Ελληνοτουρκικά Γεραπετρίτης: Αντιδράσεις για τη δήλωση περί κόκκινης γραμμής στα 6 ναυτικά μίλια

Η τοποθέτηση του υπουργού Επικρατείας, Γιώργου Γεραπετρίτη, ότι «η κόκκινη γραμμή είναι η εθνική κυριαρχία, και όταν λέμε εθνική κυριαρχία εννοούμε αυτονοήτως τα εθνικά χωρικά ύδατα τα οποία σήμερα είναι προσδιορισμένα στα έξι ναυτικά μίλια», προκάλεσε αντιδράσεις.

Ως γνωστόν, η τελευταία τουρκική Navtex για το Oruc Reis είχε νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Ενώ τις προηγούμενες φορές είχε ως στόχο την αμφισβήτηση της ελληνική υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, τώρα ήλθε να προσθέσει σε αυτήν και την αμφισβήτηση του δικαιώματος της χώρας μας στα 12 ν.μ.

Γι' αυτό, άλλωστε, η τουρκική Navtex περιλαμβάνει θαλάσσιες περιοχές «ερευνών» έως τα 6,5 ναυτικά μίλια από το Καστελόριζο. Μια εμφανής κίνηση αμφισβήτησης, δηλαδή, των 12 ν.μ.

Να σημειωθεί πως ο Γ. Γεραπετρίτης είχε προβεί σε αντίστοιχες δηλώσεις και στην αρχή του έτους, οπότε και πάλι το Oruc Reis είχε κάνει στην εμφάνισή του στην Ανατολική Μεσόγειο και είχε εισβάλει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Τότε, ο ίδιος είχε αποδώσει την είσοδο του ερευνητικού σκάφους στις... κακές καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή(!).

Έντονες αντιδράσεις στην κόκκινη γραμμή Γεραπετρίτη

Eιδικότερα, ο πρέσβης επιί τιμή, Αλέξανδρος Μαλλιάς, σχολίασε:

«Η Δήλωση αυτή καλον είναι να διορθωθεί. Προτιμότερο για τα ζητήματα να ομιλεί πρώτος ο κύριος Υπουργός Εξωτερικών .Καμιά ελληνική κυβέρνηση μετά το 1974 δεν ταύτισε δημόσια τις εθνικές κόκκινες γραμμές με τα 6 ναυτικά μίλια . Κρίμα.»

Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας του King’s College London και του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Μάνος Καραγιάννης, έγραψε «Αν είναι αυτή η εθνική κόκκινη γραμμή τότε υπάρχει σοβαρή υποχώρηση. Μήπως να το ξανασκεφτείτε;».

6 ν.μ., 12ν.μ., χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ

Όταν γίνεται λόγος για χωρικά ύδατα μιλάμε για τη θαλάσσια έκταση στην οποία μια χώρα ασκεί πλήρη κυριαρχία. Στην πραγματικότητα ως προς το βαθμό κυριαρχίας δεν έχει διαφορά από τη στεριά.

Με βάση το διεθνές δίκαιο μια χώρα έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα έως τα 12 ν.μ., εκτός φυσικά από περιοχές όπου οι αποστάσεις είναι μικρότερες όπου επιλέγεται η μέση γραμμή. Το δικαίωμα αυτό θεωρείται αυτονόητο και αναφαίρετο και υλοποιείται μονομερώς.

Η Ελλάδα μέχρι τώρα είχε χωρικά ύδατα στα 6 ναυτικά μίλια. Πρόσφατα ανακοινώθηκε η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο.

Το 2018, ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών, σε συνεργασία με μεγάλο διεθνές μελετητικό γραφείο, είχε εκπονήσει πλήρες σχέδιο κλεισίματος κόλπων και σταδιακής επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων, από το Ιόνιο και σταδιακά προς το Αιγαίο. Όμως, είχε συναντήσει αντιδράσεις από μερίδα στελεχών της ΝΔ.

Το σχέδιο αυτό είχε ανακοινώσει στον τότε πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, ο παραιτηθείς τον Οκτώβριο του 2018 υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς. Ο τελευταίος είχε αναφέρει ότι η εφαρμογή του σχεδίου θα έπρεπε να γίνει με Προεδρικά Διατάγματα, τα οποία, μάλιστα, ήταν έτοιμα.

Ωστόσο, η τότε κυβέρνηση επέλεξε την διαδικασία της συζήτησης στη Βουλή και την ψήφιση νόμων. Όμως, ούτε και αυτό έγινε.

Όταν η Ελλάδα επικύρωσε το 1995 τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982), η Τουρκία απάντησε με ψήφισμα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης το οποίο ουσιαστικά θεωρούσε casus belli τυχόν απόφαση της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 νμ στο Αιγαίο.

Έκτοτε, η πάγια θέση των ελληνικών κυβερνήσεων ήταν ότι παραμένει αναφαίρετο ελληνικό δικαίωμα η επέκταση των χωρικών υδάτων, χωρίς ωστόσο να λαμβάνονται πρωτοβουλίες ώστε αυτό να ανακηρυχθεί.

Η μόνη φορά που το ζήτημα αυτό τέθηκε σε τραπέζι διαπραγματεύσεων ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο της συζήτησης για πιθανή υπογραφή συνυποσχετικού για προσφυγή στη Χάγη, όπου συζητήθηκε το ενδεχόμενο η Ελλάδα να συμφωνήσει σε επέκταση μικρότερη των 12 νμ ως ένα από τα ανταλλάγματα προς την Τουρκία για να συναινέσει στην προσφυγή στη Χάγη για το θέμα της υφαλοκρηπίδας.

Η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ δεν αποτελούν μορφές κυριαρχίας αλλά κυριαρχικά δικαιώματα. Δεν ακυρώνουν το χαρακτήρα των υπερκείμενων θαλασσίων εκτάσεων ως διεθνών υδάτων, αλλά κατοχυρώνουν το δικαίωμα εκμετάλλευσης του υπεδάφους (υφαλοκρηπίδα) ή του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων (ΑΟΖ).

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας ορίζει την έκταση και της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ με τον ίδιο τρόπο: 200 νμ από τις ακτές ή μέση γραμμή όπου οι αποστάσεις είναι μικρότερες, ενώ αναγνωρίζει στα νησιά αυτοτελή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Είναι ειδικά το τελευταίο στοιχείο που δεν αναγνωρίζει η Τουρκία που επιμένει ότι η υφαλοκρηπίδα ορίζεται με βάση τις ηπειρωτικές αρχές και άρα π.χ. θεωρεί ότι δεν προκύπτει ανάλογη ελληνική υφαλοκρηπίδα με βάση την Κρήτη ή τα Δωδεκάνησα.

Η διαφορά υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ δεν αφορά μόνο τα πεδία εκμετάλλευσης αλλά και τον τρόπο ανακήρυξης. Η ΑΟΖ προϋποθέτει συγκεκριμένη πράξη οριοθέτησης, ενώ η υφαλοκρηπίδα θεωρείται δικαίωμα εξ υπαρχής.

Βέβαια στην πράξη συνήθως οι χώρες προχωρούν και σε διαδικασία χάραξης και της υφαλοκρηπίδας και αμοιβαίας οριοθέτησης με τις γειτονικές. Η Ελλάδα το έχει κάνει για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στο Ιόνιο με την Ιταλία και εν μέρει στην Ανατολική Μεσόγειο με την Αίγυπτο.