότι ήταν το πιο σώφρων που θα έπρεπε να κάνει γιατί γράφουν κάποιοι ότι καλά το Ιράν πήγε κι αλλού. Πρέπει να είμαστε λίγο προσεκτικοί σε αυτή τη σύγκρουση, και η Ελλάδα και η Κύπρος, γιατί μπορεί να βρεθούμε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, χωρίς να το έχουμε καταλάβει.