Οδήγηση και καυγάδες στο δρόμο: Πού οφείλονται και πώς να τους αποφύγεις

Η βία στο δρόμο είναι μια υπερβολική έκφραση θυμού ενός οδηγού προς έναν άλλο οδηγό ή πεζό στο δρόμο.

Η Οδική Οργή (Road Rage ή Βία στο δρόμο) είναι ένα φαινόμενο που τις τελευταίες δεκαετίες έχει μεγάλη έξαρση σε όλο τον κόσμο. Σχεδόν κάθε ημέρα βλέπουμε οι ίδιοι ένα περιστατικό, ή βλέπουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, video με καυγάδες οδηγών.

Το φαινόμενο είναι ανησυχητικό και αρκετά επικίνδυνο για το λόγο αυτό ρωτήσαμε, τον Παναγιώτη Ξουραφά / Ψυχίατρο / Επιμελητή Α’ του ΨΝΑ για το τι φταίει, και τι πρέπει να γίνει για να το αντιμετωπίσουμε.

Βία στο δρόμο (Road Rage): Πως εξηγείται 

Στο φαινόμενο του καυγά στο δρόμο, ένας οδηγός θεωρεί ότι ο δεύτερος τον έχει σκόπιμα αδικήσει ή θέσει σε κίνδυνο ή τον έχει προκαλέσει τρόπον τινά, με αποτέλεσμα οι αντιδράσεις του να γίνονται πολύ επιθετικές σε σημείο που κάποιες φορές να χάνουν εντελώς την επαφή τους με τη πραγματικότητα.

Έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι τουλάχιστον το 50% των οδηγών έχουν πέσει θύματα οδικής οργής ενώ είναι σαφές πως από αυτούς, ένα σημαντικό ποσοστό έχουν υπάρξει θύτες παλιότερα. Από τους “οργισμένους” οδηγούς, ένα μικρό μόνο ποσοστό, περί το 15% στις ίδιες έρευνες, φαίνεται να εκφράζουν μεταμέλεια και τύψεις μετά από ένα συμβάν.

Είναι ευνόητο πως σε τέτοιες καταστάσεις ο κίνδυνος πρόκλησης σοβαρών τροχαίων ατυχημάτων αυξάνεται αισθητά. Σύμφωνα με μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου στο ένα τρίτο των τροχαίων ατυχημάτων εμπλέκεται πιθανότατα κάποια οργισμένη οδηγική συμπεριφορά.

Που οφείλεται 

Όμως πως φτάνουμε να "παίζουμε ξύλο" στο δρόμο;

Ο κος Ξουραφάς τονίζει πως: Οι οργισμένοι οδηγοί, σε ένα ποσοστό 7%, ίσως πάσχουν από αυτό που η ψυχιατρική ορίζει ως Διαλείπουσα Εκρηκτική Διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια συμπεριφοράς.

Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να ελέγξουν επιθετικές παρορμήσεις, και εκδηλώνονται με λεκτική επιθετικότητα, εκρήξεις βίας σε ανθρώπους ή ζώα και υλικές ζημιές.

Πέρα όμως από την εν λόγω διαταραχή, υπάρχουν και άλλες ψυχικές διαταραχές που μπορούν να ευθύνονται ή να συμμετέχουν ταυτόχρονα στην προσωπικότητα του κάθε οδηγού με οδική οργή. Σε περιπτώσεις οξέων ή χρόνιων σοβαρών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή καθώς και σε άλλες διαταραχές του ψυχωτικού φάσματος, που συνοδεύονται με έντονες και απρόβλεπτες συναισθηματικές αντιδράσεις, οι ασθενείς πέραν της λοιπής κλινικής τους εικόνας ενδέχεται να εμπλέκονται και σε περιστατικά οδικής οργής.

Άνθρωποι με σοβαρές διαταραχές προσωπικότητας (όπως οριακή, ναρκισσιστική και αντικοινωνική) είναι πολύ πιο πιθανό να εμπλακούν σε βίαιες συμπεριφορές, καυγάδων στο δρόμο ειδικά όταν αναφέρεται στο ιστορικό τους σωματική ή ψυχική κακοποίηση σε μικρότερη ηλικία.

Οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες 

Άλλοι παράγοντες που συμμετέχουν στην γένεση του φαινομένου, είναι η μετεφηβική ηλικία, η ψυχική ανωριμότητα ανεξαρτήτου ηλικίας, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η χρήση τοξικών ουσιών και ιδιαιτέρως των λεγόμενων ψυχοδιεγερτικών, η εξάρτηση από το αλκοόλ, η συνύπαρξη εσχάτως της λεγόμενης Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Σημαντικό ρόλο έχουν οι γενετικοί παράγοντες, όπου σύμφωνα με έρευνες, στο 70% περίπου των περιπτώσεων των οργισμένων οδηγών υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό και τέλος διάφοροι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως είναι οι διαταραγμένες και δυσλειτουργικές οικογενειακές σχέσεις, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, η ελλιπής παιδεία, η ανέχεια και η ανεργία.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται ξεκάθαρο ότι η οδική οργή είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας και οι επιπτώσεις της σχετίζονται με την βαρύτητα της συμπτωματολογίας του κάθε ατόμου.

Πως θεραπεύεται; 

Για το λόγο αυτό είναι πολύτιμη η συμβολή του ειδικού ψυχικής υγείας, ψυχιάτρου ή ψυχολόγου για την διάγνωση και θεραπεία των οδηγών που “παρεκτρέπονται”.

Όπως είχε πει κάποτε ο τενόρος Robert Breault, η οδηγική οργή είναι η έκφραση του ερασιτέχνη κοινωνιοπαθούς που κουβαλάει κάποιος μέσα του, η οποία θεραπεύεται με το να προστρέξει σε έναν ειδικό. Αφού εμπλακεί λοιπόν ο ειδικός και τεθεί η διάγνωση, εν συνεχεία στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ανθρώπων αυτών συστήνονται ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, φαρμακευτική αγωγή εφόσον απαιτείται, γιόγκα, διαλογισμός, αλλαγή τρόπου ζωής με άσκηση, σωστή διατροφή και ρύθμιση του ύπνου. Στόχος, η μείωση του στρες, την καλύτερη διαχείριση του θυμού και την εν γένει ψυχική ισορροπία του ατόμου.

Υπάρχει πρόληψη; 

Τέλος για να σταματήσει ή καλύτερα να μειωθεί όσο γίνεται περισσότερο το φαινόμενο αυτό, ο κος Ξουραφάς πιστεύει πως, χρειάζεται η πολιτεία να βελτιώσει τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του συνόλου, τις υπηρεσίες υγείας.

Φυσικά θα πρέπει να ενισχύσει και να εκσυγχρονίσει την παρεχόμενη παιδεία, με ουσιαστικά μαθήματα οδικής ασφάλειας/συμπεριφοράς και κοινωνικής ευαισθητοποίησης στους μαθητές των σχολείων.

Πως να την αποφύγεις

Όλοι έχουμε συναντήσει περιστατικά καυγάδων στο δρόμου σε κάποιο σημείο της οδηγικής μας ζωής. Όταν συμβεί, μπορεί να σας δημιουργήσει πρόβλημα ή και φόβο, αλλά με κάποιες συμβουλές, μπορείτε να αποτρέψετε εντελώς την κατάσταση.

Δεν ξεκινάμε την ημέρα μας με σκοπό να τσακωθούμε με άλλον οδηγό. Έτσι ψάξαμε και σας δείχνουμε πως μπορούμε να αποφύγουμε τις αντιπαραθέσεις στο δρόμο.

Τι να κάνεις

• Μην οδηγείς επιθετικά. Δεν χρειάζεται. Ακόμη και αν υπάρχει ανάγκη σημασία έχει να φτάσεις εκεί που θέλεις.
• Εάν υπάρχει διαφωνία ή ένταση με άλλο οδηγό μην το συνεχίζεις. Ακόμα κι αν νιώθεις αδικημένος, το να αφήσεις τον άλλο οδηγό να φύγει δεν θα έχει καμία διαφορά στην υπόλοιπη μέρα σου.
• Είναι κάποιος συγκρουσιακός ή επιθετικός οδηγός κοντά σου; Αν ναι, μην κάνεις οπτική επαφή και μην αντιδράς ορατά. Προσπαθήσε να μην το σκέφτεσαι για να μην σε επηρεάσει μετά το περιστατικό.
• Εάν ο άλλος οδηγός εξακολουθεί να είναι επιθετικός μαζί σου και φοβάσαι για τη δική σου ασφάλεια, κάλεσε την αστυνομία (ακόμη και αν φταις σε κάτι).
• Εάν ο άλλος οδηγός σε πλησιάσει με το αυτοκίνητό του και μπορείς να φύγεις κάνε το, αλλά όχι σαν οδηγείς σε ταινία.

• Αν σε κυνηγούν, σταμάτα σε έναν πολυσύχναστο δημόσιο χώρο και κάλεσε βοήθεια.
• Αν έχεις μαζί σου κάποιον άλλο που μπορεί να κινηματογραφήσει το συμβάν σε ένα κινητό τηλέφωνο, κάνε το. Αυτό θα βοηθήσει από την άποψη των αποδεικτικών στοιχείων. Θυμήσου να συμπεριλάβεις τον αριθμό κυκλοφορίας του άλλου εμπλεκόμενου οχήματος.
• Μην ανοίγεις την πόρτα, το παράθυρο και μην αρχίζεις να προκαλείς λεκτικά, προσπάθησε να παραμείνεις ήρεμος.
• Αν έφταιξες παραδέξου το και ζήτα συγγνώμη. Μπορεί να είναι αρκετό για να λυθεί η διαφορά και μην κάνεις κάτι που μπορεί να ερμηνευθεί ως αντίποινα.
• Ας ελπίσουμε ότι μέχρι τώρα το θέμα έχει τελειώσει και απομακρύνεστε. Το περιστατικό αυτό θα επηρεάσει τη συμπεριφορά σου. Εάν είσαι αναστατωμένος πάρε λίγο καθαρό αέρα ή περπάτησε πριν συνεχίσεις να οδηγείς.

Παναγιώτης Ξουραφάς / Ψυχίατρος / Επιμελητής Α’ / ΨΝΑ