Έρευνα: Όταν οι δρόμοι γεμίζουν εικονοστάσια - Η ταχύτητα σκοτώνει και οι επιστήμονες προειδοποιούν

Όταν ο δρόμος μετατρέπεται σε μνημείο. Συμπεράσματα, στατιστικά στοιχεία και προτάσεις για την οδική ασφάλεια στην Ελλάδα βασισμένα σε επιστημονική εργασία που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2025, από την Νίκη Μπάρδη, μαθήτρια της Β’ Λυκείου. Η ταχύτητα έχει συνδεθεί με δύναμη, ελευθερία και έλεγχο. Στους αγώνες, όπως στη Formula 1, είναι συνώνυμο αδρεναλίνης και τεχνολογίας. Στην καθημερινή οδήγηση όμως, η ταχύτητα συχνά μετατρέπεται σε τραγωδία.

Διαβάστε αναλυτικά την έρευνα.

Στην Ελλάδα αυτό φαίνεται καθαρά από τα εικονοστάσια που βρίσκονται διάσπαρτα σε εθνικές, επαρχιακές και αστικές οδούς. Μικρές εκκλησίτσες ή απλά κουτιά με κεριά, φωτογραφίες και εικόνες σηματοδοτούν το ακριβές σημείο όπου κάποιος έχασε τη ζωή του. Δεν είναι απλώς μνημεία∙ είναι κομμάτια του ίδιου του οδικού τοπίου, σύμβολα θλίψης αλλά και σιωπηρές προειδοποιήσεις.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καταγράφει πάνω από 1,19 εκατομμύρια θανάτους τον χρόνο από τροχαία. Ένας αριθμός που ισοδυναμεί με περίπου 3.000 γεμάτα Boeing 737 να συντρίβονται κάθε χρόνο. Και όμως, οι θάνατοι αυτοί είναι προλήψιμοι.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024, η Ελλάδα κατέγραψε 64 θανάτους από τροχαία ανά εκατομμύριο κατοίκων, κατατασσόμενη στις τρεις χειρότερες χώρες της Ε.Ε., με τον μέσο όρο να βρίσκεται στους 44 θανάτους ανά εκατομμύριο. Μετά από μια δεκαετία βελτίωσης (2010–2020) όπου η χώρα πέτυχε μείωση θανάτων κατά 54%, η πρόοδος έχει σταματήσει.

Οι αιτίες είναι συγκεκριμένες και επαναλαμβανόμενες:

Μοτοσικλέτες και μοτοποδήλατα: 36% των θανάτων, διπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (18%). Μόνο το 65% των οδηγών και το 50% των συνεπιβατών φορούν κράνος, ενώ στην Ε.Ε. τα ποσοστά φτάνουν το 97%.

Ζώνες ασφαλείας: 65% των μπροστινών επιβατών και μόλις 55,8% των πίσω φορούν ζώνη, πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (92% και 75,3% αντίστοιχα).

Ταχύτητα: Μόνο το 55,8% των οδηγών τηρεί τα όρια στις πόλεις, όπου συμβαίνει πάνω από το 50% των θανατηφόρων δυστυχημάτων.

Τροχαία με ένα μόνο όχημα: 41% των θανάτων οδηγών/επιβατών, έναντι 31% στην Ε.Ε., κυρίως λόγω υπερβολικής ταχύτητας.

Χρήση κινητού: Στις πόλεις, το 8,3% των οδηγών μιλά στο τηλέφωνο ενώ οδηγεί.

Αλκοόλ: Το 1,2% ξεπερνά το όριο, με το ποσοστό να ανεβαίνει στο 3,8% τα βράδια και τα Σαββατοκύριακα.

Υποδομές: Κακοσυντήρηση, ελλιπής φωτισμός και έλλειψη υποδομών για πεζούς, ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές επιβαρύνουν το πρόβλημα.

Οι διαφορές ανά περιφέρεια είναι επίσης έντονες: Αττική, Θεσσαλία και Κεντρική Μακεδονία εμφανίζουν καλύτερες επιδόσεις, ενώ Νότιο Αιγαίο, Πελοπόννησος και Βόρειο Αιγαίο τις χειρότερες, κυρίως λόγω υψηλών ποσοστών ατυχημάτων με μοτοσικλετιστές.

Η δύναμη και η παγίδα της ταχύτητας

Η ταχύτητα είναι ίσως ο πιο αμείλικτος παράγοντας. Μικρές αυξήσεις κάνουν τεράστια διαφορά:

Στα 50 km/h χρειάζονται περίπου 25 μέτρα για να σταματήσει ένα όχημα. Στα 100 km/h, η απόσταση σχεδόν τετραπλασιάζεται, φτάνοντας τα 100 μέτρα. Αν προστεθεί και ο χρόνος αντίδρασης του οδηγού, ο κίνδυνος αυξάνεται δραματικά, ενώ στις στροφές, η πιθανότητα ατυχήματος πολλαπλασιάζεται: Ακόμη και με ταχύτητες μόλις 10–20 km/h παραπάνω από το κανονικό μπορεί να χαθεί ο έλεγχος.

Οι νόμοι της φυσικής δεν συγχωρούν. Όσο πιο γρήγορα κινείται ένα αυτοκίνητο, τόσο περισσότερη ενέργεια κουβαλά, και τόσο πιο βίαια εκτονώνεται σε μια σύγκρουση.

Εικονοστάσια: Από τη μνήμη στην προειδοποίηση

Τα εικονοστάσια δεν είναι μόνο σύμβολα πένθους. Είναι και άτυπα σήματα κινδύνου. Συχνά βρίσκονται σε επικίνδυνα σημεία του δρόμου, λειτουργώντας σαν «σιωπηλά φανάρια» που προειδοποιούν τους οδηγούς με τον πιο ανθρώπινο τρόπο: Υπενθυμίζοντας μια απώλεια. Επιστημονικά, μπορούν να λειτουργήσουν ως ανεπίσημος χάρτης «μαύρων σημείων». Με την τεχνολογία GIS (Geographic Information Systems ή Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών). η χαρτογράφησή τους μπορεί να αποκαλύψει επικίνδυνα τμήματα δρόμων που χρειάζονται παρέμβαση. Ακόμη πιο καινοτόμο είναι να συνδεθούν με εφαρμογές πλοήγησης: «Σε 400 μέτρα πλησιάζετε σημείο θανατηφόρου τροχαίου – οδηγήστε με προσοχή». Έτσι, η μνήμη γίνεται εργαλείο πρόληψης.

Στρατηγικές για ασφαλέστερους δρόμους

Για να μειωθούν τα τροχαία χρειάζεται μια ολιστική στρατηγική:
Εκπαίδευση: Πάνω από όλα. Οδική παιδεία από το σχολείο, πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής, ενημερωτικές καμπάνιες.

Νόμος και έλεγχος: Συστηματική αστυνόμευση για τα πιο επικίνδυνα παραπτώματα – ταχύτητα, ζώνες, κράνη, κινητό, αλκοόλ.

Υποδομές: Όρια ταχύτητας 30 km/h στις πόλεις (που ισχύουν από 2026), κυκλικοί κόμβοι, φωτισμός, ασφαλείς διαβάσεις και δρόμοι με καλή συντήρηση.

Τεχνολογία: Ενίσχυση των συστημάτων ασφαλείας στα οχήματα και ανανέωση του στόλου.
Έκτακτη ανάγκη: Ταχύτερη πρόσβαση ασθενοφόρων, ενίσχυση αεροδιακομιδών, σεβασμός στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης.

Το μέλλον της οδικής ασφάλειας

Η τεχνολογία ανοίγει νέους δρόμους. Τα έξυπνα συστήματα υποβοήθησης ήδη μειώνουν τα λάθη, ενώ στο μέλλον τα αυτόνομα οχήματα μπορούν να περιορίσουν ακόμα περισσότερο τα δυστυχήματα. Οι εφαρμογές πλοήγησης μπορούν να ενσωματώσουν προειδοποιήσεις βασισμένες σε εικονοστάσια, μετατρέποντας τη μνήμη σε ζωντανή υπενθύμιση.

Όμως, η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί. Η οδική ασφάλεια είναι ζήτημα και ηθικό και κοινωνικό. Χρειάζεται συλλογική υπευθυνότητα: κάθε οδηγός, κάθε επιβάτης, κάθε πεζός έχει ρόλο στη διαμόρφωση ασφαλέστερων δρόμων.

Συμπέρασμα

Η Ελλάδα έχει μπροστά της μια πρόκληση: Να σταματήσει τη στασιμότητα και να μειώσει ξανά τα τροχαία. Τα εικονοστάσια που συναντάμε παντού μάς θυμίζουν ότι οι αριθμοί δεν είναι απλοί δείκτες. Είναι άνθρωποι, οικογένειες, ιστορίες. Η οδική ασφάλεια είναι σεβασμός στη ζωή. Και κάθε εικονοστάσι μας καλεί να το θυμόμαστε, κάθε φορά που πιάνουμε το τιμόνι.

Η έρευνα της Νίκης Μπάρδη, μαθήτρια της Β’ Λυκείου, θα μπορούσε να παρουσιάζεται στα σχολεία, στα παιδιά του Δημοτικού. Η αρχική παρατήρησή της που ξεκίνησε με το μέτρημα και τη φωτογράφιση θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει μία αντίστοιχη βιωματική άσκηση των παιδιών του Δημοτικού στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησής τους στο μάθημα της οδικής συμπεριφοράς και ασφάλειας.

'Οταν το flash.gr ρώτησε τη Νίκη ποιο ήταν το ερέθισμα της για να κάνει αυτήν την πρωτότυπη έρευνα, μας απάντησε ότι από μικρό παιδί που ταξίδευε στη διαδρομή Αθήνα- Πύργος πολύ συχνά για διακοπές, αφού εκεί βρίσκεται το εξοχικό της, παρατήρησε τα πολυάριθμα εκκλησάκια που βρίσκονται στην άκρη των δρόμων. Ρωτώντας τους γονείς της για τον σκοπό της ύπαρξης αυτών των εκκλησιών, εκείνοι τής εξήγησαν ότι είναι μικρά μνημεία αφιερωμένα  στους νεκρούς των τροχαίων δυστυχημάτων. Από τότε άρχιζε να τα φωτογραφίζει, παρατηρώντας τα διαφορετικά σχήματα τους, την ποικιλία τους, τη συχνότητά τους και συνειδητοποίησε τον μεγάλο αριθμό των νεκρών. Στη συνέχεια άρχισε την έρευνά της για τις αιτίες των ατυχημάτων, την οδική ασφάλεια και την πρόληψη. 

Πηγή: Έρευνα της Νίκης Μπάρδη